Fizjoterapia, czyli bodźce
Podstawą leczniczego działania zabiegów fizjoterapeutycznych jest reaktywność organizmu na bodźce. Reakcja terapeutyczna na bodźce zależy od rodzaju bodźców, czasu ich działania oraz od powierzchni działania. Może ona prowadzić do zmian zachowania organizmu albo do wystąpienia reakcji odruchowych o charakterze wydzielniczym lub ruchowym. Te korzystne reakcje organizmu na bodźce mają charakter regulacji wyższego rzędu, określanych reakcjami adaptacyjnymi. Po pewnym czasie od zakończenia działania bodźców w organizmie pojawiają się mechanizmy dezadaptacyjne. G. Straburzyński (1988) wyróżnia następujące mechanizmy adaptacyjne:
- adaptację tkankową – polegającą na zwiększaniu tolerancji tkanki na bodźce;
- habituację – czyli hamowanie nerwowe tworu siatkowatego; według W. F. Ganonga (1994), habituację można traktować jako prostą formę uczenia się, w której obojętny bodziec jest wielokrotnie powtarzany i wywołuje „odruch orientacyjny” organizmu; powtarzanie tego bodźca stopniowo osłabia dotychczasową reakcję i organizm
- przestaje w końcu na niego reagować;
- adaptację czynnościową – prowadzącą do normalizacji funkcji komórki i organizmu;
- adaptację troficzną – prowadzącą do zwiększenia rezerw energetycznych;
- autonomiczną adaptację korową – podczas której występuje tworzenie odruchów warunkowych i zachodzi proces uczenia się.
- bodźce termiczne, mechaniczne (masaż leczniczy), fotoniczne czy chemiczne związane z działaniem fizjoterapeutycznym działają na receptory powierzchniowe skóry i błon śluzowych, jak również na receptory położone w wewnętrznych częściach organizmu, takich jak układ oddechowy, układ krążenia, ośrodkowy układ nerwowy.
Oprócz odpowiedzi miejscowych uzyskuje się odpowiedzi ogólnoustrojowe, uruchamiające mechanizmy fizjologiczne przywracające lub podtrzymujące równowagę wewnętrzną organizmu. Ponieważ organizm człowieka charakteryzuje się jednością psychosomatyczną powiązaną na zasadzie sprzężenia zwrotnego ze środowiskiem zewnętrznym, z którym pozostaje w dynamicznej równowadze w zakresie wymiany materii i energii, każde zakłócenie w środowisku zewnętrznym wywołuje zaburzenia w środowisku wewnętrznym mogące stać się czynnikiem chorobotwórczym.
Zobacz też: Czym jest fizjoterapia?
Jak pomaga masaż?
Systematyczne i celowe poddawanie środowiska wewnętrznego zakłóceniom wywoływanym przez czynniki zewnętrzne prowadzi do pojawiania się lub usprawniania mechanizmów adaptacyjnych organizmu. Gdy siła bodźców terapeutycznych, na przykład masażu, jest wystarczająco duża, to pobudzenie informacyjne dociera do rdzenia przedłużonego, śródmózgowia i międzymózgowia. W ten sposób inicjowane są autonomiczne mechanizmy regulacyjne: termoregulacji, przemiany materii, zmiany postawy ciała i ruchu.
Ogólna reakcja na bodźce terapeutyczne zachodzi na trzech poziomach: rdzeniowym, podkorowym i korowym. Wszystkie drogi nerwowe (aferent-ne) z narządów zmysłów podążają do wyższych pięter układu nerwowego (wzgórza, układu limbicznego i kory mózgowej).
Układ limbiczny, oprócz odruchowych reakcji ze strony autonomicznego układu nerwowego, daje również reakcję z ośrodków emocjonalnych podwzgórza. Ponadto dochodzi do pobudzenia układu czuciowo-ruchowego, co wyraża się wzrostem lub zmniejszeniem napięcia mięśniowego, wzrostem pobudliwości odruchowej, wydłużeniem stanu czuwania i gotowością do działania (na przykład uczenia się). Można zatem powiedzieć, że układ limbiczno-podwzgórzowy jest łącznikiem ciała i psychiki.
Masaż, polegający na mechanicznym odkształcaniu tkanek, wywołuje w organizmie człowieka zmiany zarówno o charakterze miejscowym, jak i ogólnoustrojowym.
Zobacz też: Wskazania do masażu - kiedy warto masować?
Fragment pochodzi z książki „Psychosomatyczne aspekty działania masażu leczniczego u osób ze spondylozą szyjną” autorstwa Henryka Pędziwiatra (wydawnictwo Impuls, Kraków 2008). Publikacja za zgodą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
