Poziom zawartości własności leczniczych oraz sam skład chemiczny pozyskanych ziół zależą w dużym stopniu od umiejętnego podejścia do ich zbierania, a w późniejszym etapie, od warunków, w jakich dokonuje się ich konserwacji i przechowywania.
Przez cały okres wegetacji, w miarę wzrostu ziół i w zależności od ich rodzaju zbiera się: kwiaty, liście, owoce, nasiona, ziele, korę, korzenie, kłącza.
Zobacz też: Fitoterapia - czy zioła leczą?
Kwiaty
Kwiaty to zwykle najbardziej atrakcyjne części roślin pod względem wizualnym, ale równie często także pod względem zawartość w nich dobroczynnych składników leczniczych.
Kwiaty zbieramy na początku okresu kwitnienia. Najlepiej wybrać do tego celu porę dnia około południa, gdyż wówczas są w pełni otwarte. Musi być to również dzień suchy i dość słoneczny. Samo zbieranie powinniśmy wykonywać delikatnie, tak, by nie zniszczyć kwiatu, a przede wszystkim nie doprowadzić do jego zgniecenia. Niektóre rodzaje kwiatów ziołowych są bowiem wrażliwe na dotyk dłoni, ciemnieją i tracą niektóre ze swoich właściwości. Nie zbieramy kwiatów uszkodzonych lub zwiędłych, jeżeli chcemy je później kandyzować. Kwiatostan zbieramy do otwartych pojemników; znakomicie do tego celu nadają się wiklinowe przewiewne koszyczki. Zbieranie do plastikowych pojemników lub reklamówek jest niewskazane, gdyż wilgotne kwiaty mogą się w nich zaparzyć.
Liście
Te części ziół zbieramy w trakcje ich wzrostu. Wybieramy rośliny najlepiej rozwinięte i dobrze ulistnione. Staramy się zbierać liście dobrze wyrośnięte, pozbawione chorób lub różnego rodzaju zanieczyszczeń. Nie ogołacamy całej rośliny, jeżeli nie zamierzamy jej zrywać w całości, ale zrywamy najwyżej jedną trzecią – w ten sposób dajemy im szansę na regenerację. Można też zbierać całe rośliny i dopiero później pozyskiwać z nich liście. Najbardziej wartościowe liście pod względem zawartości w nich substancji leczniczych są w okresie tuż przed kwitnieniem lub na jego początku. Wskazane jest więc wybieranie tej właśnie pory do dokonywania zbioru. Liście starajmy się zrywać w godzinach porannych, po obeschnięciu rosy. W tym czasie bowiem liście wydzielają najwięcej olejków eterycznych w celu ochrony przed chorobami, pasożytami i nadmiernym gorącem.
Owoce i nasiona
Owoce i nasiona pozyskujemy, gdy mamy pewność, że dojrzały już do zbioru. Przy zbiorach owoców i nasion trzeba kierować się również obserwacjami własnymi, np. owoce zawierające dużo miąższu powinny być zrywne raczej tuż przed osiągnięciem pełnej dojrzałości, gdy jeszcze możemy je swobodnie oddzielić od szypułki. Z kolei owoce suche należy zbierać w dni pochmurne, przed obeschnięciem rosy. Nasiona natomiast zbieramy w dni słoneczne i suche, są wtedy najbardziej odpowiednie do dalszego przetwarzania lub konserwacji. Powinny być twarde, zawarte w suchych owocniach. Pamiętajmy, by nie przegapić pory zbioru nasion i dokonywać zbioru przed ich naturalnym rozsianiem.
Ziele
Ziele, czyli całą nadziemną część roślin, zbieramy tuż przed rozpoczęciem kwitnienia, lub – w zależności od rodzaju rośliny – w fazie ich pełnego kwitnienia. W tym okresie zioła zawierają najwięcej pożądanych właściwości leczniczych. Zioła jednoroczne możemy ścinać kilka centymetrów nad ziemią. W przypadku, gdy zbioru dokonujemy kilkakrotnie w ciągu okresu wegetacji, pozostawiamy taką część rośliny, by mogła dalej wzrastać dając nadzieję na kolejne zbiory. Rośliny wieloletnie traktujemy odpowiednio delikatnie, ścinamy tylko tyle, by nie spowodować jej uschnięcia i by mogła wypuścić nowe pędy. Np. gdy mamy do czynienia z hyzopem czy rozmarynem – unikamy ścinania zdrewniałej części łodygi.
Zobacz też: Zioła czy leki chemiczne - co wybrać?
Kora
Wiosna jest najbardziej odpowiednią porą do zbierania kory. Jest to okres wzmożonego pączkowania, co powoduje odstawanie kory od drewna i łatwe jej pozyskanie. Kora schodzi też lepiej przy wilgotnej pogodzie. Zbierana kora powinna być czysta. Surowiec ten uzyskujemy z drzew już ściętych lub z drzewostanów do tego celu wyznaczonych przez służby leśne. Popularną wśród zbieraczy korę wierzby często możemy pozyskać na dzikich, niezagospodarowanych terenach w sąsiedztwie podmokłych łąk. W celach leczniczych pozyskiwana jest również kora dębu i brzozy.
Korzenie i kłącza
Zbieramy je najpóźniej ze wszystkich wymienionych dotychczas części ziół, czyli w porze wygasania wegetacji, który przypada jesienią. Nie jest to jednak regułą, bo niektóre korzenie z powodzeniem możemy wykopywać wczesną wiosną, jak na przykład korzeń chrzanu pospolitego. W okresie jesieni korzenie i kłącza są w pełni wykształcone i zawierają najwięcej substancji leczniczych. Praktycznie możemy je pozyskiwać niezależnie od pogody, najlepiej jednak, gdy ziemia jest sucha, wtedy łatwiej pozbyć się przylegającego piachu. Po zbiorze wskazane jest płukanie wodą. Korzenie i kłącza roślin jednorocznych wykopujemy pod koniec okresu wegetacji. Rośliny wieloletnie zbieramy najczęściej po drugim bądź trzecim roku, gdy zawierają duże ilości wartościowych związków leczniczych.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
