Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów rak piersi jest najczęściej rozpoznawanym nowotworem złośliwym u kobiet. Co roku raka piersi wykrywa się u około 1,5 mln kobiet na całym świecie. Powstaje z komórek gruczołu piersiowego, rozwija się w piersi i daje przerzuty do węzłów chłonnych oraz innych narządów (również odległych, takich jak mózg). Im wcześniej rak piersi zostanie zdiagnozowany, tym większe szanse na jego pełne wyleczenie. Niestety stanowi on 14% zgonów z powodu zachorowań na nowotwory złośliwe. Jest to choroba późno wykrywana, a profilaktyka raka piersi w Polsce jest nadal słabo rozwinięta. Kobiety niechętnie zgłaszają się na badania, choć pozwalają one skutecznie wykryć zmiany we wczesnym stadium rozwoju. Oto, jakie przysługują ci bezpłatne świadczenia w ramach profilaktyki raka piersi.
Spis treści:
- Profilaktyka raka piersi — dostępne badania na NFZ
- Mammografia na NFZ — gdzie się zgłosić?
- Bezpłatne USG piersi na NFZ — ze skierowaniem czy bez?
- Badania genetyczne BRCA na NFZ
- Badanie palpacyjne piersi podczas wizyty u lekarza
- Podejrzany guzek w piersi i co dalej?
Jakie badania na NFZ przysługują kobietom w ramach profilaktyki raka piersi?
Bezpłatne badania, z których mogą skorzystać kobiety w ramach profilaktyki raka piersi, to:
- mammografia co 2 lata dla kobiet w wieku 50-69 lat (dostępna bez skierowania),
- mammografia poza programem badań przesiewowych (ze skierowaniem),
- USG piersi (ze skierowaniem),
- badania genetyczne w kierunku mutacji BRCA (ze skierowaniem, tylko w grupach ryzyka),
- rezonans magnetyczny piersi (ze skierowaniem).
Skierowanie na badania może wystawić lekarz onkolog lub ginekolog (do tych specjalistów nie trzeba mieć skierowania), albo chirurg onkologiczny (wymagane jest skierowanie od lekarza POZ). Prywatnie USG piersi zrobimy bez skierowania, ale mammografię i rezonans piersi musi zlecić nam lekarz.
Ważnym elementem profilaktyki jest także samodzielne badanie piersi w domu przez pacjentki, do czego nieustannie zachęcam wszystkie kobiety. Nie jest to trudne, a każdą wątpliwość można łatwo wyjaśnić u lekarza
– przypomina dr Antoni Szymczak, specjalista chirurgii onkologicznej i ogólnej.
Mammografia na NFZ — gdzie się zgłosić?
Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Onkologicznego, wykonywanie mammografii zaleca się kobietom w wieku 40-50 lat raz na 2 lata, a od 50. roku życia — raz w roku. Aktualnie bezpłatna profilaktyka raka piersi ogranicza się do kobiet w wieku 50-69 lat, które w ostatnich dwóch latach nie miały wykonywanej mammografii. Takie pacjentki bez skierowania mogą się zgłosić na bezpłatne badanie mammograficzne, które ma wysoką czułość w wykrywaniu raka piersi oraz jest bezpieczne i prawie niebolesne.
Kolejki do badania mogą być różne w różnych rejonach i ośrodkach. Zazwyczaj na mammografię przesiewową nie ma odległych terminów. Dodatkowo regularnie organizowane są regionalne akcje, np. mammobusy przyjeżdżające do mniejszych miejscowości
– mówi dr Antoni Szymczak, specjalista chirurgii onkologicznej i ogólnej.
Aby wykonać mammografię bez skierowania, wystarczy zgłosić się do dowolnego ośrodka, który wykonuje takie badania przesiewowe. Ich lista jest dostępna w internecie: www.nfz.gov.pl/dla-pacjenta/programy-profilaktyczne/.
Tych ośrodków jest naprawdę dużo w skali kraju, ale problem leży gdzie indziej — kobiety nie zgłaszają się na badania. Część z nich ze strachu, że „coś znajdą”, część „nie ma czasu”, inne z kolei obawiają się dyskomfortu podczas badania. Skutkuje to zgłaszalnością na poziomie 30-40% w zależności od powiatu lub województwa. To dramatyczna statystyka. Dlatego apeluję: kochane Panie! Zgłaszajcie się na mammografię! Jeśli jesteście na to badanie za młode, to przypomnijcie o tym badaniu swoim mamom lub babciom
– mówi dr Antoni Szymczak, specjalista chirurgii onkologicznej i ogólnej.
Bezpłatne USG piersi na NFZ — ze skierowaniem czy bez?
Polskie Towarzystwo Ultrasonograficzne zaleca, aby kobiety po 30. roku życia poddawały się badaniu ultrasonograficznemu piersi kontrolnie przynajmniej raz w roku. USG piersi można wykonać nieodpłatnie, ale wymagane jest skierowanie od lekarza. Skierowanie wystawia każdy lekarz specjalista, np. ginekolog lub onkolog. USG piersi można wykonać w większości poradni ginekologicznych.
Badanie nie wymaga od kobiety specjalnego przygotowania. Najlepiej, gdy jest przeprowadzane w pierwszej połowie cyklu menstruacyjnego. Ma to związek ze zmianami hormonalnym, ale również z tym, że przed samą miesiączką piersi stają się tkliwe, dlatego USG piersi jest bardziej komfortowe dla kobiety w pierwszej części cyklu. Wykonuje się je bez znieczulenia.
Badania genetyczne na NFZ w ramach profilaktyki raka piersi
Istnieje możliwość wykonania badań genetycznych, które wykrywają mutację predysponującą do wystąpienia raka piersi, ale nie samo zachorowanie. Tylko kilka procent raków piersi związanych jest ze znanymi mutacjami genetycznymi. Z kolei kilkanaście procent pacjentek ma obciążenie rodzinne — ktoś w rodzinie już chorował na raka piersi, ale na obecnym poziomie nauki, nie wiemy, jakie geny za tym stały.
Istnieje kilka mutacji, o których wiemy, że podnoszą ryzyko raka piersi, np. BRCA1, BRCA2, PALB2, CHEK2. Osoby, które odziedziczyły uszkodzoną wersję takiego genu, mają zwiększone prawdopodobieństwo zachorowania na raka piersi. Ponadto zwiększone jest ryzyko wystąpienia innych nowotworów — w genie BRCA1 na przykład: raka jajnika, raka jelita grubego i prostaty (w przypadku występowania mutacji BRCA u mężczyzn). U nosicielek mutacji genu BRCA1 obserwuje się 50-80% ryzyko wystąpienia raka piersi i około 40% ryzyko raka jajnika, a średni wiek zachorowania na raka piersi u takich kobiet to około 40. roku życia
– mówi dr Antoni Szymczak, specjalista chirurgii onkologicznej i ogólnej.
Skierowanie na badania genetyczne w kierunku mutacji BRCA wystawia lekarz genetyk. Do niego skierowanie wypisuje najczęściej lekarz rodzinny lub onkolog (może to zrobić również inny specjalista, który ma podpisaną umowę z NFZ). Skierowanie do poradni genetycznej mogą otrzymać wszystkie kobiety chorujące na raka piersi (szczególnie te chorujące w młodym wieku), ale też zdrowe osoby, w których bliskiej rodzinie takie zachorowanie wystąpiło (np. córki kobiety chorej na raka piersi).
Na wyniki trzeba nieco poczekać. Testy genetyczne trwają kilka tygodni. Wykonując badanie w ramach NFZ, trzeba liczyć się z tym, że niekiedy czeka się nawet kilka miesięcy.
Kolejki na badania genetyczne w kierunku raka piersi niestety bywają długie. Często więc zachęcam pacjentki do wykonania takiego badania komercyjnie — wiele laboratoriów oznacza mutacje, a koszt badania waha się obecnie w okolicach kilkuset złotych
– mówi dr Antoni Szymczak, specjalista chirurgii onkologicznej i ogólnej.
Zdiagnozowanie mutacji genetycznej nie jest wyrokiem. Obecnie kobiety z dodatnim wynikiem testu mogą skorzystać z dokładniejszej diagnostyki (np. rezonansu piersi) lub operacji zmniejszających ryzyko zachorowania (usunięcie piersi z jednoczasową rekonstrukcją i usunięcie jajników).
Badanie palpacyjne piersi podczas wizyty u lekarza. Kiedy powinno być wykonane?
Badanie piersi dotykiem jest standardowym elementem badania u ginekologa, ale też onkologa i chirurga onkologicznego. Jeśli lekarz nie wykona badania palpacyjnego piersi, można o nie poprosić.
Wielu lekarzy rodzinnych również wykonuje badanie palpacyjne piersi u swoich pacjentek i chwała im za to! Nie zapominajmy jednak, że takie badanie to także obowiązek samych kobiet. Co najmniej raz w miesiącu zachęcam, żeby uważnie obejrzeć i dotykać swoje piersi w poszukiwaniu jakichś zmian: guzków, nierówności, zagłębień, zaczerwienień — nie tylko w samej piersi, ale i pod pachą
– mówi dr Antoni Szymczak, specjalista chirurgii onkologicznej i ogólnej.
Więcej: Samobadanie piersi krok po kroku
Podejrzany guzek w piersi i co dalej? Bezpłatne świadczenia na NFZ po wykryciu niepokojącej zmiany
Jeżeli u kobiety zostanie wykryty podejrzany guzek w piersi, zazwyczaj lekarz POZ kieruje do onkologa lub chirurga onkologicznego. Na tym etapie zakładana jest karta DiLO.
Dzięki karcie DiLO, która jest „zieloną kartą” diagnostyki i leczenia onkologicznego, w krótszym terminie umawiana jest wizyta u specjalisty oraz szybciej wykonywane są dalsze niezbędne badania. Jeśli w nich potwierdzi się, że zmiana jest podejrzana, to następnym krokiem będzie biopsja. Na jej wynik czeka się średnio 2-3 tygodnie
– wyjaśnia dr Antoni Szymczak, specjalista chirurgii onkologicznej i ogólnej.
Jeśli wynik biopsji potwierdzi, że u kobiety rozwinął się nowotwór złośliwy piersi, to na podstawie karty DiLO przysługuje pacjentce bezpłatna dalsza pogłębiona diagnostyka i leczenie.
W diagnostyce raka piersi nie istnieją obecnie skuteczne markery nowotworowe. Testowano różne substancje (np. czynnik Ca 15-3 oraz CEA), ale ich czułość i swoistość jest zbyt niska, a przez to wartość diagnostyczna okazała się niewielka.
Czytaj także:
Objawy raka piersi. Poznaj 7 objawów złośliwego nowotworu piersi
Guzek w piersi. Kiedy jest rakiem piersi, a kiedy łagodną zmianą?
Zwapnienia w piersiach mogą oznaczać raka. Oto, co trzeba o nich wiedzieć
Specjalista chirurgii onkologicznej i ogólnej. Obecnie Zastępca Ordynatora Oddziału Chirurgii Onkologicznej Europejskiego Centrum Zdrowia Otwock. W swojej pracy skupia się na leczeniu chorych z nowotworami jelita grubego (metodami laparoskopowymi) oraz nowotworami piersi (operacje oszczędzające i rekonstrukcje implantami).
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
