Spis treści:
- Szpiczak mnogi - czym jest?
- Objawy szpiczaka mnogiego
- Rozpoznanie szpiczaka mnogiego
- Leczenie szpiczaka mnogiego
- Rokowanie w szpiczaku mnogim
Szpiczak mnogi - czym jest?
Szpiczak mnogi (szpiczak plazmocytowy, multiple myeloma, MM) to rodzaj chłoniaka, który powstaje z komórek plazmatycznych układu odpornościowego (produkujących przeciwciała, dokładniej tzw. białko M, czyli immunoglobulinę monoklonalną). Gdy komórki te zostaną zmienione nowotworowo, stają się komórkami szpiczakowymi.
U osób chorych wzrasta ich liczba i aktywność, co jest jednak różne u wielu pacjentów – tak samo jak rozległość zmian w szpiku kostnym oraz ich umiejscowienie, np. w kościach kończyn, kręgosłupa lub miednicy. Mediana wieku zachorowań na szpiczaka mnogiego wynosi 70 lat. Rzadko pacjentami są osoby młode (jedynie ok. 3% pacjentów jest poniżej 40. roku życia).
Objawy szpiczaka mnogiego
Objawy szpiczaka mnogiego są wynikiem ekspansji nowotworu, negatywnego wpływu na układ kostny, nerki i układ odpornościowy. U chorych występują:
- ból kostny – najczęstszy objaw, przeważnie w odcinku lędźwiowym, żebrach, miednicy, rzadziej: czaszce i kościach długich,
- objawy wynikające z niedokrwistości,
- objawy nadmiaru wapnia w organizmie (hiperkalcemia) – splątanie, częste oddawanie moczu,
- częste, nawracające infekcje (osłabienie odporności),
- problemy z nerkami – w przebiegu choroby wytrącanie białek w kanalikach nerkowych prowadzi do niewydolności nerek (u co 3 pacjenta),
- objawy zespołu nadmiernej lepkości (poniżej 10% pacjentów) – krwawienie z dziąseł, nosa, pogorszenie wzroku, ból głowy, zawroty głowy, nagła utrata słuchu,
- objawy neurologiczne – zaburzenia czucia, porażenia, niedowłady wskutek uszkodzenia nerwów np. po złamaniu patologicznym,
- urazy kości, złamania patologiczne, czyli w wyniku nawet małego urazu – najczęściej kompresyjne złamanie kręgosłupa.
U części pacjentów (10-15%) szpiczak ma łagodny przebieg, a objawy nie występują.
Rozpoznanie szpiczaka mnogiego
Rozpoznanie szpiczaka mnogiego bywa przypadkowe. Zdarza się, że wskazuje na niego zwiększone stężenie białka we krwi lub moczu, bądź podwyższone, trójcyfrowe OB o małej amplitudzie pomiędzy pierwszą i drugą godziną. Czasem odczuwalne objawy są niewielkie, a wtedy lekarz może nie rozpoznać choroby. Dzieje się tak często, gdy uszkodzenie kości nie daje objawów. Ból w okolicy lędźwiowej, zmęczenie, przedłużone okresy zdrowienia po infekcji są mało specyficzne i bywają bagatelizowane.
Rozpoznanie szpiczaka mnogiego ustala się na podstawie:
- >10% klonalnych plazmocytów w szpiku (konieczna jest biopsja) lub guz plazmocytowy potwierdzony w biopsji,
- wraz z objawami CRAB (calcium-renal-anemia-bones), czyli typowe dla szpiczaka występowanie: zaburzeń stężenia wapnia (calcium), objawów ze strony nerek (renal), niedokrwistości (anemia) oraz zmian w kościach (bones).
Przy braku objawów CRAB, powinno być spełnione jedno z kryteriów:
- >60% klonalnych plazmocytów w szpiku,
- nieprawidłowa relacja łańcuchów lekkich immunoglobulin w surowicy (badanie z próbki krwi),
- przynajmniej jedno ognisko w kościach w badaniu rezonansem magnetycznym.
Rozpoznanie choroby u osób z objawową postacią szpiczaka mnogiego następuje zwykle, gdy choroba jest II lub III okresie zaawansowania.
Problemem jest to, że szpiczak mnogi jest chorobą złożoną. Zanim lekarz postawi prawidłową diagnozę, chorzy niejednokrotnie wędrują po rozmaitych gabinetach: odwiedzają ortopedów, chirurgów, lekarzy rodzinnych, nefrologów, traumatologów, reumatologów czy internistów. Dopiero hematolog wykrywa ostatecznie szpiczaka mnogiego. To sprawia, że pacjent czuje się zagubiony, a moment diagnozy przeciąga się w czasie i niejednokrotnie trwa to długie miesiące.
Co umożliwiają właściwe badania?
Odpowiednia diagnostyka pozwala wykryć chorobę, a także obserwować tych chorych, którzy nie mają objawów klinicznych oraz leczyć tych, którzy mają objawy kliniczne. Ponadto pozwala zastosować dodatkowe leki wspomagające, monitorować przebieg choroby oraz zastosować najnowsze sposoby terapii (mogą one wydłużyć życie chorego lub go wyleczyć).
Leczenie szpiczaka mnogiego
Nowotwór ten jest nieuleczalny za pomocą chemioterapii, ale rozpoznanie go i podjęcie terapii umożliwia pacjentom prowadzenie normalnego trybu życia. Celem leczenia szpiczaka mnogiego jest utrzymanie jak najdłużej remisji choroby i wydłużenie przeżycia.
Plan leczenia zależy od różnych czynników, m.in. wieku pacjenta, rodzaju choroby czy stadium zaawansowania. Terapia może obejmować:
- jedynie obserwację – w przypadku szpiczaka bezobjawowego, tzw. tlącego,
- chemioterapię cytoredukcyjną (talidomid, bortezomib),
- przeszczepienie szpiku kostnego (autologicznych komórek krwiotwórczych, czyli własnych; u pacjentów młodych ze złym rokowaniem przeprowadza się allogeniczne przeszczepienie, czyli od dawcy),
- zastosowanie nowych leków: lenalidomid, pomalidomid, karfilzomib, iksazomib.
- skojarzenie nowych leków z melfalanem.
Szpiczak mnogi może przebiegać w różnym tempie i powodować inne problemy u różnych pacjentów. Bardzo ważne jest, by osoba chora i jej najbliżsi zrozumieli, jak przebiega ten nowotwór i współpracowali z lekarzem. Ułatwi to podejmowanie decyzji dotyczących leczenia.
Rokowania w szpiczaku mnogim
Ten typ nowotworu jest chorobą póki co nieuleczalną i przewlekłą, ze skłonnością do nawracania po leczeniu. Średnie przeżycie pacjentów ze szpiczakiem mnogim wynosi 6,5 roku. W ostatnich latach wskaźnik przeżywalności znacznie się poprawił, a intensywny rozwój medycyny w zakresie leczenia szpiczaka daje nadzieję na jeszcze większą poprawę rokowania.
Źródła: R.Kordek (red.), Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy, Via Medica, Gdańsk 2013,
P.Gajewski (red.), Interna Szczeklika 2017/2018, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017
Więcej na podobny temat:
Jakie są przyczyny i objawy szpiczaka mnogiego?
Szpiczak mnogi - vademecum
Odmiany szpiczaka mnogiego i schorzenia pokrewne
Podstawowe badania w szpiczaku mnogim
Badania prognostyczne w szpiczaku mnogim
Stopnie zaawansowania szpiczaka mnogiego
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
