Czerniak to jeden z najgroźniejszych nowotworów oraz najbardziej niebezpieczny nowotwór skóry. Z jego powodu co roku umiera ponad tysiąc Polaków. Wcześnie wykryty czerniak jest całkowicie wyleczalny. Dlatego tak ważne jest przyglądanie się pieprzykom i badanie niepokojących zmian u dermatologa.
Spis treści:
- Wczesny czerniak – zdjęcia
- Jakie zmiany powinny niepokoić?
- Wczesny czerniak – ile ma centymetrów?
- Znamiona płaskie czy wypukłe – które są groźniejsze?
- Jak diagnozuje się czerniaka?
Wczesny czerniak – zdjęcia. Jak wygląda ten nowotwór?
Czerniak może rozwinąć się z nowego znamienia lub z takiego, które mamy na skórze od wielu lat, powstaje z tzw. komórek melanocytarnych. Może być zmianą barwnikową, ale też zmianą bezbarwnikową. Dlatego nie zawsze łatwo go zauważyć. Guzek może być umiejscowiony z głębi skóry albo objawiać się jako zgrubienie. Początkowo czerniak rośnie płasko, następnie pionowo, tworząc z czasem przerzuty drogą naczyń chłonnych i krwionośnych.
Wyróżniamy kilka rodzajów czerniaka (różnią się wyglądem):
- Postać powierzchowna (SSM – superficial spreading melanoma) – najczęstszy typ czerniaka (stanowi ok. 70% wszystkich przypadków). Wywodzi się na ogół z atypowych znamion barwnikowych. Jest to czerniak szerzący się powierzchownie, a na jego powierzchni można zauważyć guzki. Ma nierównomierne zabarwienie. Częściej rozwija się u ludzi młodych i w średnim wieku, szczególnie u kobiet. Lokalizacja to często nogi u kobiet oraz tułów u mężczyzn.
- Postać guzkowa (NM – nodular melanoma) – najgroźniejszy typ czerniaka. Stanowi 10-20% przypadków. To ciemny guzek (bardzo rzadko zmiana bezbarwnikowa), który szybko rośnie (w ciągu tygodni lub miesięcy). Może krwawić. Rośnie pionowo, dlatego też szybko rozprzestrzenia się w głąb skóry. Najwięcej zachorowań dotyczy osób w wieku 40-60 lat, głównie mężczyzn.
- Czerniak z plamy soczewicowatej (LMM – lentigo maligna melanoma) – stanowi 5-20% przypadków czerniaka. Występuje najczęściej u osób starszych i powstaje na twarzy lub szyi. Początkowo w obrębie zmiany soczewicowatej powstają niewielkie guzki. Zmiana wzrasta powoli.
- Czerniak ALM (melanoma acro-lentiginosum, acrolentiginous melanoma) – czerniak umiejscowiony na dłoniach lub stopach (podeszwach), może zajmować obszar pod paznokciem (czerniak paznokcia). Jest to rzadki rodzaj czerniaka.
Poniżej znajdują się zdjęcia czerniaka:
fot. Czerniak / Adobe Stock, studybos
fot. Czerniak / Adobe Stock, geografika
fot. Czerniak / Adobe Stock, Callista Images
fot. Czerniak z plamy soczewicowatej / iStock, JodiJacobson
fot. Czerniak / iStock, Nasekom
fot. Czerniak podpaznokciowy / Adobe Stock, Rytis
Groźne pieprzyki, czyli jakie zmiany powinny zaniepokoić?
Do oceny objawów czerniaka służy algorytm ABCDE:
- A – asymmetry, czyli asymetria (podejrzana zmiana barwnikowa jest asymetryczna, może wylewać się w jakąś stronę),
- B – border, czyli brzeg (czerniak jest znamieniem o nieregularnych, niewyraźnych brzegach, zbudowane ze zgrubień),
- C – colour, czyli kolor (naszą uwagę powinny zwrócić znamiona: niebieskie, czarne, czerwone, ciemnobrązowe, szczególnie te o czarno zabarwionym punktowym ognisku oraz takie, które utraciły barwnik),
- D – diameter, czyli średnica (czerniak ma najczęściej rozmiary powyżej 5 mm),
- E – elevation/evolution, czyli uwypuklenie lub ewolucja (uważajmy na znamiona, które ulegają jakimś przemianom, np. znamię wyrasta ponad naskórek).
fot. Polki.pl
Trzeba zaznaczyć, że system ABCDE nie pozwala zazwyczaj wykryć wczesnego etapu czerniaka. Zdarza się, że znamię nie spełnia powyższych kryteriów, a mimo to jest czerniakiem. Statystyki podają, że nawet ponad 50% znamion o charakterze nowotworowym nie odpowiada klasycznemu wyglądowi czerniaka. Aby go wykluczyć, powinniśmy poddać się badaniu dermatoskopem u lekarza.
Mimo wszystko warto zapamiętać, że najważniejsze objawy czerniaka to:
- zaczerwienienie,
- szybkie rośnięcie,
- asymetria,
- niewyraźne, poszarpane brzegi znamienia,
- krwawienie,
- niejednolity kolor,
- średnica powyżej 6 mm,
- owrzodzenie,
- świąd,
- obwódka wokół znamienia.
Warto dodać, że czerniakowi, chociaż rzadko, mogą towarzyszyć zespoły paraneoplastyczne.
Zespół paraneoplastyczny do grupa stanów klinicznych związanych z nowotworem, ale niebędących bezpośrednim skutkiem miejscowego naciekania przez guz lub przerzuty. Występuje u 5-10% pacjentów chorujących na nowotwór. W przypadku czerniaka manifestacją choroby mogą być: retinopatia, hiperkalcemia i zaburzenia funkcji nerek. Może pojawić się też gorączka niezwiązana z infekcją wskutek syntezy pirogennych cytokin
– wyjaśnia lek. Anna Bachleda-Curuś, specjalista dermatolog-wenerolog, lekarz medycyny estetycznej z krakowskiego SCM estetic.
Wczesny czerniak – ile ma centymetrów?
Czerniak zazwyczaj jest większy niż 6 mm, jednak trzeba pamiętać, że niektóre z tych złośliwych nowotworów skóry są mniejsze w trakcie rozpoznania. Wczesny czerniak może mieć mniej niż 6 mm.
Znamiona płaskie czy wypukłe – które są groźniejsze?
Wiele osób zastanawia się, czy groźniejsze są płaskie, czy odstające znamiona. I które z nich wiążą się z wyższym ryzykiem zezłośliwienia.
Czerniak najczęściej rozwija się jako znamię płaskie, pozbawione owłosienia. Spośród wielu typów około 70% przypadków stanowi czerniak szerzący się powierzchownie, natomiast czerniak guzkowy to dla porównania 10-20%
– wyjaśnia nam lek. med. Anna Bachleda-Curuś.
Zmiany wypukłe najczęściej są więc zmianami łagodnymi. Aby się jednak o tym upewnić, konieczne jest badanie u dermatologa.
W praktyce dermatologicznej obserwuję zjawisko częstszego zgłaszania się pacjentów zaniepokojonych wyglądem znamion wypukłych. Zmiany te są zwykle nieestetyczne i mogą wyglądać groźnie, jak na przykład brodawka łojotokowa, która w istocie jest zmianą łagodną. Ważne jest zatem poddanie badaniu całej skóry pacjenta oraz edukacja, aby zwracać uwagę na pozornie niewinne znamiona płaskie. Wczesne wykrycie czerniaka to ocalone życie, dlatego zachęcam swoich pacjentów do regularnej kontroli dermatoskopowej co rok, a w indywidualnych przypadkach nawet częściej
– dodaje lek. Anna Bachleda-Curuś.
Jak diagnozuje się czerniaka?
Całkowitą pewność, czy pieprzyk jest czerniakiem, czy nie, daje tylko badanie histopatologiczne wykonywane po wycięciu fragmentu lub całości znamienia. Do badania histopatologicznego często wysyła się próbki po usunięciu pieprzyka, aby sprawdzić, czy nie rozwijał się czerniak.
Każde znamię na skórze, które szybko rośnie, ma nieregularny kształt, krwawi, swędzi, jest zaczerwienione, ma niewyraźne brzegi i/lub średnicę powyżej 5 mm, powinno jak najszybciej zostać zbadane przez lekarza dermatologa lub chirurga onkologa. Specjalista podczas badania obejrzy zmianę dermatoskopem w dużym powiększeniu.
Przypomina to oglądanie znamienia pod lupą, ale jest dużo dokładniejsze. Badanie jest bezbolesne i nieinwazyjne, trwa kilkanaście sekund.
Osoby z dużą ilością zmian na skórze powinny regularnie poddawać się mapowaniu skóry – podczas takiego badania lekarz ogląda wszystkie pieprzyki i porównuje je z wcześniejszym zapisem (monitoruje). Dzięki temu wie, która zmiana rośnie i się zmienia.
Jeśli specjalista uzna, że jakaś zmiana jest podejrzana, skieruje nas na jej wycięcie. Usunięcie znamienia trwa kilka minut i odbywa się w znieczuleniu miejscowym. Po wycięciu pieprzyka zakładane są szwy, które zdejmuje się po kilkunastu dniach. Samo znamię zaś jest odsyłane do badania histopatologicznego, w którym sprawdza się, czy nie miało cech nowotworu złośliwego.
Tutaj ważna kwestia: jeśli znamię w badaniu histopatologicznym okazało się być znamieniem atypowym (o podwyższonym ryzyku rozwoju czerniaka), jest to wyraźny sygnał dla pacjenta, by zwiększyć swoją czujność i pozostać pod stałą kontrolą lekarską (badanie dermatoskopem/mapowanie przynajmniej raz do roku!).
Pamiętajmy, że rokowanie w czerniaku zależy w głównej mierze od tego, jak szybko go zdiagnozujemy. Wcześnie wykryty nowotwór skóry jest w pełni wyleczalny.
W profilaktyce tego nowotworu najważniejsza jest natomiast ochrona skóry. Pomogą w tym kremy z wysokim filtrem UV.
Czerniak zabija co roku aż 30% chorych. Wszystko przez to, że – jak przyznają sami pacjenci – 85% osób, które zauważyły u siebie niepokojącą zmianę, nie decyduje się pokazać jej lekarzowi. Późna wykrywalność czerniaka przekłada się zaś na jego złe rokowanie.
Treść artykułu została pierwotnie opublikowana 12.07.2016.
Czytaj także:
Obalamy mity o czerniaku. Ta wiedza może uratować życie
Brązowe plamki na nogach. Skąd się biorą i jak się ich pozbyć?
Co oznaczają plamy wątrobowe? Diagnostyka i leczenie plam starczych
Białe plamki po opalaniu – co je powoduje i jak je usunąć?
Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Absolwentka Wydziału Lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi. W latach 2011/2012 odbyła staż podyplomowy w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym im. Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi. W roku 2012 rozpoczęła specjalizację z dermatologii i wenerologii w Klinice Dermatologii w USK im. WAM w Łodzi, zdała egzamin specjalizacyjny i tym samym uzyskała tytuł specjalisty dermatologa i wenerologa jesienią 2017 roku. W latach 2014-2017 pracowała jako asystent na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi i prowadziła zajęcia dla studentów Wydziału Lekarskiego dla grup polskich i anglojęzycznych. Regularnie uczestniczy w konferencjach i sympozjach naukowych z zakresu dermatologii oraz medycyny estetycznej w charakterze słuchacza i wykładowcy. Jest cenioną autorką publikacji naukowych. Pracuje w krakowskim SCM estetic.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
