Czerniak, nazywany także czerniakiem złośliwym (łac. melanoma malignum) jest najbardziej agresywnym i najczęściej spotykanym nowotworem skóry. W ciągu ostatnich 20 lat zachorowalność na czerniaka wzrosła aż o 300%. Łatwo daje przerzuty, najczęściej do płuc. Chociaż zwykle rozwija się na odsłoniętej skórze, może pojawić się też pod paznokciem, na błonie śluzowej, a nawet w oku.
Spis treści:
- Czym jest czerniak?
- Czerniak a promieniowanie UV
- Objawy czerniaka
- Zdjęcia czerniaka
- Czerniak paznokcia
- Czerniak oka
- Jak zdiagnozować czerniaka?
- Leczenie czerniaka
- Rokowanie przy czerniaku
Czym jest czerniak i jakie są jego stadia?
Czerniak skóry jest nowotworem złośliwym wywodzącym się z melanocytów, czyli komórek naskórka. Im wcześniej uda się go rozpoznać i wykryć, tym lepsze rokowanie dla pacjenta – czerniak bowiem może mieć różne stadia (od 0 do IV). Wyróżniamy więc:
- stopień 0 – nie przekracza naskórka i nie nacieka,
- stopień I – guz owrzodzony nie przekracza 1 mm grubości, a nieowrzodzony – 2 mm,
- stopień II – tutaj rozróżniamy 3 podstopnie,
- stopień III – pojawiają się przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych,
- stopień IV – pojawiają się przerzuty do odległych narządów (wątroba, płuca i inne).
Stopień IV jest najbardziej zaawansowanym etapem choroby. Im większy stopień naciekania skóry, tym gorsze rokowanie.
Czerniak zagraża przede wszystkim osobom o jasnej karnacji, korzystającym z solariów, lubiącym się opalać, mającym na skórze dużo pieprzyków, a także tym, którzy w dzieciństwie doznali poparzeń słonecznych.
Promieniowanie UV a czerniak
Nasza skóra składa się z 3 warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej. Emitowane przez słońce, jak i lampy solaryjne promienie UVB docierają do naskórka i jego dolnych warstw, zaś UVA – aż do dolnych partii skóry właściwej. Jeśli przesadzamy z opalaniem (także w solarium) może dojść do uszkodzenia DNA komórek i powstania złośliwych nowotworów skóry – w tym czerniaków. Ryzyko zachorowania na czerniaka po oparzeniu w solarium wzrasta aż siedmiokrotnie!
Dlatego profilaktyka czerniaka obejmuje przede wszystkim ochronę skóry przed słońcem. Najlepiej sprawdzają się do tego kremy z filtrem (najlepiej wysokim: SPF 50).
fot. Lux Med
Czerniak - objawy
Czerniak powstaje najczęściej ze znamienia na skórze, które może pojawić się w dowolnym miejscu na ciele. Do oceny objawów raka skóry służy popularny algorytm zwany „ABCDE”, według którego podejrzana zmiana barwnikowa jest asymetryczna, ma nierówne brzegi, niebieski, czarny, czerwony lub ciemnobrązowy kolor, dużą średnicę i/lub szybko się zmienia.
Objawy czerniaka, które powinny nas zaniepokoić, to więc:
- znamiona, które krwawią, są zaczerwienione,
- szybko rosnące znamiona,
- znamiona, które swędzą lub są owrzodzone,
- znamiona, które mają obwódki,
- znamiona o niejednolitym kolorze,
- duże znamiona o średnicy ponad 6 mm,
- asymetryczne znamiona.
Czerniak – zdjęcia
Jeśli twoje znamię przypomina któreś z poniższych zdjęć, pokaż je lekarzowi i obserwuj, czy się nie zmienia. Najlepiej z takim pieprzykiem udać się do dermatologa lub chirurga onkologa.
fot. Adobe Stock
fot. Adobe Stock
fot. Adobe Stock
Czerniak paznokcia
Pojawiającą się ciemną plamkę pod paznokciem zwykle lekceważymy, licząc na to, że wraz ze wzrostem paznokcia zniknie. Tymczasem może to być czerniak paznokcia.
Zmian barwnikowych pod paznokciem nie wolno więc bagatelizować, zwłaszcza, gdy wiemy, że nie doszło wcześniej do mechanicznego urazu, który mógł spowodować powstanie krwiaka i zabarwienie nie zmienia swojego położenia wraz ze wzrostem paznokcia. Takie znamię wymaga konsultacji dermatologicznej.
Czerniak oka
Znaczna część nabłonka barwnikowego znajduje się w oku, np. w tęczówce, ciele rzęskowym i naczyniówce. Czerniak oka atakuje najczęściej z powodu naszych skłonności genetycznych i szkodliwego działania promieniowania ultrafioletowego.
Jego objawy zależą od umiejscowienia czerniaka oka. Do najczęstszych należą:
- ograniczone pole widzenia,
- pojawianie się po zmroku świetlistych kul w polu widzenia,
- astygmatyzm,
- słabsza ostrość widzenia oraz zmiany tęczówki oka i jej obrębu.
Aby zdiagnozować czerniaka oka, potrzebne są specjalistyczne badania okulistyczne. Sposób leczenia zależy od wielkości zmian nowotworowych i ich umiejscowienia.
fot. Adobe Stock
Jak zdiagnozować czerniaka?
W celu zdiagnozowania czerniaka stosuje się szereg badań.
Podstawowym badaniem czerniaka jest dermoskopia. Standardowo polega na obejrzeniu znamion przez dermatologa za pomocą dermatoskopu (rodzaj lupy z podświetleniem). Wielokrotnie powiększa on znamię, więc lekarz może je dokładnie obejrzeć.
Innym badaniem czerniaka jest badanie fluorescencyjne znamion. Znamię pokrywa się substancją fotouczulającą, a następnie lekarz za pomocą wideodermatoskopu ogląda zmianę w świetle ultrafioletowym.
Przy podejrzeniu czerniaka specjalista może zlecić też biopsję zmiany (pobranie komórek do badania histopatologicznego, czyli pod mikroskopem), tomografię komputerową czy rezonans magnetyczny (w celu poszukiwania przerzutów nowotworowych).
fot. Adobe Stock
Leczenie czerniaka
We wczesnym stadium choroby wycina się czerniaka wraz z szerokim marginesem okolicznej tkanki. W przypadku większych zmian o grubości ponad 1 mm w głąb skóry wykonuje się biopsję okolicznych węzłów chłonnych.
Jeśli znajdują się w nich komórki rakowe, trzeba usunąć węzły i rozpocząć tzw. systemowe leczenie czerniaka. Może to być np. chemioterapia, radioterapia, immunoterapia (pobudzenie układu odpornościowego do walki z komórkami nowotworowymi) czy terapia celowana (podanie leku celowanego molekularnie, czyli blokującego swoiste mechanizmy albo receptory komórek nowotworowych).
Postępowaniem z wyboru jest leczenie chirurgiczne. Po wykonaniu wycięcia zmiany podejrzanej i wyniku badania patomorfologicznego potwierdzającego diagnozę czerniaka wykonuje się doszczętne wycięcie blizny wraz z marginesem oraz biopsję wartowniczego węzła chłonnego. Jeżeli jest to konieczne, stosuje się terapeutyczne wycięcie węzłów chłonnych
– wyjaśnia dermatolog-wenerolog lek. med. Anna Bachleda-Curuś.
Doktor Bachleda-Curuś przypomina też o tym, że czasem konieczne jest badanie genetyczne.
W przypadku uogólnienia choroby konieczne jest badanie w kierunku mutacji genu BRAF. W leczeniu systemowym stosuje się inhibitor BRAF oraz immunoterapię przeciwciałami
– dodaje dermatolog-wenerolog lek. med. Anna Bachleda-Curuś.
Czerniak – rokowania
Niestety, informacje nie są zbyt pozytywne, a to z tego powodu, że czerniak jest często zbyt późno wykrywany. Rokowanie w czerniaku zależy od tzw. głębokości naciekania i stopnia zaawansowania choroby. We wczesnym stadium (grubość naciekania do 1 mm) wyleczalność sięga niemal 100%.
Najważniejszą cechą rokowniczą jest obecność przerzutów w regionalnych węzłach chłonnych oraz obecność przerzutów odległych. W przypadku zajęcia tylko węzłów, rokowanie determinuje liczba zajętych węzłów chłonnych oraz rodzaj nacieku, rozróżniamy mikroprzerzuty, rokujące lepiej lub makroprzerzuty oraz obecność nacieku poza torebkę węzła, co stanowi najbardziej niekorzystny czynnik w tej grupie. Wystąpienie przerzutów odległych, np. do innych narządów, rokuje najgorzej
– wyjaśnia dermatolog-wenerolog lek. med. Anna Bachleda-Curuś.
Pamiętajmy więc nie tylko o profilaktyce czerniaka, ale też o szybkim reagowaniu, gdy znajdziemy na skórze jakąkolwiek podejrzaną zmianę.
Więcej o chorobach skóry:Znamiona na skórze - kiedy trzeba je usunąć?Świerzb – objawy, leczenie, jak wygląda zakażenie świerzbem (zdjęcia)Łuszczyca plackowata – jak ją leczyć i jakie są jej objawy? Atopowe zapalenie skóry - co warto o nim wiedzieć?Łupież różowy Giberta - jak wygląda, czy jest zaraźliwy, leczenie
Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Absolwentka Wydziału Lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi. W latach 2011/2012 odbyła staż podyplomowy w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym im. Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi. W roku 2012 rozpoczęła specjalizację z dermatologii i wenerologii w Klinice Dermatologii w USK im. WAM w Łodzi, zdała egzamin specjalizacyjny i tym samym uzyskała tytuł specjalisty dermatologa i wenerologa jesienią 2017 roku. W latach 2014-2017 pracowała jako asystent na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi i prowadziła zajęcia dla studentów Wydziału Lekarskiego dla grup polskich i anglojęzycznych. Regularnie uczestniczy w konferencjach i sympozjach naukowych z zakresu dermatologii oraz medycyny estetycznej w charakterze słuchacza i wykładowcy. Jest cenioną autorką publikacji naukowych. Pracuje w krakowskim SCM estetic.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
