Czerniak jest jednym z najgroźniejszych nowotworów. To najbardziej złośliwy i oporny na leczenie nowotwór skóry, z powodu którego co roku umiera ponad 1 tys. Polaków. Do tego późno wykrywanym, co tylko utrudnia jego leczenie. Na temat czerniaka mówi się sporo, jednak nie zawsze zgodnie z prawdą. Czerniak nie musi być widocznym pieprzykiem i nie są na niego narażone tylko osoby o jasnej karnacji oraz osoby starsze. Oto kilka mitów, przez które czerniak może być rozpoznany zbyt późno.
MIT 1. Pieprzyków lepiej nie wycinać, bo może rozwinąć się rak
Jeśli pieprzyk nie wydaje się podejrzany, nie ma wskazań, aby go usuwać. Ale ze względów estetycznych można to zrobić. Nie ma dowodów, że usunięcie pieprzyka powoduje raka. Jeśli nasuwa się podejrzenie, że może rozwinąć się niego czerniak, to należy usunąć taką zmianę z odpowiednim marginesem tkanek. A następnie poddać ją badaniu histopatologicznemu, podczas którego specjalista określi, czy są obecne komórki nowotworowe. Nie wolno pobierać wycinka z pieprzyka (robić biopsji cienkoigłowej). Jeśli po wycięciu pieprzyka, zostaną wykryte przerzuty czerniaka, to znak, że zmiana była rakiem, a zabieg chirurgiczny był wyłącznie potrzebny.
MIT 2. Czerniak rozwija się tylko na skórze
Początkiem większości czerniaków faktycznie jest znamię barwnikowe na skórze, jednak guz może powstać również na błonach śluzowych oraz gałce ocznej. Czerniak może się rozwinąć również pod paznokciem (więcej: czerniak paznokcia). Dlatego ważne jest oglądanie całego ciała (również skóry pod włosami) i konsultowanie niepokojących zmian w gabinecie dermatologicznym.
MIT 3. Czerniak może rozwinąć się tylko z widocznego pieprzyka
Czerniak może być zarówno zmianą barwnikową, jak i zmianą bezbarwnikową, co oznacza, że może być bardzo trudny do zauważenia. Początkowo czerniak rośnie płasko, następnie pionowo, tworząc z czasem przerzuty drogą naczyń chłonnych i krwionośnych. Czerniak może być też umiejscowiony z głębi skóry albo objawiać się jako zgrubienie skóry.
MIT 4. Czerniak to choroba ludzi starszych
Czerniak jest wykrywany u ludzi w każdym wieku, najczęściej w piątej i szóstej dekadzie życia. Nowotwór bywa rozpoznawany nawet u dzieci - choć w tej grupie występuje rzadko (1 na mln poniżej 15 r.ż.). W ostatnich latach zachorowalność u młodych osób i dzieci wzrasta.
U osób starszych częściej niż u młodszych rozwija się złośliwa plama soczewicowata, która jest rodzajem czerniaka na skórze z cechami fotostarzenia. Na ogół zmiana pojawia się twarzy, wolno się rozwija i dobrze rokuje.
MIT 5. Czerniak to nieuleczalny nowotwór
Czerniak wykryty we wczesnym stadium rozwoju, zanim dojdzie do jego rozprzestrzeniania, jest prawie zawsze uleczalny. 5-letnie przeżycie wynosi w tej grupie niemal 100%. Problemem jest jednak późna wykrywalność czerniaka i jego duża agresywność, co skutkuje złym rokowaniem.
MIT 6. Opalanie w solarium jest bezpieczniejsze niż na zewnątrz i nie powoduje czerniaka
Nie jest to prawdą. Pojawia się coraz więcej dowodów na to, że opalanie w solarium może zwiększać ryzyko zachorowania na czerniaka.
Dermatolodzy zdecydowanie odradzają korzystanie z solarium i lamp słonecznych. Korzystanie z łóżek opalających i lamp słonecznych jest niebezpieczne, ponieważ emitowane przez nie promieniowanie UV może uszkodzić skórę
– ostrzegają eksperci Amerykańskiego Towarzystwa Chirurgii Dermatologicznej.
MIT 7. Stres nie ma wpływu na powstanie czerniaka
Z badań wynika, że silny stres może wiązać się z rozwojem czerniaka. Naukowcy zauważyli, że więcej przypadków stwierdza się u osób wykonujących bardzo stresujące zawody oraz z obniżoną z tego powodu odpornością. Hormony stresu powodują podwyższenie poziomu cytokin – związków związanych ze stanem zapalnym w organizmie, ale też przyspieszających rozwój nowotworu.
W połączeniu z czynnikami genetycznymi i środowiskowymi stres wydaje się odgrywać rolę w powstawaniu i progresji czerniaka
- przeczytamy w badaniu opublikowanym w „Archives of Dermatological Research”
Przy czym trzeba podkreślić, że do rozwoju czerniaka przyczyniają się różne składowe: najczęściej wskazuje się na predyspozycje genetyczne, oparzenia słoneczne, częste podrażnianie zmiany oraz jasną karnację.
MIT 8. Czerniak nie grozi osobom o ciemnej karnacji skóry, które nie opalają się na czerwono
Opalanie, niezależnie od koloru skóry, powoduje jej uszkodzenia, a z czasem może prowadzić do rozwoju raka skóry. Dotyczy to również osób, które opalają się łatwo i na brązowo. Chociaż u osób z ciemną skórą ryzyko zachorowania na czerniaka jest niższe niż u osób o jasnej karnacji.
MIT 9. Czerniak boli
W początkowych stadiach rozwoju czerniak, podobnie jak inne nowotwory, nie powoduje bólu. Dolegliwości mogą się pojawić w miarę wzrostu guza, kiedy uciska okoliczne tkanki, powoduje przerzuty lub wrzodzieje. Objawy, które powinny zaniepokoić, to dynamiczne zmiany istniejącego pieprzyka albo pojawienie się nowego niepokojącego znamienia. A także nieregularny kształt, szybki wzrost, duży rozmiar, asymetria lub różnorodne ubarwienie zmiany, a także świąd lub krwawienie z pieprzyka.
MIT 10. Czerniak późno daje przerzuty
Niestety czerniak jest nowotworem o wyjątkowej agresywności i może dawać przerzuty odległe (do kości, mózgu, płuc) nawet we wczesnych stadiach rozwoju. Można mu zapobiegać poprzez unikanie opalania, stosowanie kremów z filtrem przeciwsłonecznym oraz kontrole znamion u dermatologa.
Źródła:
S. Sinnya, B. De'Ambrosis, Stress and melanoma: increasing the evidence towards a causal basis, doi: 10.1007/s00403-013-1373-2,
10 cancer myths debunked, American Society for Dermatologic Surgery,
Piotr Rutkowski (red.), Czerniaki skóry. Wytyczne postępowania diagnostyczno-terapeutycznego, Polskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej.
Czytaj także:
Lepiej wybierać krem z najwyższym filtrem SPF? Obalamy mity o kremach przeciwsłonecznych
Czerniak – rokowania. Jakie są szanse na wyleczenie tego nowotworu?
Brązowe plamki na nogach. Skąd się biorą i jak się ich pozbyć?
Co oznaczają plamy wątrobowe? Diagnostyka i leczenie plam starczych
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
