Komórki nowotworowe potrafią się dzielić
Komórki nowotworowe mogą proliferować, czyli ulegać podziałom komórkowym nawet wówczas, gdy działają na nie naturalne czynniki pobudzające podziały. Zdolność do podziałów ma wiele prawidłowych komórek w naszym organizmie. Jeżeli się oparzymy, zranimy lub w inny sposób uszkodzimy nasze tkanki, to takie uszkodzenie musi zostać naprawione, a ta naprawa, czyli gojenie się, odbywa się poprzez podziały komórkowe. Zazwyczaj te procesy są ściśle kontrolowane. W wyniku zranienia wytwarzane są różne czynniki wzrostu, które pobudzają komórki do podziału. Komórka nowotworowa, aby się dzielić, w ogóle nie potrzebuje tych czynników wzrostu – dokonuje podziałów w sposób niekontrolowany.
W naturalnych, prawidłowych warunkach podziały komórkowe są również regulowane przez tzw. negatywne regulatory podziału, czyli białka, cząsteczki, które hamują podziały komórek wtedy, gdy one nie są już potrzebne. Jednak komórki nowotworowe są niewrażliwe na te naturalne czynniki hamujące podziały.
Komórki nowotworowe nie zawsze ulegają apoptozie
Apoptoza to – w pewnym uproszczeniu – rodzaj fizjologicznej śmierci komórki. Każda nasza komórka może ulec apoptozie, gdy okaże się, że nie jest już przydatna. Komórki umierają również wówczas, gdy pojawiają się w nich jakieś poważne uszkodzenia. Codziennie w naszym organizmie apoptozie ulega około 100 miliardów komórek. Niewyobrażalna liczba. W samej dwunastnicy, w pierwszym odcinku jelita cienkiego, w każdej minucie ginie 50 milionów komórek, które złuszczają się do światła przewodu pokarmowego. To jest naturalna śmierć, fizjologiczna. Jednak w komórkach nowotworowych uruchamiane są określone procesy, które blokują apoptozę, dzięki czemu stają się one do pewnego stopnia oporne na tę śmierć. Przyczyną oporności są zmiany w profilu ekspresji genów, wynikające albo z mutacji określonych genów, albo ze zmian epigenetycznych, czyli takich zmian, które hamują bądź nasilają wytwarzanie określonych białek, nie zmieniając sekwencji materiału genetycznego komórki..
Komórki nowotworowe mają nieograniczony potencjał replikacyjny
Kolejną cechą komórek nowotworowych jest ich nieograniczony potencjał replikacyjny. W pewnym uproszczeniu oznacza to, że te komórki nabywają cechy nieśmiertelności, czyli że mogą dzielić się w nieskończoność. Prawidłowe komórki mogą ulec sześćdziesięciu, siedemdziesięciu podziałom, po czym starzeją się i umierają. Jest to związane z tym, że z każdym podziałem komórki skracają się końce chromosomów, tzw. telomery. To tak jakby wewnątrz każdej komórki z każdym podziałem tykał wewnętrzny zegar odmierzający czas życia. W komórkach nowotworowych pojawiają się – ponownie w wyniku mutacji i zmian genetycznych – mechanizmy, które odbudowują telomery. Dzięki temu komórki te mogą się dzielić w nieskończoność.
Naukowcy w setkach laboratoriów na świecie dysponują komórkami o nazwie HeLa. Są to komórki nowotworowe, które zostały pobrane z szyjki macicy kobiety, która zmarła w latach 50. XX wieku. Te komórki żyją do dzisiaj! Jest ich już 10 razy więcej niż komórek, które powstały w trakcie całego życia tej kobiety. Ten potencjał replikacyjny komórek nowotworowych jest niebywały, nieograniczony.
Warto wiedzieć: Czy nowotwór to to samo co rak?
Komórki nowotworowe mogą pobudzić wytwarzanie naczyń krwionośnych
Kolejną bardzo ważną cechą nowotworów jest to, że mogą one pobudzić wytwarzanie naczyń krwionośnych. Jeżeli rozrasta się masa komórek, to one potrzebują więcej tlenu oraz więcej składników odżywczych, muszą też usuwać produkty swojego metabolizmu (np. dwutlenek węgla). Aby to było możliwe, do guza muszą wrastać naczynia krwionośne. I komórki nowotworowe wyniku określonych zmian nabywają zdolność do pobudzania angiogenezy, czyli wrastania naczyń krwionośnych do wnętrza guza. Po to, by zapewnić sobie dostęp do składników odżywczych.
Komórki nowotworowe mają zdolność naciekania sąsiednich tkanek
Kolejna cecha komórek nowotworowych towarzysząca zazwyczaj nowotworom zaawansowanym to jest zdolność do naciekania sąsiednich tkanek. Do wnikania do naczyń krwionośnych, do naczyń limfatycznych i tworzenia odległych przerzutów. To jest zazwyczaj schyłkowa, końcowa faza choroby nowotworowej, która prowadzi do śmierci. Jeśli guz w formie rozsianej rośnie w setkach miejsc w organizmie, zaburza funkcjonowanie wielu narządów, doprowadza do wyniszczenia całego organizmu.
Komórki nowotworowe potrafią oszukać układ odpornościowy
Ostatnia cecha komórek nowotworowych to umiejętność oszukiwania naszego układu odpornościowego. Nasz układ odpornościowy rozwinął się po to, aby nas chronić przed infekcjami. Nasze limfocyty potrafią rozpoznać produkty tych zmienionych komórek nowotworowych. I jeżeli je rozpoznają na powierzchni komórki nowotworowej, to taką komórkę zabijają. Ale z czasem, w czasie rozwoju, progresji nowotworów, w obrębie guza pojawiają się komórki, które w jakiś sposób uczą się oszukiwać układ odpornościowy. Chowają te cząsteczki, które mogą zostać rozpoznane przez układ odpornościowy. Albo komórki nowotworowe wydzielają pewne mediatory aktywnie hamujące, tłumiące nasz układ odpornościowy.
Polecamy: Jak zdiagnozować nowotwór?
Fragment wykładu "Czym są nowotwory?" prof. dr hab. med. Jakuba Gołąba z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Udostępnione w ramach współpracy z wielodyscyplinarnym projektem BASTION. Tytuł, lid, śródtytuły i skróty wprowadzone przez redakcję/ mk
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
