Jakie są rokowania w raku jelita cienkiego i jak go rozpoznać? Postanowiłyśmy zapytać o to specjalistę – chirurga onkologa lek. Janusza Sznajdera, Ordynatora Oddziału Chirurgii Onkologicznej Zagłębiowskiego Centrum Onkologii, Szpitala Specjalistycznego im. Sz. Starkiewicza w Dąbrowie Górniczej i konsultanta województwa śląskiego w Poradni Żywieniowej Nutrimed.
Gdzie najczęściej umiejscawia się rak jelita cienkiego?
Lek. Janusz Sznajder: Rak jelita cienkiego występuje stosunkowo rzadko i diagnozuje się go w około 0,5% przypadków wszystkich nowotworów (1-3% nowotworów przewodu pokarmowego). Rodzaje guzów jelita cienkiego obejmują zarówno nowotwory łagodne, jak i złośliwe.
Do nowotworów złośliwych jelita cienkiego zalicza się:
- raka gruczołowego (ok. 50%),
- rakowiaki,
- chłoniaki,
- mięsaki,
- GIST.
Do łagodnych odmian należą z kolei:
- mięśniaki,
- włókniaki,
- nerwiaki,
- naczyniaki.
Rak gruczołowy najczęściej jest zlokalizowany w dwunastnicy i jelicie czczym, a rakowiaki i mięsaki – w jelicie biodrowym.
Jakie są jego przyczyny?
Rak jelita cienkiego może mieć charakter wtórny związany z przerzutowaniem – to znaczy występuje u osób, u których wcześniej zdiagnozowany został inny rodzaj nowotworu, taki jak rak jelita grubego, prostaty czy piersi.
Z kolei jako guz pierwotny często występuje u pacjentów, u których zdiagnozowano choroby związane ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na nowotwór jelita cienkiego. Wśród nich można wskazać takie jak: choroba Leśniowskiego-Crohna czy zespoły polipowatości rodzinnej, zespół Lyncha, zespół Peutza-Jeghersa, jak również choroba trzewna i AIDS.
Dodatkowym czynnikiem zwiększającym ryzyko zachorowania na raka jelita cienkiego może być celiakia, cholecystektomia, palenie tytoniu, spożywanie alkoholu i nieprawidłowa dieta. Raka jelita cienkiego najczęściej diagnozuje się wśród osób w 7. dekadzie życia (85% przypadków po 50. roku życia).
Jakie objawy mogą o nim świadczyć?
Objawy raka jelita cienkiego często bywają niemal niezauważalne lub ze względu na brak wyjątkowo charakterystycznych oznak – ignorowane przez chorych. Dlatego też w we wczesnych stopniach zwykle jest wykrywany przypadkowo.
Niespecyficzne objawy są przyczyną opóźnienia postawienia diagnozy nawet o 4-7 miesięcy.
To, co powinno zwrócić uwagę, to nieuzasadnione przez inną dolegliwość wymioty, nudności i nasilające się bóle brzucha po posiłku.
Typowym objawem w wielu nowotworach, a szczególnie tych występujących w obrębie przewodu pokarmowego, jest utrata masy ciała. Jeśli bez przyczyny, czyli nie stosując diet, nie uprawiając z większą częstotliwością sportu, zauważony zostanie spadek masy ciała, należy koniecznie udać się do lekarza. Niedożywienie w znacznej mierze spowodowane jest stanem ogólnoustrojowej reakcji zapalnej oraz wydzielaniem przez komórki nowotworowe substancji, które powodują rozpad białek i tkanki tłuszczowej. Dlatego w diecie osób chorych onkologicznie tak ważna jest odpowiednia – większa niż u osoby zdrowiej – podaż białka i energii.
Wraz z rozwojem choroby mogą pojawić się nowe symptomy związane z przerzutami do innych narządów, które mogą wywoływać objawy takie jak powiększenie wątroby, ból w nadbrzuszu oraz prawym podżebrzu, żółtaczka, wodobrzusze, nudności i wymioty.
Jak zwalczyć ból brzucha, nudności i wymioty?
Jakie badania diagnozują raka jelita cienkiego?
Tak, jak w większości przypadków podejrzenia nowotworu, tak też przy wystąpieniu raka jelita cienkiego diagnozę powinno rozpocząć kompleksowe przeprowadzenie wywiadu z pacjentem oraz podstawowych badań laboratoryjnych, takich jak badanie krwi, kału (w tym badanie na krew utajoną), ocena stanu wątroby poprzez zweryfikowanie prób wątrobowych.
Następne kroki to badanie endoskopowe (z zastosowaniem kapsułki endoskopowej czy enteroskopii balonowej) lub obrazowe (tomografia komputerowa, rzadziej rezonans magnetyczny).
- W endoskopii kapsułkowej pacjent połyka kapsułkę z rejestratorem wideo, która umożliwia dokładne obrazowanie wnętrza jelita i jego zapis.
- Enteroskopia balonowa polega z kolei na umieszczeniu specjalnego endoskopu zakończonego balonem, który następnie jest wypełniany gazem. Dzięki tej technice możliwe jest nie tylko obejrzenie całego jelita cienkiego, ale także pobranie próbki z jelit i ewentualne zatamowanie krwawień podczas jednego badania.
- Natomiast tomografię komputerową (TK) najczęściej przeprowadza się w celu oceny stopnia zawansowania nowotworu – obejmuje obszar jamy brzusznej i miednicy. Badanie wykonywane jest po dożylnym podaniu kontrastu. Często w celu uwidocznienia ściany jelita cienkiego stosuje się środek kontrastowy (w praktyce najczęściej jest to woda), podawany doustnie lub do cewnika położonego w dwunastnicy. Obecnie wielorzędowa TK jamy brzusznej i miednicy z enteroklizą wysuwa się na pierwsze miejsce w diagnostyce obrazowej guzów jelita cienkiego.
Niestety raka jelita cienkiego czasami nie da się rozpoznać wymienionymi metodami. W takich sytuacjach stosuje się diagnostyczną laparotomię lub laparoskopię.
Jakie daje rokowania?
Rokowania w przypadku raka jelita cienkiego różnią się w zależności od tego, czy nowotwór jest złośliwy, w jakim odcinku jelita występuje oraz kiedy został wykryty. W przypadku guzów łagodnych rokowania są oceniane jako dobre. Natomiast w przypadku guzów złośliwych szacuje się pięcioletnią przeżywalność chorych na 10-30%.
Rokowanie jest znacznie gorsze niż w raku jelita grubego w tym samym stopniu zaawansowania. Szczególnie niekorzystna jest dwunastnicza lokalizacja guza, płeć męska, niski stopień zróżnicowania nowotworu oraz podeszły wiek chorych.
Jak się go leczy?
Wszystko zależy od rodzaju, wielkości i umiejscowienia guza, a także kondycji pacjenta. Metodą leczenia radykalnego jest leczenie operacyjne – endoskopowe lub chirurgiczne. W przypadku nowotworów łagodnych najczęściej nie ma przeciwwskazań do ich usunięcia. Guz złośliwy może natomiast być nieoperacyjny lub powodować konieczność nie tylko operacji, ale także prowadzenia chemioterapii lub radioterapii.
Integralnym elementem leczenia przeciwnowotworowego, szczególnie w przypadku nowotworów w obrębie przewodu pokarmowego, jest leczenie żywieniowe. Objawy niedożywienia lub wyniszczenia dotyczą większości chorych z tym typem nowotworu, a ich wynikiem jest zwiększenie liczby powikłań, utrata masy ciała i masy mięśniowej, wydłużenie czasu pobytu w szpitalu, pogorszenie sprawności psychoruchowej, a niekiedy odroczenie lub rezygnacja z danej metody leczenia.
Dieta pacjenta onkologicznego powinna zawierać większą ilość energii i białka. Samo zwiększone zużycie tych składników to jeden z czynników ryzyka niedożywienia. Niekiedy istnieją też problemy z odżywianiem wynikające z dolegliwości bólowych przy połykaniu pokarmów, stanów zapalanych, braku apetytu, a w przypadku nowotworów jelita cienkiego – konieczności usunięcia fragmentu przewodu pokarmowego.
Wybór metody leczenia żywieniowego zależy od kilku czynników: analizy aktualnego stanu klinicznego pacjenta, stopnia i rodzaju niedożywienia, planowanego okresu żywienia i aktualnego leczenia (np. przed lub po operacji). W pierwszej kolejności, jeżeli przewód pokarmowy jest drożny, stosuje się żywienie drogą doustną poprzez wzbogacenie diety specjalistycznymi preparatami odżywczymi.
Jeżeli żywienie doustne jest niemożliwe lub niewystarczające, włącza się żywienie dojelitowe bezpośrednio do żołądka lub jelita (poprzez zgłębnik nosowo-żołądkowy lub tzw. PEG). Niekiedy konieczne jest łączenie żywienia dojelitowego z pozajelitowym (dożylnym), a w ostateczności pozostawienie tylko dożylnego.
Zobacz też:
Gdy ból brzucha, kaszel czy osłabienie oznaczają raka… Jakie są objawy nowotworów?
Jak rozpoznać objawy raka trzustki?
Ekspert: lek. Janusz Sznajder – chirurg onkolog, Ordynator Oddziału Chirurgii Onkologicznej Zagłębiowskiego Centrum Onkologii, Szpitala Specjalistycznego im. Sz. Starkiewicza w Dąbrowie Górniczej, konsultant województwa śląskiego w Poradni Żywieniowej Nutrimed.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
