Nowotwór, a stan odżywienia
Liczne badania dowiodły, że stan odżywienia ma bezpośredni wpływ na wynik leczenia onkologicznego. Niestety zaobserwowano, że około 30% pacjentów kwalifikowanych do terapii przeciwnowotworowej wykazuje cechy niedożywienia, co znacznie pogarsza rokowanie oraz obniża efektywność leczenia. Dlaczego tak się dzieje?
Po pierwsze w przebiegu choroby nowotworowej dochodzi do aktywacji procesów prozapalnych. Komórki nowotworowe wydzielają cytokiny, które naśladują działanie substancji hamujących łaknienie. Ponadto zaburzeniu ulegają procesy metaboliczne. Dochodzi wówczas do nadmiernego obrotu białek, tłuszczów i węglowodanów w organizmie. Obserwuje się między innymi nasilony rozpad białek mięśniowych i tkanki tłuszczowej, a także oporność tkanek na działanie insuliny oraz nietolerancję glukozy. Zaburzenia metaboliczne powodują więc wzrost podstawowych wydatków energetycznych. Jednocześnie pogorszeniu ulega wchłanianie witamin i składników mineralnych w przewodzie pokarmowym.
Po drugie istotny wpływ na stan odżywienia ma lokalizacja nowotworu. Na przykład rozrost komórek nowotworowych w górnej części przewodu pokarmowego może utrudniać pacjentowi przyjmowanie pokarmu.
Po trzecie metody terapii nowotworów powodują liczne skutki uboczne ze strony przewodu pokarmowego między innymi nudności, wymioty, biegunki, utratę smaku i węchu, zaburzenia trawienia i wchłaniania. Takie objawy mogą wywołać u pacjentów niechęć do jedzenia, co skutkuje niedostateczną podażą pokarmu - poniżej szacowanego wydatku energetycznego i dalszą utratą masy ciała.
Polecamy: Dieta uboga w cukry i bogata w białko zmniejsza ryzyko raka
Najcięższym skutkiem niedożywienia w przebiegu choroby nowotworowej jest zespół anorektyczno-kachetyczny (zespół wyniszczenia nowotworowego) odpowiedzialny za 30-50% zgonów w przebiegu choroby nowotworowej.
Ogólne zasady diety
Nie ma diety uniwersalnej, która byłaby właściwa dla wszystkich chorych – sposób żywienia zależy bowiem od lokalizacji nowotworu, stopnia zaawansowania choroby, skutków ubocznych stosowanej terapii oraz od tolerancji chorego na dany pokarm. Istnieją jednak pewne wspólne zalecenia, które powinny być przestrzegane przez wszystkie osoby z chorobą nowotworową. Przede wszystkim zalecana jest dieta lekkostrawna. Posiłki powinny być mniejsze objętościowo, ale spożywane częściej. Ważne jest, aby wybierać produkty wysokoenergetyczne oraz bogate w pełnowartościowe białko takie jak: chude mięso, drób, ryby, produkty mleczne, białko jaja kurzego. W celu zwiększenia ilości białka w diecie można dodawać mleko w proszku lub preparaty białkowe do zup, sosów, czy przecierów warzywnych. Między głównymi posiłkami należy spożywać przekąski o dużej gęstości energetycznej np. orzechy, nasiona, suszone owoce. Ważna jest również odpowiednia podaż płynów. Najlepiej pić małymi porcjami, ale często. Najistotniejsze znaczenie ma jednak odpowiednia ilość warzyw i owoców. Produkty te są bogatym źródłem witamin i składników mineralnych, szczególnie ważnych dla osób leczonych przeciwnowotworowo.
Jeśli chory nie może przyjmować pokarmów w sposób naturalny, wówczas stosuje się żywienie enteralne (dojelitowe) lub parenteralne (pozajelitowe).
Zobacz: Dieta w chemioterapii - zalecenia
Skutki uboczne stosowanej terapii – jak sobie radzić?
Wszystkie metody leczenia nowotworów takie jak chemioterapia, radioterapia, leczenie immunosupresyjne i terapie hormonalne powodują wystąpienie objawów ubocznych. Dzieje się tak ponieważ oprócz niszczenia komórek nowotworowych, niszczone są również komórki zdrowe. Zatem objawy uboczne ze strony przewodu pokarmowego wymagają pewnych modyfikacji dietetycznych.
Bardzo często pacjentom leczonym onkologicznie dokuczają uporczywe nudności lub wymioty. Wówczas należy wykluczyć z diety produkty wywołujące objawy dyspeptyczne takie jak: esencjonalne wywary mięsne lub warzywne, czosnek, cebulę, kawę, miętę, owoce cytrusowe, czy napoje gazowane. Zaleca się potrawy niskotłuszczowe o nie zbyt wysokiej temperaturze.
W przypadku wystąpienia braku łaknienia lub utraty smaku i węchu, należy zadbać o odpowiedni aromat żywności, chory powinien spożywać potrawy, na które ma ochotę, pod warunkiem, że nie wywołują dodatkowych dolegliwości. Posiłki powinny być mniejsze objętościowo, ale spożywane częściej.
Niektórzy pacjenci cierpią z powodu bólu jamy ustnej. Najlepszym sposobem na złagodzenie tego objawu jest unikanie produktów, które drażnią błonę śluzową jamy ustnej. Należy więc wyeliminować żywność o twardej konsystencji, pikantne i słone przyprawy, owoce cytrusowe, napoje alkoholowe lub produkty zawierające alkohol. Posiłki nie powinny mieć wysokiej temperatury.
Innym często występującym niepożądanym objawem są biegunki. W takim wypadku należy zastosować dietę małoresztkową – z niewielką ilością błonnika pokarmowego. Ważne jest też odpowiednie nawadnianie organizmu oraz spożywanie produktów z dużą ilością sodu (np. sól kuchenna) i potasu (gównie warzywa i owoce).
Czy wiesz, że: Jedzenie owoców i warzyw obniża ryzyko raka płuc
W przebiegu leczenia przeciwnowotworowego mogą wystąpić nietolerancje pokarmowe. Wówczas należy wykluczyć z diety produkty, których chory nie toleruje. Najczęściej są to produkty mleczne ze względu na obecność laktozy.
Zadbaj o bezpieczeństwo żywności
Niezmiernie ważne, szczególnie dla osób leczonych immunosupresyjnie jest spożywanie bezpiecznej i sprawdzonej żywności. Podczas przygotowywania oraz spożywania posiłków należy przestrzegać zasad higieny. Osoby chore na nowotwór nie powinny spożywać produktów surowych, zarówno pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego np. surowego mięsa, surowych warzyw i owoców, niepasteryzowanych produktów mlecznych. Surowce wymagające niskich temperatur należy przechowywać w odpowiednich warunkach. Każda potrawa powinna być poddana odpowiedniej obróbce termicznej, najlepiej gotowaniu, pieczeniu, czy duszeniu bez obsmażania. Potrawy należy spożywać bezpośrednio po przygotowaniu (bez odgrzewania i odmrażania). Przed skonsumowaniem danego produktu zawsze trzeba sprawdzić, czy nie upłynął termin ważności.
Podsumowanie
Odpowiedni sposób żywienia pacjenta podczas leczenia onkologicznego może zapobiec niedożywieniu, wzmocnić układ immunologiczny, złagodzić objawy uboczne leczenia, poprawić jakość życia chorego, a tym samym zwiększyć efektywność prowadzonej terapii. Zatem wskazane jest przestrzeganie zaleceń dotyczących właściwego odżywiania podczas leczenia onkologicznego oraz systematyczne kontrolowanie stanu odżywienia organizmu.
Zobacz: Dieta w profilaktyce raka jelita grubego
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
