Spis treści:
- Naparstnica – co to za roślina i jak wygląda?
- Naparstnica – trująca roślina. Jakie objawy powoduje?
- Zatrucie naparstnicą – pierwsza pomoc i leczenie
- Z czym można pomylić trująca naparstnicę?
- Jaka ilość naparstnicy jest śmiertelna?
- Gdzie spotkasz trującą naparstnicę?
Naparstnica – co to za roślina i jak wygląda?
Naparstnica (Digitalis) to krótkowieczna kwitnąca bylina obejmująca około 20 gatunków, wśród których popularnością cieszy się zwłaszcza naparstnica purpurowa. Ze względu na piękne spektakularne kwiatostany naparstnica jest ozdobą ogródków. Występuje w różnych wariantach kolorystycznych, najczęściej urzeka purpurowymi, różowymi lub kremowymi kwiatami. Naparstnica jest bohaterką ludowych przesądów, miała odstraszać złe duchy, a jej kwiaty nazywano palcami wróżek lub dzwonami zmarłych. Roślina występuje zarówno w naturalnej polskiej florze, jak i jest sadzona w pobliżu domów. Podlega częściowej ochronie.
fot. Naparstnica zawiera toksyczne glikozydy / iStock by Getty Images, Pleio
fot. Naparstnica jest rośliną trującą / iStock by Getty Images, PicturePartners
Naparstnica to roślina nietuzinkowa, piękna i groźna zarazem. Piękna, bo lecznicza, groźna, bo silnie toksyczna. Jej składniki są wykorzystywane od setek lat w lecznictwie. Zawarte w naparstnicy glikozydy stanowią składnik leków nasercowych (digoksyna). Pomagają chorującym na tachykardię, migotanie przedsionków i niewydolność krążenia. Roślina ma działanie moczopędne, co również jest wykorzystywane w medycynie. Ta popularna bylina ma też swoją ciemną stronę. Nieprawidłowe zastosowanie naparstnicy powoduje zatrucie, zaburzenia rytmu serca, a w skrajnych przypadkach prowadzi do śmierci.
Naparstnica – trująca roślina. Jakie objawy powoduje?
Naparstnica (zarówno naparstnica purpurowa, jak i naparstnica zwyczajna) to jedna z najbardziej trujących roślin w Polsce. Zawiera aktywne związki chemiczne, które działają toksycznie na organizm. Za szkodliwość odpowiadają przede wszystkim obecne w niej glikozydy. Wszystkie części rośliny są trujące, a w przypadku połknięcia mogą spowodować śmierć. Naparstnicy nie wolno jeść, dodawać do żywności czy stosować w innym celu w domu, zwłaszcza gdy w pobliżu przebywają małe dzieci, które mogą przez przypadek spożyć fragment rośliny. Nawet dotykanie liści może wywołać podrażnienie i zaczerwienienia skóry.
Objawy zatrucia naparstnicą mogą wystąpić nawet po 20 godzinach od jej spożycia. Są to:
- spowolnienie akcji serca,
- nudności i wymioty,
- zawroty głowy,
- kolka żołądkowo-jelitowa,
- zaburzenia widzenia,
- zaburzenia świadomości,
- porażenia,
- drgawki.
Śmierć po zjedzeniu naparstnicy następuje wskutek zatrzymania akcji serca spowodowane zazwyczaj groźną arytmią (migotaniem komór).
Zatrucie naparstnicą – pierwsza pomoc i leczenie
Zawsze jeśli dojdzie do przypadkowego zjedzenia naparstnicy (lub celowego, bo zdarzają się przypadki prób samobójczych przy pomocy rośliny), należy niezwłocznie wezwać karetkę pogotowia. Warto zaznaczyć, że z racji gorzkiego smaku rośliny do przypadkowych zatruć dochodzi rzadko.
Leczenie zatrucia naparstnicą zależy od stanu zdrowia i spożytej ilości substancji. Podczas pobytu w szpitalu stosuje się m.in. przeciwciała swoiste dla digoksyny. Węgiel aktywny może zahamować wchłanianie trucizny, o ile zostanie podany odpowiednio wcześnie. Przy zatruciu naparstnicą konieczna jest specjalistyczna pomoc.
Z czym można pomylić trująca naparstnicę?
Liście trującej naparstnicy często są mylone z ogórecznikiem lekarskim (Borago officinalis) – popularną rośliną zielną o właściwościach przeciwzapalnych, moczopędnych, wspierających układ krążenia oraz odporność. Ogórecznik jest często stosowany jako dodatek do żywności. Zanim naparstnica zakwitnie, bywa mylona z żywokostem lekarskim (Symphytum officinale). Również ta roślina wyróżnia się prozdrowotnym działaniem: przeciwzapalnym i regenerującym, co jest wykorzystywane głównie w leczeniu chorób skóry i urazów. Błędne rozpoznanie tych roślin może być tragiczne w skutkach, dlatego należy zachować szczególną ostrożność, jeżeli sami zbieramy zioła lecznicze.
Jaka ilość naparstnicy jest śmiertelna?
Spożycie już kilku liści lub kwiatów naparstnicy może być śmiertelne. Działanie zależy od wieku, masy ciała i ogólnego stanu zdrowia. Nie ustalono konkretnej ilości naparstnicy, jaka może prowadzić do zgonu, jednak szacuje się, że przyjęcie doustnie więcej niż 10 mg digoksyny (glikozydu zawartego w roślinie) w przypadku osoby dorosłej, oraz więcej niż 4 mg w przypadku dziecka, grozi śmiercią. W literaturze medycznej można znaleźć przypadki zagrażających życiu zatruć po wypiciu herbaty z jednej rośliny.
Gdzie spotkasz trującą naparstnicę?
Naparstnicę można dostrzec w przydomowych i działkowych ogródkach, ale roślina ta występuje również naturalnie na terenie całego kraju. Rośnie dziko na skrajach lasów, na polach i łąkach. W Europie występuje dość powszechnie, zwłaszcza w krajach o umiarkowanym klimacie. Roślina preferuje stanowiska półcieniste, ziemię wilgotną, żyzną, próchniczną, i to takie warunki sprzyjają jej występowaniu.
Źródła:
Negroni MS, Marengo A, Caruso D, Tayar A, Rubiolo P, Giavarini F, Persampieri S, Sangiovanni E, Davanzo F, Carugo S, Colombo ML, Dell'Agli M. A Case Report of Accidental Intoxication following Ingestion of Foxglove Confused with Borage: High Digoxinemia without Major Complications. Case Rep Cardiol. 2019 Nov 29;2019:9707428. doi: 10.1155/2019/9707428,
Lehmann A, Späni S, Harings-Kaim A, Probst C, Christ A, Leuppi-Taegtmeyer AB. A case of intoxication with tea made from Digitalis purpurea. Glob Cardiol Sci Pract. 2021 Apr 30;2021(1):e202102. doi: 10.21542/gcsp.2021.2,
Cummings ED, Swoboda HD. Digoxin Toxicity. [Updated 2023 Mar 4]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470568/
Czytaj także:
Trujące rośliny ogrodowe - trzymaj je daleko (zwłaszcza) od dzieci i zwierząt
Czy fioletowy bez jest trujący?
Trujący bukszpan
Czy pestki głogu są trujące? Uważaj, zanim sięgniesz po jego owoce
Owoce cisu są silnie trujące. Jak wyglądają i co robić w przypadku ich zjedzenia?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
