Zatrucie czadem, inaczej tlenkiem węgla (CO), może być śmiertelnie trujące. Każdego roku Państwowa Straż Pożarna w Polsce odnotowuje około stu śmiertelnych wypadków spowodowanych przez tlenek węgla, a ok. 4000 osób musi zostać poddane hospitalizacji.
Spis treści:
- Jak dochodzi do zatrucia tlenkiem węgla?
- Objawy zatrucia tlenkiem węgla
- Zatrucie czadem - pierwsza pomoc
- Zatrucie tlenkiem węgla - zapobieganie
Jak dochodzi do zatrucia tlenkiem węgla?
Do zatrucia czadem dochodzi w wyniku niedotlenienia organizmu - tlenek węgla aż 250 razy łatwiej wiąże się z hemoglobiną (białkiem nadającym czerwony kolor krwi, którego głównym zadaniem jest transport tlenu). W rezultacie powstaje karboksyhemoglobina (HbCO), która nie ma zdolności przenoszenia tlenu. Na skutek reakcji łączenia się białek organizmu z czadem dochodzi do powstawania wolnych rodników uszkadzających komórki.
Niedotlenienie tkankowe jest przyczyną wczesnych zgonów, jednak należy zaznaczyć, że w różnym czasie od narażenia na tlenek węgla może rozwinąć się późniejsza reakcja zapalna w postaci zespołu ogólnoustrojowej reakcji zapalnej (SIRS), a w jej następstwie niewydolność wielonarządowa.
To, jaka będzie reakcja organizmu na czad i następstwa zdrowotne, zależy od: długości kontaktu z czadem, stężenia gazu w powietrzu (śmierć może spowodować już 0,1% (1000 ppm); stężenie 0,15% szybko skutkuje zgonem), wieku i stanu zdrowia.
Najbardziej czuły na działanie tlenku węgla jest płód, następnie kolejno dzieci i osoby starsze, osoby z chorobami układu krążenia, zdrowi dorośli. Palący papierosy mogą mieć stale nawet 10% hemoglobiny tlenkowęglowej i dlatego już stosunkowo niewielkie narażenie na dodatkowe działanie tlenku węgla może u nich mieć poważne następstwa.
Tlenek węgla jest całkowicie niewykrywalny dla ludzkich zmysłów. To bezbarwny, bezwonny, niedrażniący oraz toksyczny gaz. Powstaje w wyniku niepełnego spalania gazu ziemnego (również butanu lub propanu), a także spalania innych paliw organicznych, jak węgla, drewna czy ropy w pomieszczeniach niewentylowanych lub w urządzeniach o niesprawnych ciągach kominowych.
Potencjalne źródła tlenku węgla to m.in.: nieprawidłowo eksploatowane urządzenia grzewcze zasilane naftą lub gazem ziemnym, bojlery, piece i kominki opalane drewnem, piecyki gazowe, urządzenie zasilane benzyną, np. samochody.
Objawy zatrucia tlenkiem węgla (czadem)
Tlenek węgla dostaje się do krwiobiegu drogą oddechową i drastycznie zmniejsza transport tlenu z płuc do tkanek. Pierwsze symptomy, które mogą świadczyć o zbyt dużej ilości czadu we wdychanym powietrzu, przypominają objawy zatrucia i należą do nich:
- ból głowy i osłabienie,
- zawroty głowy,
- senność, duszność,
- ucisk w klatce piersiowej,
- nudności i wymioty.
Długotrwała ekspozycja na tlenek węgla może powodować: silny ból głowy i osłabienie, zaburzenia czynności mięśni, osłabienie pamięci, drgawki, śpiączkę, a w skrajnych przypadkach śmierć.
Zatrucie czadem - pierwsza pomoc
Jeżeli podejrzewamy zatrucie tlenkiem węgla, należy postępować według wskazówek:
- Zamknąć dopływ gazu (lub innego paliwa). Otworzyć okna, a poszkodowanego jak najszybciej wynieść do wentylowanego pomieszczenia albo na świeże powietrze.
- Wezwać karetkę pogotowia.
- Jeżeli w drogach oddechowych znajduje się jakaś blokada, należy ją usunąć.
- Poluzować poszkodowanemu ubranie pod szyją.
- Jeżeli mamy taką możliwość, powinniśmy podać tej osobie tlen.
- W przypadku wyczuwania tętna i oddechu, układamy poszkodowanego w pozycji bocznej.
- Jeżeli nie ma oddechu, rozpoczynamy sztuczne oddychanie, a jeśli nie wyczuwamy również tętna, rozpoczynamy resuscytację.
Zapobieganie zatruciu tlenkiem węgla
Aby uniknąć zatrucia tlenkiem węgla, należy stosować czujniki czadu. Czujniki czadu gwarantują bezpieczeństwo wszystkim domownikom. Aby urządzenie działało najefektywniej, powinno zostać zainstalowane na wysokości oczu dorosłego człowieka tak, aby jednocześnie było niedostępne dla dzieci.
Detektora nie należy montować w miejscu, gdzie jego działanie może być zakłócone przez przepływ powietrza, np. w pobliżu kratki wentylacyjnej. Czujnik nie powinien być również niczym zasłonięty np. zasłonami lub meblami, ani znajdować się w pozycji płaskiej, m.in. na blacie. Detektor czadu powinien zostać w pobliżu urządzeń, w których następuje spalanie, m.in. przy piecyku gazowym, kominku lub kuchence gazowej, ale w odległości nie mniejszej niż 2 metry.
Najbardziej optymalnym rozwiązaniem jest zainstalowanie urządzenia w sypialniach lub w bezpośrednim sąsiedztwie tych pomieszczeń. Wiele wypadków zdarza się, gdy domownicy śpią i nie są w stanie zareagować w przypadku pojawienia się niepokojących objawów.
Więcej na temat zatruć:
Zatrucie czadem - objawy, pierwsza pomoc, profilaktyka
Na czym polega zatrucie czadem, czyli tlenkiem węgla?
Zatrucie czadem – jak go uniknąć?
Zatrucie tlenkiem węgla – pierwsza pomoc
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
