Zmęczenie a ból
W podjętej analizie dotyczącej wyników różnych badań skoncentrowanych na poszukiwaniu związków pomiędzy przewlekłym zmęczeniem a przewlekłym bólem, z licznych baz danych wyodrębniono opracowania, w których traktowano ból i zmęczenie jako niepowiązane ze sobą zjawiska (1 raport), i takie prace, w których ujmowano je we wzajemnych relacjach (22 raporty). Zależności te dotyczyły pacjentów z odmiennymi chorobami jako przyczynami bólu, a więc bólem towarzyszącym chorobie reumatycznej, fibromialgii, nowotworom złośliwym, bólom głowy, kręgosłupa, ale połączonych wspólnym doświadczaniem zmęczenia (Fishbain i in., 2003).
Ból przyczyną zmęczenia?
Z uwagi na wyniki badań wielu autorów, prezentujących wyraźne związki pomiędzy zmęczeniem i bólem, panuje pogląd uznający, że ból jest etiologicznie powiązany ze zmęczeniem. Jednak, czy można powiedzieć, iż ból jest przyczyną zmęczenia? Odpowiedzi na to pytanie można udzielić, odwołując się do trzech linii interpretacyjnych.
Pierwszą z nich stanowią badania prospektywne, w których odnotowywano, że zmęczenie rozwijało się w następstwie rozwoju bólu lub zmniejszało się w rezultacie obniżenia bólu.
Drugi kierunek wyjaśniania związku zmęczenia i bólu może być przyjęty wobec sytuacji, w których wydłużający się czas odczuwanego bólu zwiększał szansę na rozwój zmęczenia.
Trzeci może odwoływać się do stopnia intensywności bólu. Badania wskazują, że silniejszy ból powiększa szansę na wystąpienie zmęczenia, a 13 różnych badań (wysokiej jakości metodologicznej) okazało się zgodnych w 100% we wskazaniu na prawdopodobieństwo etiologicznego powiązania bólu ze zmęczeniem (Fishbain i in., 2003).
Zobacz też: Jak ból wpływa na przewlekłe zmęczenie?
Jak to działa?
Pomimo że wyniki wspomnianych badań zdają się z wysokim stopniem prawdopodobieństwa potwierdzać związek zmęczenia z bólem, znaczenia nabiera odpowiedź na pytanie, jaki jest wewnętrzny mechanizm tych zależności. Podobnie jak niewiele wyjaśnia powiązanie zmęczenia z zaburzeniami snu, ze względu na wielkie zróżnicowanie tych zaburzeń (trudności z zaśnięciem, sen przerywany, wczesne budzenie się, nieregenerujący sen), samo zjawisko współwystępowania zmęczenia i różnorodnych aspektów odczuwanego bólu nie pogłębia znajomości tych powiązań. Na przykład zaobserwowany związek pomiędzy przedłużającym się bólem a rozwojem zmęczenia nie informuje, czy ten związek jest jednokierunkowy. Ponadto dla uściślenia oceny tych zjawisk należałoby wprowadzić jasne kryteria nie tylko obiektywizujące omawiane zjawiska, ale też oceniające ich natężenie.
W przyszłych badaniach autorzy powinni zweryfikować, czy u pacjentów z przewlekłym bólem nie pełni on również funkcji facylitującej, gratyfikującej (na przykład zwalniającej z obowiązków), a zatem podtrzymującej jego obecność.
Trudna diagnoza
Jeśli chodzi o kierunek wpływu, odnotowano niekierunkowe zależności pomiędzy bólem i zmęczeniem w syndromie chronicznego zmęczenia. Obecnie lepiej poznano związek bólu ze zmęczeniem i wiadomo, że pacjentom cierpiącym z powodu przewlekłego bólu dokucza syndrom chronicznego zmęczenia i odwrotnie – znaczny procent osób z syndromem chronicznego zmęczenia cierpi z powodu bólu. Interesujące może być to, jaki procent pacjentów z przewlekłym bólem uzyskuje diagnozę syndromu chronicznego zmęczenia i czy zmniejszenie zmęczenia zmienia na korzyść leczenie bólu. Wspomniani wyżej autorzy uważają, że kierunek przyszłych poszukiwań związków bólu ze zmęczeniem powinien uwzględniać modele badań wykonywanych na zwierzętach (zwłaszcza szczurach ), u których można by łatwiej niż u ludzi zobiektywizować zarówno ból, jak i spontaniczną aktywność (Fishbain i in., 2003).
Zobacz też: Czy aktywność fizyczna wpływa na sen?
Fragment pochodzi z książki „Zmęczenie a zdrowie i choroba (perspektywa psychologiczna)” Gabrieli Chojnackiej-Szawłowskiej (Impuls, 2009). Publikacja za zgodą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
