Spis treści:
- Czym jest żałoba?
- Żałoba po stracie dziecka
- Ile trwa żałoba po dziecku?
- Etapy żałoby po dziecku
- Czy w żałobie po dziecku trzeba nosić czerń?
- Dlaczego żałoba po dziecku jest ważna?
- Jak pomóc po stracie dziecka?
Czym jest żałoba?
Żałoba jest naturalnym procesem adaptacyjnym, który dotyczy różnych sfer funkcjonowania człowieka i odnosi się do sytuacji, gdy dana osoba ponosi stratę kogoś (lub czegoś) bardzo ważnego. Najczęściej jest to strata bliskiej osoby: małżonka, rodzica lub dziecka.
Żałobę można rozumieć na kilka sposobów. Głównie jako żałobę w znaczeniu kulturowym (zwyczajowym) albo jako żałobę w znaczeniu psychologicznym i społecznym.
Żałoba w kontekście psychologicznym
Z psychologicznego punktu widzenia żałoba jest naturalnym procesem przeżywania straty najczęściej bliskiej osoby, wyrażającym się poprzez:
- reakcje fizyczne organizmu – pojawiają się takie objawy, jak napięcie mięśni, wyczerpanie, szybki oddech, ucisk w klatce piersiowej lub ucisk w gardle, utrata apetytu, ból, nudności, bezsenność, osłabienie odporności,
- zmiany emocji – smutek, rozpacz, obwinianie się, złość, strach,
- zmiany zachowania – płacz, zamartwianie się,
- inne podejście do ludzi – np. większa waga przywiązywana do więzi rodzinnych albo ucieczka od innych,
- zmiany w sposobie myślenia – mogą pojawić się gonitwy myśli, trudności z logicznym rozumowaniem, kłopoty z koncentracją, „nieobecność”,
- zmiany w podejściu do kwestii religijnych – osłabienie wiary lub jej wzmocnienie.
Taka żałoba nie ma określonego limitu czasowego. Może pojawiać się i wracać, występować z różnym nasileniem.
Żałoba w kontekście kulturowym (zwyczajowym)
Zwyczajowo żałoba jest ograniczonym w czasie okresem, w którym przestrzega się kilku zasad. To przede wszystkim ubieranie się na czarno (lub inny kolor w zależności od kultury), noszenie czarnego elementu garderoby, zakładanie żałobnej wstążki lub opaski, a także rezygnacja z uczestniczenia w wydarzeniach towarzyskich i rozrywkowych. Tradycyjnie żałoba po najbliższych trwa zwykle 1 rok, po dalszej rodzinie (kuzynach) do pół roku.
Żałoba po stracie dziecka
Żałoba po stracie dziecka jest wyjątkowo ciężkim przeżyciem. Śmierć dziecka jest zazwyczaj najtrudniejsza do zaakceptowania. Trudno nam pogodzić się zwłaszcza ze śmiercią młodych ludzi. Wynika to m.in. z tego, że czas życia takiej osoby był bardzo krótki, a także z tego, że rodzic po utracie dziecka ma często poczucie, że jego życie straciło sens.
Ile trwa żałoba po dziecku?
Nie ma jasno określonego czasu trwania żałoby. Uznaje się, że proces ten trwa zwykle od 1 do 2 lat, jednak w przypadku starty dziecka żałoba może trwać dłużej, nawet kilka lat, a u niektórych osób przez całe życie z różnym nasileniem.
Etapy żałoby po dziecku
Żałoba, jak już wcześniej wspomniano, jest procesem. Istnieje kilka podziałów na postępujące po sobie etapy żałoby. Wbrew pozorom ta faktyczna żałoba związana z głębokim smutkiem po stracie nie pojawia się na samym początku. Często mówi się o trzech etapach żałoby:
- faza protestu,
- faza rozpaczy,
- faza reorganizacji.
Bardziej rozbudowany jest podział według modelu Schneidera. Zakłada 8 etapów żałoby:
- Początkowa świadomości utraty – pojawiają się szok, odrętwienie, dezorientacja, niedowierzanie w to, co się stało
- Strategia „trzymania się” – próba skoncentrowania myśli na pozytywnych aspektach straty, aby odnowić zasoby energii i uniknąć początkowego szoku
- Zgoda na odejście – uświadomienie sobie własnej bezsilności
- Uświadomienie sobie ogromu straty – uważany za najbardziej bolesny etap żałoby. Jest to czas opłakiwania, skrajnego smutku, tęsknoty i żalu
- Nabieranie dystansu i akceptacja straty
- Rozwiązywanie problemu straty – przejście do aktywnego działania niezwiązanego ze stratą. To okres pożegnania
- Przeformułowanie straty w kontekście rozwoju – wkroczenie na nowy poziom doświadczenia i świadomości wynikających z przeżycia starty i stawienia czoła smutkowi.
- Transformacja starty w celu osiągnięcia wyższych poziomów zrozumienia – nie jest to koniec smutku po stracie, lecz etap „otwartości i gotowości do podporządkowania się konieczności wynikającej ze struktury życia”
Niezależnie od teorii, poprzez kolejne etapy żałoby człowiek uczy się żyć w nowej rzeczywistości. Zdaje sobie sprawę, że nic już nie będzie takie, jak sprzed straty dziecka.
Czy w żałobie po dziecku trzeba nosić czerń?
Noszenie czerni w czasie żałoby po dziecku jest związane z tradycją. Jest formą wyrażania smutku i pamięci o zmarłym przez osobę pogrążoną w żałobie. Nie ma jednak żadnego współczesnego zapisu, który regulowałby kwestię ubioru w trakcie trwającej żałoby po stracie dziecka czy innej bliskiej osoby.
Dlaczego żałoba po dziecku jest ważna?
Każdy rodzaj żałoby jest ważny i potrzebny po to, żeby człowiek mógł przystosować się do nowej sytuacji na różnych płaszczyznach. Celem żałoby jest połączenie życia sprzed utraty bliskiej osoby z życiem po stracie.
Należy pamiętać, że przeżywanie żałoby jest naturalnym mechanizmem obronnym po śmierci. Czasami jednak zdarza się, że rozchwianie emocjonalne osieroconych osób wymyka się spod kontroli. Warto zwrócić szczególną uwagę na relacje między najbliższymi zmarłego. Traumatyczne przeżycia w wielu przypadkach niszczą więzi z bliskimi.
Żałoba może nieść też za sobą negatywne reakcje dla naszego organizmu. Jeżeli trwa za długo, a my nie potrafimy pogodzić się ze stratą bliskiej osoby, to żal i smutek mogą być szkodliwe dla codziennego życia, nastroju i zdrowia. W trakcie żałoby jest duże ryzyko rozwoju depresji. W trudnych sytuacjach warto udać się do specjalisty, np. psychoterapeuty, który pomoże nam przejść przez kolejne etapy żałoby.
Jak pomóc osobie po stracie dziecka?
To trudne zadanie. Szczególnie, gdy chodzi o śmierć dziecka. Zrozumienie zachowania i reakcji osoby przeżywającej żałobę bywa niemożliwe, a wsparcie jest bardzo potrzebne w przechodzeniu przez proces żałoby.
- Skoncentruj się na uczuciach tej osoby, a nie swoich lub innych osób.
- Bądź blisko. Wysłuchaj. Pozwól się wypłakać, wyrzucić z siebie emocje.
- Pomóż w codziennych obowiązkach.
- Zaangażuj stopniowo osobę będącą w żałobie w codzienne zajęcia, na ile to możliwe.
- Staraj się potwierdzać, że to, co czuje, jest naturalne.
- Koncentruj uwagę na pozytywnych myślach w sytuacjach gniewu czy obwiniania się.
- Podtrzymuj kontakt rozmową.
- Bądź cierpliwy.
Jeśli pojawiają się niepokojące zachowania albo emocje, zaproponuj kontakt ze specjalistą. Może to być psycholog lub psychoterapeuta, ewentualnie lekarz psychiatra.
Czytaj także:
Tanatofobia - lęk przed śmiercią. Opis, przyczyny, leczenie
Jak rozpoznać depresję? Objawy depresji
Objawy stresu długotrwałego. Jakie sygnały wysyła ciało i umysł?
9 skutecznych sposobów na stres, polecanych przez naukowców.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
