Bezpodstawne wnioskowanie
Podstawowym błędem jest bezpodstawne wnioskowanie, do którego zaliczają się:
- nieuzasadnione wnioski,
- pomniejszanie wartości tego, co pozytywne,
- wyolbrzymianie,
- bagatelizowanie,
- obwinianie samego siebie,
- filtr mentalny oraz
- rozumowanie emocjonalne.
Polecamy: Wady i… zalety braku akceptowania siebie
Wszystkie te błędy mają jedną cechę wspólną — dochodzimy do konkluzji na temat siebie samych albo reszty świata bez wzięcia pod uwagę odpowiedniej liczby informacji. Filtr mentalny to proces polegający na selektywnym zwracaniu uwagi jedynie na te informacje, które dowodzą słuszności naszych opinii, przy jednoczesnym pomijaniu reszty danych. Mamy z nim do czynienia w przypadku pomniejszania wartości tego, co pozytywne, wyolbrzymiania, bagatelizowania czy obwiniania samego siebie. Rozumowanie emocjonalne oznacza myślenie według zasady: „Czuję, że tak jest, więc właśnie tak jest”. Stosowanie odczucia jako kryterium prawdy jest poważnym problemem, ponieważ polega ono na dochodzeniu do jakiejś konkluzji, a następnie uznawaniu tej konkluzji za dowód wspierający sam siebie.
Może to przybrać na przykład taką formę: „Czuję, że jestem brzydka, a zatem muszę być brzydka. Skąd wiem, że to prawda? Ponieważ czuję się taka”.
Skuteczna metoda zwalczenia tego typu myśli polega na uświadomieniu sobie tego, iż dochodzimy do konkluzji, nie dysponując żadnymi wspierającymi ją dowodami. Jeżeli w tym momencie przestaniemy myśleć w zaburzony sposób i przypomnimy sobie, iż odczucia — niezależnie od ich siły — nie są faktami, możemy dojść do zupełnie odmiennych konkluzji. Celnym wnioskowaniem byłoby na przykład stwierdzenie: „Czuję, że jestem brzydka, nie dysponuję jednak żadnymi dowodami na to, że inni myślą o mnie w ten sposób lub że wpływa to na sposób, w jaki mnie traktują, być może moje odczucie nie ma więc większego znaczenia”. Odczucie nie jest równoznaczne z faktami.
Myślenie w kategoriach absolutnych
Zdania typu „powinienem” mają charakter twierdzeń absolutnych. Innymi przykładami są: myślenie w kategoriach „wszystko albo nic”, etykietowanie i nadgeneralizacja.
Wszystko albo nic
Myślenie w kategoriach „wszystko albo nic” wiąże się z perfekcjonizmem. Zdarza się, że myślimy o sobie w dwóch absolutnych kategoriach: piękna albo brzydka, chudy albo gruby. Kiedy usiłujesz zmienić nawyki związane z brakiem satysfakcji z obrazu ciała, ten rodzaj myślenia staje się problemem. Stwierdzasz na przykład: „Rozdrapuję skórę — nie jestem w stanie tego kontrolować”, „Jeżeli zacząłem, to już skończę” czy „Jeżeli już robię coś z włosami, to nieważne, ile czasu miałoby to zająć — muszę tak długo je układać, aż poczuję się usatysfakcjonowana”.
Przykładem etykietowania może być stwierdzenie: „Moje ramiona są zbyt chude, więc jestem chuchro i nieudacznik”.
Nazywanie siebie chuchrem czy nieudacznikiem to wpisywanie się w kategorię absolutną. Można by zapytać — „chuchro” w porównaniu do kogo? Czy odniosłeś klęskę w życiu, czy po prostu w pracy nad swoim wyglądem?
Nadgeneralizacja
Nadgeneralizacja polega na postrzeganiu negatywnych wydarzeń jako części niekończącej się serii podobnych zajść: „Nigdy już nie będzie mi lepiej”. Ktoś, kto ma poważne problemy z obrazem ciała, mógłby to wyrazić w ten sposób: „Ten facet obejrzał się, kiedy przechodziłem, więc wszyscy zwracają uwagę na mój wygląd”. Problem z myśleniem w kategoriach absolutnych polega na tym, że zwykle nie odpowiada ono temu, co ma miejsce w realnym świecie. Jednym ze sposobów zapobiegania myśleniu w kategoriach absolutnych jest zastanowienie się, czy możesz wymyślić jakiś wyjątek od danej reguły. Jeżeli tak, powinieneś w tym momencie znaleźć alternatywną myśl, nie należącą do kategorii absolutnych, ale dającą się udowodnić za pomocą informacji, jakimi dysponujesz.
Czytaj też: Czy potrafisz cieszyć się bez powodu?
Fragment pochodzi z książki „Jak pokochać swój wygląd? Trening” Jamesa Clairborna Cherry'ego Pedricka (Wydawnictwo Helion, 2007). Publikacja za zgodą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
