Nerwica jest zaburzeniem, której podłożem staje się lęk. Wyróżniamy różne rodzaje nerwic, m.in. nerwicę żołądka, nerwicę natręctw, nerwicę serca czy nerwicę lękową. Czym się od siebie różnią i jak je rozpoznać? Wyjaśnia Wioletta Karłowicz-Dul – psycholog, psychoterapeutka, seksuolog z Fundacji Pomocy Psychologicznej i Edukacji Społecznej RAZEM, www.razem-fundacja.org.
Czym jest nerwica?
Wioletta Karłowicz-Dul: Nerwica to dawniej używane określenie dotyczące zaburzeń lękowych. Osoba, która zmaga się z tym problemem, często odczuwa napięcie w związku z postrzeganymi zagrożeniami, jednak jest świadoma, że w danej sytuacji jej reakcja jest nieuzasadniona lub irracjonalna.
Najczęściej bowiem obiekt lęku nie stanowi realnego zagrożenia, lub jest ono znacząco wyolbrzymione. Częste i intensywne doświadczanie stanów lękowych wpływa na myśli i zachowanie danej osoby oraz utrudnia codzienne życie.
Jakie są rodzaje nerwicy? Czym jest nerwica lękowa, natręctw, depresyjna, serca, neurasteniczna, wegetatywna i histeryczna?
W Polsce zaburzenia lękowe należą do najczęściej występujących. Od lat różne dolegliwości psychiczno-somatyczne zyskiwały miano określonych nerwic. W aktualnie obowiązującej klasyfikacji do tej grupy zaliczamy: zespół lęku uogólnionego, ataki paniki, fobie, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, adaptacyjne, stresowe pourazowe oraz występujące pod postacią somatyczną.
Mimo to w potocznym języku w dalszym ciągu funkcjonują dawne określenia. Poniżej postaram się krótko wyjaśnić, czego one dotyczą.
- Nerwica lękowa to kolejna pospolita nazwa, która bardziej stanowi synonim dla terminu zaburzeń lękowych. Raczej grupuje ona zaburzenia, aniżeli stanowi o konkretnych objawach.
- Nerwica natręctw to inaczej zaburzenie obsesyjno-kompulsywne, czyli takie w którym z powodu lęku występują natrętne myśli i wyobrażenia oraz powtarzające się, rytualne zachowania, których zadaniem jest redukcja napięcia. Przykładem może być zbyt częste mycie rąk spowodowane lękiem przed bakteriami oraz wyobrażeniem chorób, które powstaną, gdy ręce nie zostaną wystarczająco oczyszczone.
- W nerwicy depresyjnej występuje długotrwałe i chroniczne obniżenie nastroju. Osoba stale doświadcza smutku i niepokoju, jej myśli przepełnione są pesymizmem, wkrada się też ciągłe zmęczenie i rezygnacja.
- Nerwica serca to nic innego jak zaburzenia pracy serca, oraz różnego rodzaju objawy w obrębie klatki piersiowej (ból, kłucie, kołatanie, duszności), które nie mają medycznego wyjaśnienia, a ich przyczyną jest chronicznie przeżywany lęk.
- Neurastenia objawia się ciągłym zmęczeniem zarówno fizycznym, jak i psychicznym, któremu towarzyszą również trudności z koncentracją i skupieniem uwagi.
- Nerwica wegetatywna to inaczej zaburzenia psychosomatyczne. Doświadczany, lecz nieuświadomiony lęk daje o sobie znać w postaci objawów cielesnych takich jak np. duszności, kołatanie serca, nudności i wymioty, bóle brzucha, głowy czy kręgosłupa.
- Histeria inaczej nazywana jest konwersją i tutaj również sfera emocjonalna przekłada się w sposób znaczący na ciało. W przypadku histerii mogą wystąpić napady, w których dochodzi do utraty wzroku, słuchu czy zdolności poruszania się, a podłożem tego jest oczywiście przeżywany lęk.
Dlaczego odczuwamy lęk przed śmiercią?
Jakie są przyczyny nerwicy?
Jak w większości zaburzeń i chorób psychicznych, przyczyny możemy podzielić na biologiczne, psychologiczne i społeczne. Z punktu widzenia biologii ryzyko wystąpienia zaburzeń lękowych zwiększa się u osób, których krewni również borykali się z tego typu problemami. Określone geny, które odziedziczyliśmy, mogą zwiększać ryzyko wystąpienia nerwicy. Istotna może być wrażliwość układu nerwowego, zaburzenia w układach neuroprzekaźników czy wrodzone cechy temperamentu.
Z punktu widzenia psychologicznego i społecznego utrwalone reakcje lękowe powstają w wyniku doświadczania stresujących sytuacji na przestrzeni życia. Mogą to być zarówno wydarzenia traumatyczne, jak i określone przekazy od bliskich osób. Jeśli dziecko ma zaburzone poczucie bezpieczeństwa, ponieważ wychowuje się w rodzinie dysfunkcyjnej, czy też doświadcza przemocy lub zaniedbania, wówczas nie trudno wyobrazić sobie, że sytuacje te zapisują w nim reakcje lęku, smutku i bezsilności, a także przekonania o tym, że ludzie są źli i zagrażający.
Obserwacja własnych przestraszonych rodziców oraz uczenie się od nich poglądów na temat świata również nie sprzyja budowaniu prawidłowego obrazu. Przekonanie o zewnętrznym zagrożeniu, oraz własnej bezradności wobec niego powoduje lęk, który z czasem rozszerza się na coraz to inne obszary życia.
Trudno jest zatem jednoznacznie wskazać, czy przyczyną zaburzeń lękowych są cechy odziedziczone po rodzicach, czy też doświadczenia w relacji z nimi, które kształtowały światopogląd i emocjonalność młodego człowieka.
Jakie są objawy nerwicy?
Objawy w przypadku zaburzeń lękowych można najprościej opisać wg modelu poznawczego, który zakłada, że myśli wpływają na stany emocjonalne i somatyczne, a te z kolei warunkują określone zachowania. W nerwicy często pojawiają się myśli i wyobrażenia dotyczące zagrożenia, czasem mogą to być również wspomnienia trudnych sytuacji z przeszłości.
Często uwaga skupiona jest na wyszukiwaniu niebezpieczeństw i ich zwiastunów. To wywołuje lęk, niepokój i napięcie, czasem nawet przerażenie i panikę. Często współwystępują one z różnymi objawami w ciele, np. szybkim biciem serca, poceniem się, drżeniem, dusznościami itd.
Natomiast kiedy boimy się i myślimy, że coś nam grozi, najprostszą reakcją jest unikanie przykrych doznań. Może polegać to na sprawdzaniu i kontrolowaniu, ale także wystrzeganiu się określonych miejsc czy sytuacji, izolowaniu się od ludzi czy trzymaniu się na dystans od pewnych zadań czy ról.
Aby zobrazować te symptomy można podać przykład. W lęku panicznym osoba obawia się, że dostanie zawału i umrze. Skupia się zatem na swoim ciele, aby wychwycić jakiekolwiek objawy, a temu towarzyszy niepokój. Kiedy zauważy jakiś objaw (który jest naturalną reakcją somatyczną w lęku, np. przyspieszone bicie serca) zaczyna bać się jeszcze bardziej. To natomiast sprawia, że symptomów jest coraz więcej, a przerażenie staje się coraz silniejsze.
Osoba wpada w pułapkę błędnego koła, co doprowadza ją do ataku paniki. Po kilku czy kilkunastu minutach objawy ustępują, jednak chory pozostaje z przekonaniem, że cudem uniknął śmierci. Zaczyna więc kontrolować swoje zdrowie, wykonywać szereg badań oraz bardzo uważnie obserwować swoje ciało. Takie zachowania nie pomagają poradzić sobie z problemem.
Jak się leczy nerwicę? Czy stosuje się farmakoterapię?
W zależności od rodzaju nerwicy oraz jej nasilenia leczenie może opierać się na psychoterapii lub łączeniu jej z farmakoterapią. Leki stosuje się w sytuacjach, gdy nasilenie objawów uniemożliwia uczestniczenie w terapii. Jednak skoro zaburzenia lękowe powstały w wyniku „nauczenia się” pewnych reakcji, przekonań i zachowań, wówczas jedynym sposobem na „oduczenie się” będzie psychoterapia. Jest to skuteczna metoda, która daje trwałe i zadowalające efekty.
Jak radzić sobie z nerwicą na co dzień?
Z nerwicą trudno jest radzić sobie samodzielnie. Zazwyczaj stosowane sposoby na łagodzenie cierpienia i unikanie „zagrożeń” nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, a wręcz przeciwnie – nasilają i umacniają lęk. Sytuacja zmienia się w momencie, kiedy udamy się do specjalisty.
Pomimo iż terapia trwa zazwyczaj długo, już od pierwszych spotkań pacjent uczy się nowych sposobów na radzenie sobie z lękiem, poznaje nowe umiejętności i ćwiczy określone zachowania. Trenowanie nie poznanych dotąd metod obniżania lęku przynosi ulgę w cierpieniu i stwarza fundament do pracy na głębszych poziomach, które dotyczą choćby doświadczeń, których ślady ukształtowały problem. Chcę przez to powiedzieć, że aktywność i zaangażowanie w psychoterapię, również pomiędzy spotkaniami, to najlepszy sposób na radzenie sobie z nerwicą.
Polecamy:
Jak rozpoznać (i odróżnić!) nerwicę lękową, żołądkową, nerwicę serca, wegetatywną i natręctw? Poznaj objawy!
Jak odróżnić wiarę lub dewocję od nerwicy?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
