Według danych Światowej Organizacji Zdrowia schizofrenia dotyka ok. 21 milionów ludzi na świecie. Szacunkowo w Polsce może być nawet milion chorych. Zaburzenie to pojawia się u osób młodych w wieku 15-35 lat, w równej mierze dotyczy kobiet i mężczyzn. Polacy jednak nadal za mało o niej wiedzą, często się boją i powtarzają mity z nią związane. Co to za choroba, jakie są jej objawy i czy można się z tego wyleczyć?
Spis treści:
- Czym jest schizofrenia?
- Przyczyny choroby
- Objawy
- Test na schizofrenię
- Leczenie
- Mity na temat chorych
Schizofrenia - co to za choroba?
Schizofrenia to zaburzenie psychiczne zaliczanych do grupy psychoz. Termin „schiozofrenia” pochodzi od słów: schizis i phren, czyli rozszczepienie umysłu. To choroba, w której dochodzi do zaburzeń postrzegania i treści myślenia, nieadekwatnego przeżywania i odbierania rzeczywistości. Chorzy na schizofrenię mogą mieć omamy i urojenia, być niezdolni do realistycznej oceny siebie i otoczenia, nie potrafić wejść w normalne międzyludzkie relacje.
Wyróżnia się kilka typów, postaci schizofrenii:
- paranoidalna - najczęściej występująca w Polsce, z omamami i urojeniami,
- hebefreniczna - typowe dla niej są: dziwaczne zachowanie, mowa niespójna, wątki myślowe porozrywane ,
- katatoniczna - na pierwszy plan wysuwają się zaburzenia dotyczące motoryki,
- prosta - najtrudniejsza do zdiagnozowania, charakteryzuje się powolnym wycofywaniem się chorego z aktywnego życia, narastającymi objawami zaburzeń emocjonalnych,
- rezydualna - jest „pozostałością” po przebytym epizodzie psychotycznym ,
- niezróżnicowana - objawy są zmienne lub na tyle niespecyficzne, że nie można rozpoznać żadnego z powyżej wymienionych typów.
Ludzie cierpiący na tę chorobę uciekają od świata zewnętrznego, odsuwają się stopniowo od znajomych i bliskich, zdarza się, że boją się innych ludzi. Robią to (zwłaszcza na początku) nieświadomie. Schizofrenik często nie umie zachować się i zareagować stosownie do sytuacji, przez co przestaje sobie radzić z codziennymi problemami. Przeżywają silne emocje, ale nie potrafią ich wyrażać i o nich mówić.
Lekarze wyodrębnili 3 fazy schizofrenii (choć u każdego chorego może to przebiegać nieco inaczej):
- faza zwiastująca - osoba zaczyna wycofywać się z życia społecznego, zmienia się jej nastrój i zachowanie. To początkowa faza. Rozpoznanie choroby na tym etapie może spowodować zahamowanie choroby;
- faza ostra - to czas nawrotu choroby. U chorego pojawiają się urojenia, halucynacje. To faza, podczas której schizofrenik zwykle trafia do szpitala na leczenie;
- faza stabilizacji - osoba chora wraca do normalnego funkcjonowania, objawy choroby znikają, leczenie działa. Ten stan może trwać wiele lat, ale niespodziewanie choroba może wrócić.
Przyczyny choroby, czyli skąd bierze się schizofrenia?
Odpowiedź na to pytanie nie jest łatwa, bo wciąż nieznane lub niejednoznaczne są przyczyny pojawiania się schizofrenii. Możemy jedynie mówić o grupie podwyższonego ryzyka i warunkach sprzyjających chorobie.
Czy można mówić, że schizofrenia jest dziedziczna? W pewnym stopniu istotne dla zachorowania są czynniki genetyczne. Osoby, u których w rodzinie w najbliższej linii były przypadki choroby, np. na schizofrenię cierpiał jeden z rodziców, ryzyko wystąpienia jej u dzieci jest większe. I tak w przypadku wystąpienia choroby u obojga rodziców, ryzyko zachorowania dziecka wynosi 46%, w przypadku zachorowania jednego z rodziców lub rodzeństwa - 6% i 9%.
Jednak lekarze podkreślają, że musi wystąpić splot czynników - genetycznych, psychologicznych, społecznych, żeby choroba się rozwinęła. Dlatego należy więc mówić raczej o podatności na schizofrenię u niektórych osób, a nie o jej dziedziczności. Są teorie, które mówią, że predyspozycja do zachorowania wykształca się w życiu płodowym i do 3. roku życia.
Objawy schizofrenii
Istnieją 4 podejścia klasyfikacyjne schizofrenii, wyróżniające różne kryteria diagnozy choroby:
- objawy opisane przez Bleulera (klasyfikacja historyczna)
- klasyfikacja Schenidera (również zaliczana do historycznych)
2 skodowane klasyfikacje:
- DSM (używana raczej w badaniach naukowych)
- ICD (oficjalna klasyfikacja wymagana w Polsce)
Przebieg choroby może być ciągły lub epizodyczny, z okresami nasilenia choroby i remisji, dlatego objawy mogą występować rożnie i w różnym stopniu nasilenia.
Objawy schizofrenii to m.in:
- halucynacje
- urojenia
- dziwne (inne niż zwykle) zachowanie
- zobojętnienie uczuciowe
- rozkojarzenie i problemy z koncentracją
- zaburzenia pamięci
- nagłe zubożenie mowy
- anhedonia, czyli brak zdolności odczuwania przyjemności
- aspontaniczność
- awolicja (brak własnej woli)
- apatia, powolne ruchy
- zamknięcie się w sobie, wycofanie z życia rodzinnego, towarzyskiego
Czy istnieje test na schizofrenię?
Schizofrenię rozpoznaje się na podstawie wywiadu z chorym, obserwacji klinicznej oraz spostrzeżeń rodziny, przyjaciół i innych osób mających kontakt z chorym. Aby potwierdzić chorobę, muszę być spełnione określone kryteria (m.in obecność i czas trwania objawów). To skomplikowany proces, podczas którego niezbędna jest wiedza i doświadczenie lekarza specjalisty.
Lekarz dysponuje różnymi kwestionariuszami i testami na schizofrenię, które pomagają ocenić stopień nasilenia objawów choroby. Również w internecie można znaleźć testy na schizofrenię – jednak nie mogą one zastąpić profesjonalnej diagnozy. Raczej służą monitorowaniu skuteczności leczenia.
Jak wygląda leczenie?
Leczenie schizofrenii polega na zastosowaniu odpowiedniej farmakoterapii. Leki przeciwpsychotyczne (neuroleptyki) mają wyciszyć objawy choroby. Pierwsze efekty leczenie widać już zwykle po 1-2 tygodniach, jednak do pełnej oceny skuteczności zastosowanych leków należy poczekać od 4 tygodni do nawet 3 miesięcy. Niestety, stosowanie klasycznych leków przeciwpsychotycznych wiąże się często z występowaniem skutków ubocznych.
Leczenie może się też różnić w zależności od tego, czy obejmuje fazę ostrą czy nawrót choroby. Poza lekami powinno obejmować też psychoterapię i psychoedukację. Leczenie schizofrenii trwa zwykle do końca życia. Zdarzyć się mogą momenty, że chory musi być hospitalizowany - zwykle podczas ostrych objawów epizodycznych. Ważna jest współpraca między lekarzem a pacjentem i jego rodziną.
Poza wspomnianymi formami terapii ważny jest też tryb życia, jaki prowadzi osoba chora. Pomaga zachowanie aktywności fizycznej, zdrowe odżywianie się, wysypianie i unikanie alkoholu oraz substancji psychoaktywnych.
Mity na temat schizofrenii
Choroby psychiczne nadal u wielu budzą lęk. O chorych mówi się niepochlebnie i krzywdząco „wariaci”. Większość błędnych przekonań na temat choroby wynika z braku wiedzy. Jakie są najczęstsze mity o schizofrenii?
Chorzy na schizofrenię są niebezpieczni
Przez nieadekwatność zachowania i reakcji do rzeczywistości, osoby chore często są traktowane jako zagrażające otoczeniu. Nic bardziej mylnego. Z informacji prasowych Uniwersytetu Humanistycznospołecznego SWPS wynika, że osoby ciepiące na schizofrenię stanowią mniej niż 1% wśród sprawców przestępstw. Raczej bywają ofiarami. A inni lękają się kontaktów z nimi, ze względu na ich apatyczność i zamknięcie w sobie. Tymczasem społeczeństwo może pomóc w integracji chorego z otoczeniem.
Są znieczuleni
I znowu błąd. Chorzy na schizofrenię mogą mieć bogate życie emocjonalne i doświadczać emocji o takim samym nasileniu jak pozostali, tyle tylko, że nie potrafią rozpoznać poszczególnych emocji, nazwać ich i wyrazić. Z badań przeprowadzonych na SWPS wynika, że edukowanie pacjentów na temat roli emocji poprawia stopień zadowolenia z komunikacji w rodzinie chorego.
To ludzie upośledzeni umysłowo
Ta choroba nie ma nic wspólnego z poziomem inteligencji człowieka. Mało tego - osoby cierpiące na schizofrenię często są uzdolnione, np. matematycznie. Tu raczej dochodzi inny aspekt. Choroba zwykle mocno utrudnia edukację, co może wpłynąć na odbiór możliwości umysłowych chorego.
Nigdy nie będą normalni
Schizofrenia to choroba przewlekła. Właściwie zdiagnozowana we wczesnym etapie i leczona, umożliwia pacjentowi normalne funkcjonowanie z rodzinie i społeczeństwie. Zresztą ich aktywne uczestniczenie w życiu zawodowym, rodzinnym i społecznym jest ważnym czynnikiem w leczeniu.
Zobacz też:Co to jest depresja i czym różni się od chandry?Raz kocha, raz nienawidzi. O życiu w związku z osobą z borderline
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
