Klasyfikacje chorób i zaburzeń psychicznych nie zawierają aktualnie takiej diagnozy jak psychopatia. Zamiast tego rozpoznawana jest osobowość antyspołeczna lub dyssocjalna, bo w takich ramach funkcjonuje psychopata. Specjaliści używają też na potrzeby badań lub procesów sądowych profesjonalnych narzędzi, dzieki którym można rozpoznać psychopatę. Są to np. Skala Skłonności Psychopatycznych R. Hare’a, Inwentarz Osobowości Psychopatycznej czy skala Kompleksowej Oceny Osobowości Psychopatycznej.
Spis treści:
- Test na psychopatę - objawy osobowości psychopatycznej
- Test na psychopatę - skala psychopatii Hare’a
- Inne profesjonalne testy na psychopatę
- Test na psychopatię u dziecka
Test na psychopatę - cechy osobowości psychopatycznej
Testy na psychopatę wykonywane są przez specjalistów, głównie psychologów. Jeżeli sam chcesz ocenić bez przygotowania, czy dana osoba jest psychopatą, sprawdź, czy posiada typowe cechy dla osobowości antyspołecznej. Są to:
- nieumiejętność podporządkowania się normom społecznym, powtarzające się łamanie prawa, zasad społecznych,
- patologiczne kłamstwo, oszukiwanie dla zysku lub przyjemności,
- impulsywność albo nieumiejętność planowania,
- drażliwość i agresywność – może wyrażać się w częstych bójkach lub napaściach,
- ryzykowne zachowanie narażające bezpieczeństwo własne lub innych – np. jazda po alkoholu,
- brak odpowiedzialności – np. brak zainteresowania potomstwem, unikanie wywiązywania się ze zobowiązań zawodowych lub finansowych,
- brak wyrzutów sumienia – powtarzające się zachowania krzywdzące, nieodczuwanie skruchy czy przykrości z powodu cierpienia innych ludzi, nawet bliskich.
Jeżeli zauważasz powyższe cechy, to możesz mieć do czynienia z osobowością psychopatyczną. Co ważne, musi wystąpić trwały wzorzec negatywnych emocji, zachowań i myśli. Oznacza to, że od wczesnych lat są z taką osobą problemy, w wieku nastoletnim popada w konflikt z prawem (choć nie zawsze) i nie obawia się negatywnych konsekwencji swoich zachowań. Aby mieć pewność, test powinien wykonać specjalista za pomocą profesjonalnych narzędzi diagnostycznych.
Przeczytaj też: Czego nie lubi psychopata?
Test na psychopatę – skala psychopatii Hare’a
Jednym z najpopularniejszych testów na psychopatę jest skala obserwacyjna Roberta D. Hare'a, kanadyjskiego psychologa sądowego, znanego ze swoich badań w zakresie psychologii kryminalnej. Hare opracował listę kontrolną psychopatii (Psychopathy Checklist – Revised, PCL-R). Test wykrywa cechy interpersonalne, emocjonalne, związane ze stylem życia i rozwojem, powiązane z psychopatią. Od natężenia symptomów oraz ich liczby zależy, czy dana osoba może zostać uznana za psychopatę, czy np. osobę o rysie psychopatycznym (gdy nie spełnia wszystkich kryteriów).
Test na psychopatę wg Hare'a zawiera 20 cech:
- Powierzchowny urok
- Egocentryzm i wygórowane poczucie własnej wartości
- Potrzeba stymulacji/skłonność do nudy
- Kłamstwo patologiczne
- Oszustwo/manipulacja
- Brak skruchy lub poczucia winy
- Płytki afekt
- Bezduszność/brak empatii
- Pasożytniczy tryb życia
- Słaba kontrola behawioralna
- Rozwiązłe zachowania seksualne
- Problemy z zachowaniem w młodości
- Brak realistycznych, długoterminowych celów
- Impulsywność
- Nieodpowiedzialność
- Nieprzyjmowanie odpowiedzialności za własne czyny
- Wiele krótkotrwałych związków partnerskich
- Przestępczość nieletnich
- Odwołanie zwolnienia warunkowego
- Łamanie prawa w różnych obszarach
Im więcej punktów na tak, tym większe prawdopodobieństwo, że masz do czynienia z psychopatą. Każda z cech jest oceniana na trzypunktowej skali (0 – nie istnieje, 1 – częściowo pasuje, 2 – cecha wyraźnie obecna). Ten test na psychopatę jest stosowany najczęściej w trakcie osadzenia w zakładach karnych, procesów sądowych, a także w ramach badań naukowych.
Przeczytaj: Spojrzenie psychopaty
Inne profesjonalne testy na psychopatę
Istnieją różne narzędzia, które mogą być przydatne w rozpoznaniu psychopaty, ale tylko kilka z tych testów stosuje się częściej. Oprócz skali psychopatii Hare'a, która jest uznawana za „złoty standard” w diagnozowaniu psychopatii, wymienia się też Inwentarz Osobowości Psychopatycznej, Kompleksową Ocenę Osobowości Psychopatycznej czy Triarchiczną Miarę Psychopatii.
Test na psychopatę – Inwentarz Osobowości Psychopatycznej
Inwentarz Osobowości Psychopatycznej (PPI-R) należy do najczęściej stosowanych testów służących do oceny nasilenia cech psychopatii. Kwestionariusz pierwotnie został opracowany przez amerykańskiego psychologa Scotta Lilienfelda, ale z czasem został nieco zmieniony. Test składa się ze 154 pytań. Wynik obejmuje ocenę 8 cech psychopatii:
- makiawelicznego egocentryzmu – jest to skłonność do wykorzystywania innych ce celu osiągnięcia korzyści,
- buntowniczego nonkonformizmu – skłonność do nieprzestrzegania zasad społecznych,
- eksternalizacji winy – obwinianie innych za swoje problemy,
- beztroskiego nieplanowania – podejmowanie działań bez planowania i zastanowienia,
- wpływu społecznego – umiejętność oddziaływania na innych,
- nieustraszoności – niski poziom strachu, leku nawet w sytuacjach zagrożenia,
- odporności na stres – umiejętność opanowania emocji w sytuacjach stresujących,
- bezduszności – brak empatii i reakcji na cierpienie innych.
Inwentarz Osobowości Psychopatycznej jest testem samoopisowym, co oznacza, że badana osoba samodzielnie odpowiada na pytania dotyczące swoich myśli, zachowań i uczuć.
Test na psychopatę – skala Kompleksowa Ocena Osobowości Psychopatycznej
Innym profesjonalnym testem na psychopatę jest Kompleksowa Ocena Osobowości Psychopatycznej (Comprehensive Assessment of Psychopathic Personality, CAPP). Badanie jest złożone, ocenia aż 33 cechy psychopatii, które są podzielone na 6 bloków: przywiązanie, zachowanie, dominacja, emocje, umiejętności poznawcze, tożsamość. CAPP to kompleksowy test, który stosuje się przede wszystkim w ramach badań naukowych i procesów sądowych.
Test na psychopatę – Triarchic Psychopathy Measure
Kolejnym stosowanym testem na psychopatę jest Triarchiczna Miara Psychopatii (Triarchic Psychopathy Measure, TriPM). Jest to test samoopisowy służący do rozpoznania tego zaburzenia osobowości. Ocenia nasilenie cech w obrębie trzech dużych obszarów: zuchwałość, bezduszność i rozhamowanie.
Test na psychopatię – DSM i ICD
Do rozpoznania psychopatii można wykorzystać również powszechnie używane systemy klasyfikacji: klasyfikację zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-5 oraz Międzynarodową Klasyfikację Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11. Psychopatia nie jest w nich odrębną jednostką chorobową. Jest rozpoznawana jako osobowość antyspołeczna albo osobowość dyssocjalna.
Aby przeprowadzić rzetelny test na psychopatę, należy mieć przygotowanie zawodowe. Zaburzenie to bywa mylone z narcystycznym zaburzeniem osobowości, nadużywaniem substancji psychoaktywnych, schizofrenią lub zaburzeniem dwubiegunowym, a także zwyczajną przestępczością, która nie wynika z psychopatii, dlatego do rozpoznania potrzebny jest szerszy zakres wiedzy.
Test na psychopatię u dziecka
Antyspołecznego zaburzenia osobowości, w tym psychopatii, nie rozpoznaje się u dzieci. Mimo wszystko pewne cechy obecne w dzieciństwie mogą wskazywać na ryzyko rozwoju psychopatii w przyszłości i powinny zaniepokoić. Należą do nich np.
- trudność w przestrzeganiu norm i reguł,
- impulsywne i agresywne zachowania (bójki, ucieczki ze szkoły, kradzieże, znęcanie się nad zwierzętami),
- brak empatii (ignorowanie cierpienia rówieśników, bliskich),
- manipulowanie innymi w celu osiągnięcia korzyści,
- skłonność do kłamania,
- brak skruchy,
- powtarzanie negatywnych zachowań,
- trudności w tworzeniu relacji,
- chłód emocjonalny.
U dzieci diagnozuje się raczej zaburzenie zachowania albo rys psychopatyczny, dzięki czemu jest szansa na modyfikacje zachowań. W ten sposób można zapobiegać rozwojowi psychopatii w przyszłości. Osobowość antyspołeczna może być zdiagnozowana u osób, które mają co najmniej 18 lat, ale wtedy, gdy problemy pojawiły się przed 15. rokiem życia.
Źródła:
Kryteria diagnostyczne zaburzeń psychicznych DSM-5,
Hare R.D.: Evaluating the screening version of Hare Psychopathy checklist – revised (PCL:SV) an item response theory analysis. Psychological Assessment 1999,11,3-13,
Hare, Robert D., Harpur, Timothy, J., Hakstian, A.R., Forth, Adelle E., and Hart, Stephen D. (1990). The Revised Psychopathy Checklist: Reliability and Factor Structure. Psychological Assessment, 2(3), 338-341,
Kreis MK, Cooke DJ, Michie C, Hoff HA, Logan C. The Comprehensive Assessment of Psychopathic Personality (CAPP): content validation using prototypical analysis. J Pers Disord. 2012 Jun;26(3):402-13. doi: 10.1521/pedi.2012.26.3.402.
Czytaj także:
Ile psychopaty masz w sobie - quiz
Czego boi się psychopata?
Wbrew pozorom psychopatę początkowo trudno rozpoznać. Oto cechy osobowości psychopatycznej
Jaki masz typ osobowości? Charakterystyka i pasujące zawody
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
