Spis treści:
- Układ odpornościowy – dlaczego jest ważny?
- Co osłabia odporność?
- Co świadczy o osłabionej odporności
Układ odpornościowy – dlaczego jest ważny?
Sprawny układ odpornościowy jest człowiekowi potrzebny do przetrwania. Dzięki złożonym, wyspecjalizowanym komórkom i mechanizmom nasza odporność broni organizm przed chorobotwórczymi mikroorganizmami, toksynami, a nawet komórkami nowotworowymi. O odporności mówimy przede wszystkim jednak w kontekście ochrony przed infekcjami, takimi jak przeziębienie lub grypa. Osłabienie układu immunologicznego może dotyczyć całego systemu lub poszczególnych jego elementów. Sprawdź, co powoduje osłabienie odporności, aby wiedzieć, jak poprawić zdolność organizmu do obrony przed infekcjami.
Co osłabia odporność?
Działanie układu odpornościowego może być zaburzone przez różnorodne czynniki. Nie na wszystkie mamy wpływ, ale wiele możemy modyfikować, wzmacniając swój system obronny.
Siedzący tryb życia osłabia odporność
Unikanie aktywności fizycznej tygodniami, miesiącami lub dłużej może prowadzić do dysfunkcji układu odpornościowego – podkreślają naukowcy w piśmie Gerontology, którzy sprawdzali związek braku ruchu i zachorowań na COVID-19. W konsekwencji łatwo o infekcję. Siedzący tryb życia i wynikające z tego pogorszenie pracy układu immunologicznego, może też skutkować przedłużającymi się stanami zapalnymi lub rozwojem chorób przewlekłych i nowotworów.
Leki osłabiające odporność
Pierwsze przychodzą na myśli leki immunosupresyjne podawane osobom po przeszczepach w celu zapobiegania odrzuceniu przeszczepu. Ale nie tylko one osłabiają odporność. Uwaga również na te leki:
- glikokortykosteroidy – stosowane m.in. w astmie i chorobach autoimmunologicznych; osłabiają limfocyty T, B oraz eozynofile i zakłócają transport tych komórek do miejsc infekcji lub uszkodzenia,
- cytostatyki (np. cyklofosfamid, azatiopryna) – stosowane w leczeniu nowotworów,
- hydroksychlorochina – stosowana w leczeniu m.in. RZS i tocznia,
- kolchicyna – stosowana w dnie moczanowej, hamuje aktywność neutrofili,
- sulfasalazyna – stosowana w różnych chorobach zapalnych autoimmunologicznych, np. RZS,
- metotreksat – stosowany w leczeniu RZS, niektórych nowotworów i innych chorób,
- przeciwciała monoklonalne i inne leki biologiczne – podawane osobom po przeszczepach, z chorobami autoimmunologicznymi, w terapii nowotworowej,
- opioidy (zwłaszcza morfina) – silne leki przeciwbólowe, które mogą osłabiać w różnym stopniu odporność.
Stres - kiedy osłabia odporność?
Jak wynika z badań, krótkotrwały stres działa na układ odpornościowy mobilizująco. Gorzej, gdy stresujemy się przewlekle lub doznaliśmy silnego stresu - to osłabia układ immunologiczny. Stałe napięcie emocjonalne według Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego zmniejsza liczbę komórek natural killers oraz limfocytów, które zwalczają wirusy i bakterie. Przewlekły stres to także wyższy poziom kortyzolu - hormonu stresu. Wykazano, że może on powodować chroniczne stany zapalne i zaburzenia pracy całego organizmu, w tym układu odpornościowego.
Alkohol obniża odporność
Naukowcy od dawna donoszą, że spożywanie alkoholu w umiarkowanych i znacznych ilościach, niekorzystnie działa na układ odpornościowy.
Po pierwsze alkohol zaburza skład mikroflory jelit, gdzie znajduje się 80% komórek odpornościowych organizmu. Po drugie alkohol przeszkadza różnym komórkom odpornościowym w wykonywaniu swoich zadań, np. utrudnia ich wiązanie się ze składnikiem ściany komórkowej bakterii. Wykazano też, że osoby pijące alkohol regularnie mają znacznie mniejszą liczbę limfocytów B we krwi, a to oznacza, że organizm może nie wyprodukować odpowiedniej ilości przeciwciał w razie infekcji.
Zależność potwierdzają też inne obserwacje, np. pokazujące, że alkoholicy częściej zapadają na zapalenie płuc, są bardziej podatni na powikłania pooperacyjne, sepsę, dłużej trwają u nich infekcje, a rany trudniej się goją.
Uboga dieta osłabia odporność
Niedożywienie albo dieta mało różnorodna obniżają odporność. Nieprawidłowe odżywianie - dieta bogata w proste cukry, tłuszcze zwierzęce, wysokoprzetworzone jedzenie - zaburza produkcję i aktywność komórek odpornościowych oraz przeciwciał.
Dostarczenie organizmowi właściwych i różnorodnych składników odżywczych, w tym witamin i składników mineralnych, jest niezbędne do tego, żeby układ odpornościowy działał poprawnie.
Choroby, które obniżają odporność
Czasami nie możemy zbyt wiele zrobić, np. gdy mamy chorobę przewlekłą, która jednocześnie osłabia naszą odporność. Do schorzeń, które mogą negatywnie oddziaływać na układ immunologiczny, należą:
- niewydolność nerek,
- niewydolność wątroby,
- cukrzyca,
- astma,
- alergie,
- nowotwory,
- wrodzone niedobory odporności,
- AIDS i zakażenie HIV.
Na pewien czas odporność mogą osłabiać również powszechne infekcje, takie jak grypa, mononukleoza lub rzadziej występująca odra.
Zanieczyszczenie środowiska a osłabienie odporności
Zanieczyszczenia powietrza oraz toksyny z otoczenia działają szkodliwie na układ odpornościowy. W badaniach dowiedziono np., że dzieci mieszkające w miastach częściej chorują na alergie, niż mieszkające na terenach wiejskich. Występują u nich też cięższe objawy astmy. Zauważono, że zanieczyszczenia rozregulowują też odpowiedź przeciwwirusową odporności.
W badaniu opublikowanym w Journal of Allergy and Clinical Immunology wskazano, że narażenie na zanieczyszczenie powietrza hamuje limfocyty T układu odpornościowego (konkretnie regulatorowe limfocyty - Treg) i że obniżony poziom tych komórek był powiązany z nasileniem objawów astmy i mniejszą pojemnością płuc. Osłabione komórki nie blokują skutecznie odpowiedzi zapalnych organizmu.
Operacje i uszkodzenia ciała a słabsza odporność
Każda poważniejsza operacja lub uraz obciążają organizm i powodują osłabienie układu odpornościowego. Nie wiadomo dokładnie, jakie mechanizmy za to odpowiadają, ale podczas operacji zarówno leki, jak przerzucenie znacznych sił na rekonwalescencje po zabiegu, mogą powodować czasowe obniżenie odporności. Powrót do sił może zająć od kilku tygodni do kilku miesięcy. W tym czasie lepiej unikać sytuacji, które mogłyby zwiększać ryzyko infekcji.
Co świadczy o osłabionej odporności?
Jeśli organizm nie działa prawidłowo, zwykle wysyła nam sygnały alarmowe. Tak jest też w przypadku obniżonej odporności. Stan osłabienia może się objawiać na różne sposoby:
- Często się przeziębiasz – jeżeli choroby się przeciągają, a ty chorujesz nad wyraz często (2-3 przeziębienia w ciągu roku u osoby dorosłej to norma, dziecko w wieku przedszkolnym może chorować nawet kilkanaście razy), to oznacza, że układ odpornościowy potrzebuje wsparcia. Zaniepokoić powinny szczególnie powtarzające się zapalenia płuc, częste infekcje ucha albo choroby zatok.
- Masz problemy z jelitami – aż 80% komórek odpornościowych znajduje się w naszych jelitach. Jeśli często masz biegunki, zaparcia albo wzdęcia, to może oznaczać, że układ odpornościowy nie działa prawidłowo. Zaburzenia składu mikroflory jelita, jak dowodzą badania, powodują częstsze stany zapalne i choroby, w tym choroby autoimmunologiczne.
- Rany goją się powoli – jeśli skóra po zadrapaniu czy oparzeniu nie goi się prawidłowo, to również może wskazywać na zaburzenia układu odpornościowego, ponieważ proces gojenia jest zależny od odporności. Skóra może dłużej regenerować się po uszkodzeniach, jeśli jest ona obniżona.
- Jesteś ciągle zmęczony – chroniczne zmęczenie może wskazywać na wiele różnych chorób, lecz spadek energii może też wynikać z obniżenia odporności.
- Jesteś ciągle zestresowany – według raportu Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego długotrwały stres osłabia działanie układu odpornościowego. Stres zmniejsza liczbę limfocytów w organizmie, dlatego zarazki mogą częściej atakować.
Gdy zauważasz u siebie ewidentne sygnały osłabionej odporności, zgłoś się do lekarza. W takiej sytuacji trzeba wykonać badania diagnostyczne, ponieważ przyczyną może być poważna choroba. Jeśli chcesz wspomóc odporność w sezonie infekcyjnym, skorzystaj z naszych wskazówek: Co jest najlepsze na odporność (udowodnione przykłady)
Źródła:
Immunosuppressive Medication for the Treatment of Autoimmune Disease, American Academy of Allergy, Asthma & Immunology,
D. Sarkar i inni, Alcohol and the Immune System, PMCID: PMC4590612,
S. Yang, Air pollution alters immune function, worsens asthma symptoms, Berkley News,
D.A. Glencross i inni, Air pollution and its effects on the immune system, doi: 10.1016/j.freeradbiomed.2020.01.179,
A. Damiot i inni, Immunological Implications of Physical Inactivity among Older Adults during the COVID-19 Pandemic, doi: 10.1159/000509216.
Czytaj także:
7 najlepszych ziół na odporność o udowodnionej naukowo skuteczności
7 mitów o budowaniu odporności
Jak grzyby wpływają na jelita i odporność? Jeśli jeszcze nie polubiłeś grzybów, to powinieneś zacząć
Czy zimno wzmacnia odporność? To zależy
Zadbaj o odporność śluzówkową, a sezon infekcyjny nie będzie ci straszny. Jak to zrobić?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
