Nadpłytkowość (trombocytoza) to wzrost liczby płytek krwi (PLT, trombocytów) powyżej 450 tys. na mikrolitr (µl) krwi. W zależności od przyczyn wyróżnia się nadpłytkowość:
- pierwotną,
- wtórną (inaczej odczynową lub reaktywną),
- rzekomą.
Spis treści:
Objawy nadpłytkowości
Nadpłytkowość z reguły jest bezobjawowa. O nadmiarze produkcji płytek mogą jednak świadczyć zaburzenia krzepnięcia krwi.
Duża liczba nieprawidłowych płytek w krwiobiegu prowadzi do krwawień np. z dziąseł, nosa, przewodu pokarmowego albo pod skórą (siniaki, wybroczyny), a nadmiar płytek prawidłowych do powstawania zakrzepów w tętnicach (możliwy zawał serca, udar mózgu) lub żyłach i najmniejszych naczyniach (mrowienie palców, mroczki, bóle głowy i zawroty głowy, przemijające zaburzenia widzenia, bolesny rumień kończyn, inaczej erytromelalgia).
Przyczyny nadpłytkowości
Nadpłytkowość w zdecydowanej większość (u dorosłych 88-97%, a u dzieci blisko 100%) występuje jako objaw wtórny – przyczyną jest inny stan lub choroba. Znacznie rzadziej nadmierna produkcja płytek krwi nie ma uchwytnej przyczyny – to np. nadpłytkowość samoistna należąca do zespołów mieloproliferacyjnych (chorób nowotworowych, w których dochodzi do nadprodukcji co najmniej jednego składnika krwi, w tym przypadku płytek).
Do przyczyn nadpłytkowości wtórnej zalicza się:
- infekcję,
- uraz z krwawieniem,
- zabieg chirurgiczny,
- stan zapalny,
- niedobór żelaza,
- nowotwór lity (płuca, trzustki),
- hemolizę (rozpad czerwonych krwinek z różnych przyczyn),
- przyjmowanie niektórych leków (np. sterydów lub adrenaliny).
Rzadziej nadpłytkowość ma charakter pierwotny o nieznanej etiologii.
Przyczyną nadpłytkowości pierwotnej może być:
- nadpłytkowość samoistna,
- czerwienica prawdziwa,
- pierwotna mielofibroza,
- MDS 5q(-),
- RARS (niedokrwistość oporna na leczenie z syderoblastami pierścioniowatymi),
- przewlekła białaczka szpikowa,
- przewlekła białaczka mielomonocytowa,
- atypowa przewlekła białaczka szpikowa.
Nadpłytkowość może również występować jako rzekoma, wówczas do jej przyczyn zalicza się:
- mikrosferocytozę,
- krioglobulinemię,
- fragmenty nowotworu,
- schistiocytozę.
Rozpoznanie nadpłytkowości
Nadpłytkowość bardzo często rozpoznawana jest przypadkowo na podstawie wyników morfologii. Głównym objawem w badaniach jest podwyższona liczba płytek krwi. Inne możliwe wskaźniki to ich nieprawidłowy kształt i wielkość.
Lekarz w celu znalezienia przyczyny może zlecić badanie poziomu ferrytyny (żelaza), odczyn OB, CRP, czasu krwawienia. Istotne jest, jak długo występuje trombocytoza. Stały poziom nadprodukcji skłania do dalszej pogłębionej diagnostyki, jeśli liczba płytek podniosła się np. w ciąży albo po operacji chirurgicznej, lekarz zaleci raczej wykonanie ponownej morfologii za jakiś czas, aby skontrolować zmiany w liczbie płytek. Mogą w tym czasie wrócić do normy.
W ramach diagnostyki nadpłytkowości samoistnej wykonuje się biopsję aspiracyjną i trepanobiopsję szpiku kostnego, a także badania genetyczne (mutacja V617F genu JAK2, mutacja genu MPL, mutacja genu CALR). U 90% chorych na nadpłytkowość samoistną występuje 1 z 3 błędów genetycznych.
W celu oceny wielkości śledziony i wątroby, lekarz może zlecić wykonanie badania USG jamy brzusznej.
Leczenie nadpłytkowości
W wielu przypadkach stwierdzenie samego nadmiaru płytek krwi nie wymaga leczenia. To, jaką terapię zaproponuje lekarz, zależy w dużej mierze od stopnia ryzyka powikłań zakrzepowych.
Pacjentom w grupie niskiego ryzyka podaje się kwas acetylosalicylowy w dawce 75-100 mg na dobę (chyba że są przeciwwskazania) w celu zapobiegania zakrzepicy i udarowi.
U osób z grupy wysokiego ryzyka (wiek pacjenta powyżej 60 lat i/lub przebyte incydenty zakrzepowe lub krwawienia samoistne, liczba płytek powyżej 1,5 mln/mikrolitr) stosuje się bardziej złożone leczenie – oprócz kwasu acetylosalicylowego, pacjent otrzymuje leki cytoredukcyjne (w pierwszej linii hydroksymocznik, w drugiej anagrelid, interferon alfa lub busulfan). Zadaniem tej grupy farmaceutyków jest blokowanie wzrostu nowych komórek, w tym przypadku lek działa na szpik, hamując powstawanie m.in. płytek krwi.
Terapia nadpłytkowości może obejmować również leczenie, którego celem jest obniżenie poziomu cholesterolu we krwi (hipercholesterolemii), zredukowanie ciśnienia krwi (w przypadku nadciśnienia) lub glukozy we krwi (jeśli występuje hiperglikemia). Bardzo ważna jest modyfikacja stylu życia: zrezygnowanie z palenia papierosów i ograniczenie spożycia alkoholu. Zmiana nawyków ma istotne znaczenie dla zapobiegania powikłaniom zakrzepowym.
Więcej na podobny temat:
Małopłytkowość – czym grozi niedobór płytek krwi, jak go rozpoznać i leczyć?
Morfologia krwi a nowotwór – jak go wykryć w badaniu? [WYWIAD]
Trombocyty - normy, za niski i za wysoki poziom płytek krwi
Z czym się wiąże nieprawidłowa ilość płytek krwi?
Mielofibroza – rzadki nowotwór krwi
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
