Wrzód trawienny to ubytek śluzówki, który penetruje kolejne tkanki aż do błony mięśniowej. Występuje wraz ze stanem zapalnym oraz okoliczną martwicą skrzepową. Jest bardziej inwazyjny niż nadżerka, która ogranicza się do powierzchniowych tkanek. Wrzód jest niebezpieczny, ponieważ może prowadzić do krwotoku lub przewlekłych krwawień, a w rezultacie niedoborów żelaza. Wrzody żołądka i dwunastnicy są częstą przypadłością. Szacuje się, że choroba wrzodowa dotyczy nawet 10% społeczeństwa. Pacjentami są głównie mężczyźni.
Spis treści:
- Przyczyny choroby wrzodowej
- Objawy choroby wrzodowej
- Leczenie choroby wrzodowej
- Dieta przy wrzodach żołądka i dwunastnicy
Przyczyny choroby wrzodowej
Żołądek ma wiele funkcji, to w nim zachodzi trawienie, mechaniczne rozcieranie i niszczenie drobnoustrojów zawartych w tym, co jemy. To w żołądku produkowany jest kwas solny (HCl), który ma za zadanie obniżenie pH soku żołądkowego. Jest to konieczne, aby zadziałały odpowiednie enzymy trawiące.
Niestety kwas solny w nadmiarze i przy znacznym obniżeniu pH może uszkodzić błonę śluzową żołądka i/lub dwunastnicy. Wrzód trawienny powstaje, gdy dochodzi do naruszenia integralności błony śluzowej żołądka lub dwunastnicy, która staje się wrażliwsza na obecne w drogach pokarmowych kwas solny, żółć czy pepsynę.
Istnieją dwie główne przyczyny zaburzenia funkcji śluzówki i rozwoju choroby wrzodowej. To zakażenie bakterią Helicobacter pylori (ponad 50% przypadków) oraz długotrwałe stosowanie leków z grupy NLPZ - np. w leczeniu choroby reumatycznej.
Znacznie rzadziej przyczynami wrzodów są: zespół Zollingera i Ellisona (guz wydzielający gastrynę), leczenie na oddziale intensywnej terapii czy stosowanie innych leków (np. chlorku potasu, bisfosfonianów).
Bakteria H. pylori bardzo dobrze funkcjonuje w kwaśnym środowisku żołądka. Najpierw prowadzi do ostrego zapalenia, następnie w ciągu kilku tygodni do przewlekłego stanu zapalnego, aż wreszcie powoduje wytwarzanie dużej ilości gastryny i kwasu solnego i uszkodzenie śluzówki.
Natomiast leki NLPZ (w tym kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, naproksen) prowadzą do uszkodzenia błony śluzowej żołądka poprzez hamowanie produkcji prostaglandyn.
Wrzody żołądka a osobowość
Wrzody żołądka i dwunastnicy uznawane są również za schorzenie psychosomatyczne. Oznacza to, że nasza podatność na stres może powodować rozwój choroby lub nasilenie objawów. Największe zagrożenie wiąże się z przewlekłym stresem oraz posiadanie tzw. osobowości typu „D” - są to osoby stale tłumiące negatywne emocje w obawie przed odrzuceniem ich przez innych ludzi. Cechami wyróżniającymi osobowości typu „D” są: pesymizm, stałe napięcie, zaniżone poczucie własnej wartości i obwinianie siebie.
Objawy wrzodów żołądka i dwunastnicy
Wśród dominujących objawów choroby wrzodowej żołądka wymienia się:
- ból i dyskomfort w nadbrzuszu 1-3 godziny po posiłku, który zmniejsza się po zjedzeniu czegoś lub zażyciu leku zobojętniającego kwas solny; przy wrzodach żołądka ból może się nasilać po jedzeniu, zaś przy wrzodach dwunastnicy ustępuje po posiłkach,
- ból nadbrzusza pojawiający się rano albo w nocy,
- nudności i wymioty.
Należy pamiętać, że podobne objawy mogą występować przy innych zaburzeniach pracy układu pokarmowego (np. dyspepsji czynnościowej).
Wrzody żołądka mogą też przebiegać bezobjawowo i ujawnić się dopiero w postaci groźnych powikłań: krwotoku lub perforacji (przedziurawienia) wrzodu..
Typowe dla choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy jest to, że objawy występują sezonowo z największym nasileniem wiosną i jesienią. Zmniejszenie dolegliwości następuje bardzo szybko, gdy tylko zastosujemy leczenie zmniejszające produkcję kwasu solnego.
Krwawienie z wrzodu
Zdarza się, że z powstałego wrzodu do światła przewodu pokarmowego wydostaje się krew. Jeśli trwa to długo to po pewnym czasie doprowadza do wystąpienia niedokrwistości i niedoboru żelaza. Bardziej niebezpieczna jest sytuacja, gdy wrzód uszkodzi duże naczynie i następuje krwawienie (nazywane krwawieniem z górnego odcinka przewodu pokarmowego). Objawami takiego poważnego krwawienia są przede wszystkim wymioty, które przypominają fusy od kawy lub herbaty, a także smoliste stolce (stolce są czarne jak smoła najczęściej wiążą się z biegunką). Krwawienie z wrzodu żołądka lub dwunastnicy jest stanem zagrożenia życia! Z pozoru niegroźna choroba wrzodowa może okazać się bardzo niebezpieczna, dlatego nie bagatelizujmy jej objawów.
Leczenie choroby wrzodowej
Wrzody żołądka i dwunastnicy rozpoznaje się na podstawie badania endoskopowego (gastroskopii). Leczenie choroby wrzodowej polega na:
- wyeliminowaniu czynnika sprawczego: leczenie antybiotykiem zakażenia bakterią H. pylori lub odstawienie leków przeciwzapalnych,
- przyjmowaniu inhibitora pompy protonowej,
- leczeniu chirurgicznym (gdy występują: perforacja wrzodu, zwężenie odźwiernika, krwawienie, brak efektu leczenia farmakologicznego),
- specjalnej diecie,
- zrezygnowaniu z palenia papierosów,
- psychoterapii, gdy choroba ma podłoże psychologiczne.
Dieta przy wrzodach żołądka i dwunastnicy
Dieta przy wrzodach żołądka ma ogromne znaczenie. Powinna być lekkostrawna, posiłki regularne i mniejsze, nie za gorące i z nie za zimne, bogate w składniki odżywcze.
Przy wrzodach żołądka odradzane są produkty pobudzające wydzielanie soku żołądkowego:
- smażone,
- tłuste,
- marynowane i wędzone mięsa oraz ryby,
- o intensywnych aromatach,
- słone i pikantne,
- a także kawa, mocna herbata i napoje gazowane.
Osoba z wrzodami żołądka powinna jeść:
- pieczywo jasne czerstwe, ryż, makaron pszenny, kluski lane (ale nie: kluski kładzione, grube kasze, razowe świeże pieczywo),
- chude mleko i ser biały (ale nie: sery dojrzewające, pleśniowe, topione),
- jajka na miękko lub na parze (ale nie: na twardo, sadzone i smażone),
- chude mięsa i ryby,
- olej słonecznikowy, oliwę, świeże masło (ale nie: smalec, słonina, boczek, twardą margarynę)
- gotowane warzywa: marchew, ziemniaki, pietruszkę, buraki, kalafior, dynię (ale nie: kapustowate, ogórek, rzodkiewka, papryka, szczaw),
- dojrzałe owoce bez skórki lub rozcierane jabłka, truskawki, morele, banany (ale nie: owoce surowe, suszone, gruszki, śliwki, czereśnie, agrest),
- cukier, miód, dżem bez pestek (ale nie: czekolada, słodycze z tłuszczem),
- łagodne przyprawy jak koper, majeranek, kminek, sok z cytryny (ale nie: chrzan, ocet, pieprz, kostki bulionowe, musztarda).
Aby stworzyć prawidłowy jadłospis w chorobie wrzodowej żołądka, najlepiej skontaktować się z ekspertem (dietetykiem klinicznym), który pomoże dobrać odpowiednie produkty do indywidualnego stanu i etapu choroby.
Źródła: Dieta w chorobie wrzodowej żołądka lub dwunastnicy, materiały przygotowane przez Szpital Uniwersytecki w Krakowie,
M. Janowska, A. Prystupa, Choroba wrzodowa jako jednostka psychosomatyczna, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2012, Tom 18, Nr 4, 330-333,
P. Gajewski (red.), Interna Szczeklika 2017/2018, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017
Więcej na podobny temat:
Jak objawiają się stresowe bóle głowy?
Ból brzucha – co oznacza, umiejscowienie bólu, niezbędne badania i leczenie
Ból brzucha u dziecka – co oznacza i kiedy trzeba iść do lekarza
Ból brzucha po jedzeniu - zwykła niestrawność czy objaw choroby?
Nieswoiste zapalenie jelit - rozpoznanie i leczenie
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
