Spis treści:
- Kolka nerkowa – co to takiego?
- Przyczyny kolki nerkowej
- Objawy kolki nerkowej
- Kolka nerkowa - pierwsza pomoc
- Kolka nerkowa - kiedy do szpitala?
- Diagnostyka kolki nerkowej
- Leczenie kolki nerkowej
- Domowe sposoby na kolkę nerkową
- Jak zapobiec napadowi kolki nerkowej?
Kolka nerkowa – co to takiego?
Kolka nerkowa to silny ból w okolicy lędźwiowej lub w obrębie brzucha, pojawiający się wskutek zablokowania naturalnej drogi odpływu moczu z nerek, zazwyczaj z powodu kamicy nerkowej. U zdrowej osoby mocz spływa z miedniczek nerkowych przez moczowody do pęcherza moczowego, skąd wydalany jest przez cewkę moczową. Gdy dojdzie do zwężenia lub całkowitego zamknięcia światła dróg moczowych, wówczas odpływ moczu jest utrudniony, wzrasta ciśnienie w drogach moczowych i pojawiają się przykre dolegliwości kolki nerkowej.
Atak kolki nerkowej to jeden z najbardziej bolesnych stanów ostrych w medycynie. Osoby z kolką nerkową często potrzebują pilnej pomocy, dlatego jadą na szpitalny oddział ratunkowy (SOR) lub wzywają karetkę pogotowia.
Przyczyny kolki nerkowej
Zwykle przyczyną kolki nerkowej jest kamica nerkowa. Kamienie to złogi zbudowane ze składników moczu, które odkładają się w drogach moczowych. Niektóre osoby mają skłonność do tworzenia kamieni z powodu zwiększonego stężenia niektórych związków w moczu, np. szczawianów, wapnia czy fosforanów. Kolce nerkowej będą sprzyjać czynniki ryzyka kamicy nerkowej, a więc:
- wypijanie zbyt małej ilości płynów w ciągu dnia,
- nadmierna utrata płynów, np. podczas upałów, gorączki,
- niedobór potasu,
- nieprawidłowe stężenie jonów wodorowych w moczu, hamujących rozpuszczenie określonych składników moczu,
- zatrucie metalami ciężkimi,
- choroby układu moczowego,
- predyspozycje genetyczne.
Kamienie powstają najczęściej w kielichach i miedniczkach nerkowych. Mogą rosnąć do dużych rozmiarów w miedniczkach lub przedostają się dalej do pęcherza moczowego. Czasem jednak małe kamienie, przechodząc przez moczowód, zwiększają swoją średnicę i blokują moczowód. Również przesuwanie się złogów (mogą być ostre) może powodować ból.
Rzadziej przyczynami kolki są guz nowotworowy albo skrzep krwi, które również mogą blokować odpływ moczu.
Objawy kolki nerkowej
Kolki nerkowej nie sposób przeoczyć. Silny ból lokalizuje się w okolicy lędźwiowej, najczęściej jest jednostronny, promieniuje do spojenia łonowego, narządów płciowych i krocza oraz tylnej i wewnętrznej powierzchni uda. Chorzy, którzy przeszli atak kolki nerkowej często mówią, że ból jest nie do porównania z żadnym innym i nie działają na niego środki przeciwbólowe.
Oprócz silnego bólu objawami kolki nerkowej mogą być:
- nudności lub wymioty,
- gorączka,
- dreszcze,
- ogólne złe samopoczucie,
- uczucie parcia na mocz,
- częstomocz (mocz oddawany jest w niewielkich ilościach),
- wzdęcia brzucha.
Gorączka oraz wzrost ciśnienia krwi mogą wskazywać na stan zapalny i zakażenie związane z długotrwałym zastojem moczu.
Po ilu dniach przechodzi kolka nerkowa?
Kolka nerkowa z bólem o różnym nasileniu może w sumie trwać kilka dni. Czas trwania zależy m.in. od wielkości kamieni. Ból nasila się okresowo (falami). Bardzo silne bóle przy ataku kolki, porównywane nawet do porodowych, trwają zwykle 30-60 minut, a czasami dłużej. Jeśli nie dojdzie do samoistnego wydalenia kamienia, to konieczna jest interwencja urologiczna.
Kolka nerkowa – pierwsza pomoc
Kolka nerkowa może pojawić się w różnych okolicznościach, np. podczas urlopu z dala od domu. Warto wiedzieć, co wtedy robić.
Pierwsza pomoc przy kolce nerkowej:
- Połóż na bolące miejsce ciepły okład (termofor, butelkę z ciepłą wodą, koc elektryczny).
- Weź leki rozkurczowe (np. drotaweryna, skopolamina lub wydawana na receptę papaweryna) i leki przeciwbólowe (np. paracetamol, ketoprofen, diklofenak, metamizol).
- Staraj się chodzić, poruszać (leżenie spowolni przesuwanie się kamienia w dół). Lekarze zalecają nawet bieganie po schodach, o ile jest to możliwe.
- Pij wodę pobudzającą wydalanie moczu, np. wodę leczniczą „Jan”. Może być też zwykła przegotowana woda.
W razie silnego bólu wezwij karetkę pogotowia lub udaj się na szpitalny oddział ratunkowy (SOR).
Kolka nerkowa – kiedy do szpitala?
Wskazaniami do hospitalizacji w przypadku kolki nerkowej są:
- utrzymujący się ból oraz gorączka,
- nieoddawanie moczu lub oddawanie bardzo małych jego ilości,
- utrzymujący się ból pomimo leczenia farmakologicznego, szczególnie gdy występują wymioty lub złóg ma więcej niż 5 mm.
- brak jednej nerki,
- zaawansowana cukrzyca.
W innych przypadkach pacjenci z kolką nerkową na ogół otrzymują leki i wracają do domu.
Diagnostyka kolki nerkowej
Do rozpoznania kolki nerkowej najczęściej wystarczy wywiad lekarski (objawy są charakterystyczne), dodatkowo wykonuje się badanie ultrasonograficzne. U pacjentów przeprowadza się również:
- badanie moczu - można zaobserwować krwinkomocz lub krwiomocz,
- badania krwi - oprócz morfologii, również kreatynina, kwas moczowy, czyli badania, które pozwalają ocenić czynność nerek,
- badania obrazowe: USG nerek, tomografia, RTG, rezonans magnetyczny, urografia.
USG to podstawowe badanie obrazowe przy kamicy nerkowej. Tomografię komputerową wykonuje się najczęściej wtedy, gdy ból utrzymuje się długo i planowane jest leczenie zabiegowe.
Leczenie kolki nerkowej
Kolka nerkowa może w niektórych przypadkach ustąpić samoistnie – chory może wydalić złóg, który powoli przemieści się wzdłuż moczowodu i zostanie wydalony z moczem. Proces ten jest znacznie bardziej bolesny u mężczyzn z powodu dłuższej cewki moczowej.
Na początku najważniejsze dla chorych z kolką nerkową nie jest samo „wyleczenie choroby”, czyli usunięcie złogu, ale zniwelowanie bólu. Dlatego najpierw podaje się leki przeciwbólowe, zaczynając od słabszych niesteroidowych leków przeciwzapalnych, kończąc na opioidach (np. tramadol, morfina). Ich działanie zwiększa się dodając leki rozkurczowe, wspomagające dodatkowo wydalenie złogu. Jeśli występuje gorączka, to podaje się również antybiotyk.
Czasami leczenie kolki nerkowej wymaga interwencji urologicznej. Do metod inwazyjnych należą:
- kruszenie złogów falami uderzeniowymi - litotrypsja pozaustrojowa (ESWL),
- usunięcie złogu za pomocą endoskopu wprowadzanego bezpośrednio do układu kielichowo-miedniczkowego - nefrolitotrypsja przezskórna (PCNL),
- usunięcie złogu za pomocą endoskopu wprowadzanego przez cewkę moczową - litotrypsja ureterorenoskopowa (URSL),
- operacyjne usunięcie złogu, w rzadkich przypadkach całej nerki.
Domowe sposoby na kolkę nerkową
Jeżeli ból nie wymaga szybkiej pomocy medycznej, to można zastosować domowe metody na kolkę nerkową:
- Picie dużych ilości wody - umożliwia wypłukanie zalegających złogów. Polecane są wody lecznicze „Jana” lub „Marysieńki”.
- Bieganie po schodach - a jeśli ból to uniemożliwia, to chociaż chodzenie - w ten sposób zwiększamy szanse na przesunięcie się kamienia nerkowego.
- Ciepłe okłady - działają rozkurczowo i rozluźniająco, mogą przyspieszyć wydalenie złogu.
- Ciepłe kąpiele - podobnie jak okłady działają rozkurczowo i rozluźniająco.
- Zioła o działaniu moczopędnym - tj. pokrzywa, korzeń i owoc pietruszki, liść brzozy, ziele nawłoci, korzeń lubczyku. Pij w postaci naparów.
- Ocet jabłkowy z cytryną - według niektórych opinii wypicie szklanki wody z 2 łyżkami octu jabłkowego i 2 łyżkami soku z cytryny ma pomagać w rozpuszczaniu złogów.
Przeczytaj: Babcine sposoby na kamienie nerkowe
Jak zapobiec napadowi kolki nerkowej?
Kolka nerkowa w 50% przypadków nawraca. Nawrót kolki wynika jedynie z nawrotu choroby i można jej zapobiegać stosując zalecenia dla kamicy nerkowej.
Najważniejsze zasady profilaktyki kolki nerkowej to:
- nawodnienie - przyjmowanie minimum 2 litrów płynów dziennie, głównie pod postacią czystej wody,
- dieta z ograniczeniem produktów bogatych w szczawiany i fosforany,
- ograniczenie spożycia soli, maks. 1 łyżeczka dziennie.
Stosowanie się do zasad profilaktyki pozwala uniknąć nawrotu epizodu kolki nerkowej.
Źródła:
Patti L, Leslie SW. Acute Renal Colic. 2022 Nov 28. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan–. PMID: 28613743,
Schoenfeld EM, Pekow PS, Shieh MS, Scales CD Jr, Lagu T, Lindenauer PK. The Diagnosis and Management of Patients with Renal Colic across a Sample of US Hospitals: High CT Utilization Despite Low Rates of Admission and Inpatient Urologic Intervention. PLoS One. 2017 Jan 3;12(1):e0169160. doi: 10.1371/journal.pone.0169160,
Bultitude M, Rees J. Management of renal colic. BMJ. 2012 Aug 29;345:e5499. doi: 10.1136/bmj.e5499.
Czytaj także:
Piasek w nerkach to wczesny sygnał kamicy nerkowej. Co robić, gdy boli?
Co jest dobre dla nerek? 10 sposobów na zachowanie nerek w dobrej formie
Ból nerek sygnałem wielu chorób. Jak rozpoznać przyczynę i co robić?
Obalamy mity: Czy piwo jest dobre na nerki?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
