Spis treści:
- Ospa wietrzna u dorosłych
- Objawy ospy wietrznej u dorosłych
- Jak wygląda wysypka przy ospie u dorosłych?
- Przebieg ospy wietrznej u dorosłych. Ile trwa ospa?
- Powikłania po ospie wietrznej u dorosłych
- Ospa u dorosłych – grupy ryzyka
- Czy można chorować na ospę drugi raz?
- Ospa wietrzna u dorosłych – diagnostyka
- Leczenie ospy wietrznej u dorosłych
- Ospa wietrzna u kobiet w ciąży
Ospa wietrzna u dorosłych
Ospa wietrzna to wysoce zakaźna choroba wywoływana przez wirusa ospy wietrznej i półpaśca (Varicella zoster virus, VZV). W mniej niż 10% przypadków rozwija się u osób dorosłych (pozostali chorzy to dzieci w wieku do 15 lat). Wirus jest odpowiedzialny za ospę wietrzną (pierwotną infekcję) oraz półpasiec (po reaktywacji wirusa uśpionego w organizmie). Dostaje się do organizmu drogą kropelkową (przez śluzówki układu oddechowego) lub przez kontakt bezpośredni.
Dorośli rzadko chorują na ospę, ponieważ z racji wysokiej zakaźności tej infekcji większość ludzi styka się z wirusem w dzieciństwie i wtedy przechodzi pierwotne zakażenie. Zachorowanie daje trwałą odporność. Dorośli, którzy nie przechorowali ospy, są narażeni na cięższy przebieg infekcji, częściej muszą być hospitalizowani i mają większe ryzyko powikłań.
Objawy ospy wietrznej u dorosłych
Objawy ospy u dorosłych są takie same jak u dzieci, jednak przebieg infekcji jest cięższy. Okres wylęgania choroby wynosi 11-21 dni. Ospa charakteryzuje się wystąpieniem na ciele swędzącej wysypki w postaci pęcherzy wypełnionych płynem surowiczym, które po 2-3 dniach wysychają, tworząc w ostatniej fazie strupy. Większość zmian zanika w ciągu 3 tygodni.
Objawy ospy wietrznej u dorosłych to:
- wysypka pęcherzykowa na skórze,
- gorączka,
- złe samopoczucie,
- zmianu w jamie ustnej.
U dorosłych, częściej niż u dzieci, chorobę rozpoczynają objawy zwiastujące (pojawiają się 1-2 dni przed wysypką):
- ogólne osłabienie,
- ból mięśni,
- ból głowy,
- brak apetytu,
- niewysoka gorączka,
- katar,
- problemy trawienne (biegunka, wymioty).
Jak wygląda wysypka przy ospie u dorosłych?
Wysypka przy ospie wietrznej u dorosłych jest na ogół bardzo intensywna. Na skórze często występuje więcej niż 500 zmian. Początkowo wysypka ma postać drobnych, czerwonych plamek usianych nieregularnie na tułowiu i głowie.
Ospę od innych chorób wypryskowych wyróżnia to, że zmiany pojawiają się również na owłosionej skórze głowy. Wysypka ujawnia się nagle i szybko się rozwija. Plamy przekształcają się w pęcherzyki wypełnione najpierw przejrzystym, a następnie mętnym płynem surowiczym. Mogą być większe lub mniejsze, okrągłe, owalne, wielkości łebka od szpilki lub nawet ziarna grochu. Zazwyczaj nie tworzą grup i nie zlewają się. Pęcherze nie są twarde.
Po 2-3 dniach zmiany zapadają się do środka lejkowato i zaczynają wysychać, tworząc krosty z czerwoną obwódką, następnie brązowo-żółte strupy. Po pęcherzach nadkażonych na skórze zostają blizny. Zazwyczaj zmiany znikają całkowicie w ciągu 3 tygodni.
U 10-30% chorych wysypka występuje również na błonach śluzowych: języka, podniebienia, policzków lub brzegów powiek.
Co charakterystyczne dla ospy, wysypka pojawia się w kilku rzutach (choć może też wystąpić w jednym rzucie), co oznacza, że na skórze chorego da się zauważyć zmiany w różnych stadiach rozwoju: mogą jednocześnie wystąpić pęcherze i strupy czy dopiero wychodzące wykwity.
Podczas ospy u dorosłych zmiany pojawiają się najpierw na tułowiu i grzbiecie, następnie na piersiach, brzuchu, twarzy, głowie, a na końcu na nogach. Bardzo rzadko pęcherze obejmują dłonie i stopy. Ospa jest chorobą samoograniczającą się.
Ospa u dorosłych – zdjęcia
Zmiany na skórze u dorosłych, które towarzysza ospie wietrznej, nie różnią się znacząco od tych u dzieci. Plamki zmieniają się w pęcherze, a następnie zasychają. Może jednak być ich więcej i mogą mieć większe rozmiary.
fot. Ospa u dorosłych - pęcherze typowe dla ospy /Adobe Stock, techiya
fot. Pęcherze ospy u dorosłej osoby w trakcie zasychania / Adobe Stock, I_love_life
fot. Ospa u dorosłych / Adobe Stock, I_love_life
Przebieg ospy wietrznej u dorosłych. Ile trwa ospa?
Przebieg ospy wietrznej u dorosłych może być ciężki. Kilka dni przed wystąpieniem wysypki pojawiają się zazwyczaj objawy zwiastujące. Chory odczuwa zmęczenie, ma podwyższoną temperaturę, objawy przypominają przeziębienie. Następnie na skórze pojawiają się wykwity: plamki, a później pęcherze, które po 2-3 dniach wysychają i tworzą strupy. Wysypka silnie swędzi. Większość zmian przy ospie u dorosłych zanika w ciągu 3 tygodni. Zdarza się jednak, że choroba powoduje powikłania.
Powikłania po ospie wietrznej u dorosłych
Do powikłań ospy u dorosłych należą:
- zakażenia bakteryjne skóry,
- zakażenia ropne prowadzące do sepsy,
- zapalenie płuc,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- rzadziej: zapalenie nerek, trzustki, lub wątroby, zapalenie jąder, zapalenie stawów, zapalenie mięśnia sercowego, małopłytkowość.
Zapalenie płuc rozwija się u co 10 osoby dorosłej chorej na ospę (szczególnie narażeni są palacze). Jednym z najgroźniejszych powikłań u dorosłych jest zapalenie płuc u kobiet ciężarnych. Infekcja zwiększa ryzyko poronienia lub przedwczesnego porodu.
Ospa u dorosłych – grupy ryzyka
Cięższy przebieg oraz powikłania ospy u dorosłych bardziej zagrażają w przypadku:
- obniżonej odporności wskutek choroby lub leczenia (zakażenie HIV, nowotwory, w tym białaczka, leczenie immunosupresyjne po przeszczepieniu narządu),
- atopowego zapalenia skóry,
- ciąży,
- przewlekłych chorób serca lub płuc.
Czy osoba dorosła może mieć ospę po raz drugi?
Przebycie ospy wywołuje trwałą odporność na całe życie. W bardzo rzadkich sytuacjach istnieje możliwość zachorowania na ospę ponownie. W wyjątkowych przypadkach może dojść do powtórnego rozwoju choroby, gdy organizm nie wytworzył wystarczającej odporności podczas pierwotnego zakażenia. Znacznie częściej dochodzi do tego, że utajony (latentny) wirus ospy uaktywnia się ponownie w ciągu życia i wywołuje półpaśca. Źródłem zakażenia dla dorosłych jest chory na ospę lub półpasiec. Warto pamiętać, że zakaźność ospy trwa od 2 dni przed pojawieniem się wysypki do momentu odpadnięcia strupków.
Ospa wietrzna u dorosłych – diagnostyka
Ospę zarówno u dorosłych, jak i u dzieci, rozpoznaje się łatwo. Objawy są na tyle charakterystyczne, że obejrzenie pacjenta wystarczy, aby zdiagnozować zakażenie. W celu rozpoznania ospy u osób dorosłych czasami wykonuje się badania laboratoryjne. Jest możliwe stwierdzenie wirusa ospy w zawartości pęcherzyków z pobranego wymazu (metoda PCR). Rzadko przeprowadza się badanie z próbki krwi w kierunku przeciwciał skierowanych przeciwko wirusowi VZV, choć takie badanie jest możliwe. Badanie białka CRP jest przydatne, gdy występują powikłania w postaci nadkażeń bakteryjnych.
Leczenie ospy wietrznej u dorosłych
W przypadku wystąpienia ospy wietrznej u dorosłych należy zgłosić się do lekarza. Jeśli infekcja jest na wczesnym etapie dobre efekty może dać terapia lekiem przeciwwirusowym (np. acyklowir, walacyklowir). Preparat powinien być podany w pierwszych dniach zakażenia.
Na złagodzenie swędzenia przy ospie u dorosłych można zastosować maści przeciwświądowe. Jeśli występuje gorączka, zalecany jest paracetamol. Ważne jest picie dużej ilości płynów i odpoczynek. Na zmiany skórne przy ospie nie powinno się stosować gencjany, ponieważ maskuje plamy i możemy przeoczyć nadkażenie.
Mitem jest także, że podczas ospy nie wolno się kąpać. Przeciwnie, higiena jest ważna w zapobieganiu powikłaniom bakteryjnym. Dlatego myć się należy codziennie, ale nie moczyć skóry zbyt długo oraz delikatnie osuszać ręcznikiem. Należy często zmieniać odzież, bieliznę i pościel.
U osób z grup ryzyka, obniżoną odpornością i w przypadku powikłań przy ospie wietrznej stosuje się rutynowo leczenie przeciwwirusowe. Głównie podaje się acyklowir, ale też famcyklowir lub swoistą immunogobulinę ludzką VZIG. Dlatego bardzo ważne jest, aby osoba dorosła, która jest zagrożona ciężkim przebiegiem ospy wietrznej, skonsultowała się z lekarzem możliwie szybko.
Jeśli rozwinie się nadkażenie bakteryjne, niezbędne jest rozpoczęcie skierowanej przeciw paciorkowcom i gronkowcom antybiotykoterapii (podaje się np. cefalosporynę). W cięższych przypadkach chory musi być hospitalizowany i otrzymać leki droga dożylną.
Ospa wietrzna u kobiet w ciąży
Jedną z grup ryzyka wśród dorosłych zagrożoną ciężkim przebiegiem ospy są kobiety ciężarne. Chociaż zakażenie wirusem ospy jest u nich rzadkie, to może powodować groźne powikłania zarówno dla kobiety, jak i płodu.
Dla dziecka najgroźniejsza jest ospa, która rozwinęła się u matki pod koniec ciąży (między 5. dniem przed porodem a 2. dniem po porodzie). Szacuje się, że ospa wietrzna matki, która pojawiła się w tym okresie, wiąże się z ryzykiem poważnej choroby dziecka ze zgonem włącznie sięgającym 30%. To zagrożenie wynika z faktu, że organizm matki ma niewiele czasu na wyprodukowanie i przekazanie dziecku odpowiednio dużo przeciwciał.
Trzeba dodać, że ospa u ciężarnych stanowi zagrożenie przez cały okres ciąży. Jeśli doszło do zachorowania na ospę w I lub II trymestrze, wirus przenikając przez łożysko, może prowadzić do rozwoju blizn skórnych, niedorozwoju kończyn i palców, wad układu moczowego, oczu i zaniku kory mózgowej.
W ramach profilaktyki stosuje się podawaną domięśniowo globulinę przeciw wirusowi VZV. Globulina jest produkowana z osocza bogatego w przeciwciała. Ta metoda zapobiegania jest rekomendowana zwłaszcza dla noworodków, których matki przebyły zakażenie ospą między 5. dniem przed porodem a 2. dobą po porodzie. Poza tym dla chorych na białaczkę, wyniszczające schorzenia, jak AIDS, chłoniaki, w takcie radio- i chemioterapii.
W przypadku ciężarnych podanie globuliny może być rozważone, jednak jest skuteczne jedynie w celu zapobiegania powikłaniom u kobiety (nie chroni płodu).
Źródła:
Z.Dziubek, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
A.Boroń-Kaczmarska, A.Wiercińska-Drapało, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2019,
Ayoade F, Kumar S. Varicella-Zoster Virus (Chickenpox) [Updated 2022 Oct 15]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448191/
Czytaj także:
Domowe sposoby na ospę wietrzną. Te metody zmniejszą świąd i przyspieszą gojenie
Czy z ospą można wychodzić na dwór? Chory zaraża jeszcze przed pojawieniem się wysypki
Czy z ospą trzeba iść do lekarza? W niektórych przypadkach wizyta jest konieczna
Czy z ospą można się kąpać? Popularny mit może szkodzić
Przy ospie trzeba zrezygnować z kąpieli? Obalamy mity o ospie i półpaścu
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
