Niektóre osoby rodzą się bez śledzony lub mają usuniętą śledzionę podczas operacji (inaczej splenektomii). Mimo to normalnie funkcjonują. Po co nam w takim razie śledziona, skoro można bez niej żyć?
Czym jest śledziona?
Śledziona to narząd limfatyczny wielkości pięści, umiejscowiony po lewej stronie jamy brzusznej pod klatką piersiową, w pobliżu bocznej i tylnej ściany żołądka. Kształtem przypomina ziarno kawy. Waży ok. 150 g.
Śledziona nie jest połączona z układem pokarmowym ani innymi narządami w brzuchu, lecz z naczyniami krwionośnymi poprzez tętnicę, doprowadzającą krew, i żyłę, odprowadzającą krew.
W przeszłości uważano ten organ za miejsce wytwarzania temperamentu i kumulowania gniewu. Mimo upływu czasu śledziona nadal skrywa przed nami swoje tajemnice, choć wiemy o niej znacznie więcej.
Po co nam śledziona? Funkcje narządu
Główną funkcją śledziony jest filtrowanie krwi. Śledziona w napływającej do niej krwi rozpoznaje uszkodzone, zakażone lub stare krwinki czerwone i je usuwa. Pozostała krew, która przeszła pozytywnie "kontrolę jakości", trafia z powrotem do krwiobiegu.
Inną funkcją śledziony jest przechowywanie "rezerwowej" krwi, która może być wykorzystana, gdy dojdzie do jej utraty, np. z powodu urazu. W śledzionie jest przechowywanych ok. 25-30% czerwonych krwinek i ok. 25% płytek krwi.
Śledziona odpowiada również za metabolizm żelaza i jego odzyskiwanie ze starzejących się krwinek czerwonych.
Śledziona jest wreszcie bardzo ważnym elementem naszej odporności, głównym filtrem patogenów i antygenów pojawiających się we krwi. Pomaga zwalczać infekcje. W tym celu wykorzystuje swoje naturalne narządzie do rozpoznawania nieprawidłowych krwinek, dzięki czemu namierza również wrogie mikroorganizmy: wirusy, bakterie, pasożyty. Następnie bierze udział w produkcji limfocytów B i T, czyli białych ciałek krwi wytwarzających przeciwciała biorące udział w zwalczaniu wrogich mikroorganizmów.
W życiu płodowym śledziona odpowiada za produkcję hemoglobiny między 10. a 25. tygodniem ciąży.
Jak żyć bez śledziony?
Chociaż śledziona pełni bardzo ważne zadania w organizmie, to można bez niej żyć. Jest to zasługą przejmowania zadań śledziony przez inne narządy, głównie przez wątrobę.
Brak śledziony wiąże się mimo wszystko z trwałym podwyższonym ryzykiem cięższego przechodzenia różnorodnych infekcji. Dlatego osoby bez tego narządu są zachęcane do większej dbałości o swoje zdrowie.
Lekarz osobom bez śledziony może zalecić przyjmowanie niewielkich dawek antybiotyków w celach profilaktycznych.
Antybiotyki są szczególnie ważne: dla dzieci poniżej 16 roku życia, przez pierwsze 2 lata po usunięciu śledziony, jeśli twój układ odpornościowy nie działa prawidłowo
- przeczytamy na stronie brytyjskiej służby zdrowia NHS.
Osoby bez śledziony mogą dbać o swoje zdrowie na różne sposoby:
- przyjąć szczepienie podróżnych przed wyjazdem,
- przyjmować szczepienia zgodnie z programem szczepień ochronnych, a także dodatkowe,
- zawiadamiać lekarza w razie wystąpienia objawów infekcji, informując o problemie ze śledzioną,
- zachować podstawowe zasady higieny, jak mycie rąk.
Na infekcje są szczególnie narażone osoby, które jednocześnie mają schorzenia obniżające odporność (HIV, AIDS), celiakię lub anemię sierpowatą.
Problemy ze śledzioną
Jeśli śledziona nie jest w pełni sprawna, może zacząć usuwać prawidłowe komórki krwi, co grozi anemią, zakażeniami lub krwawieniami (jednym z objawów jest łatwe powstawanie siniaków).
Pęknięta śledziona
Przyczyną uszkodzenia śledziony jest na ogół uraz (wypadek samochodowy, pęknięcie żebra). Objawy to: ból brzucha, zawroty głowy, przyspieszona praca serca. Stan ten wymaga pilnego leczenia z powodu zagrożenia krwotokiem. Należy wezwać karetkę pogotowia lub udać się na ostry dyżur.
Przeczytaj też: Ból brzucha po lewej stronie – co oznacza i kiedy powinien niepokoić?
Powiększona śledziona
To możliwy objaw marskości wątroby, białaczki, reumatoidalnego zapalenia stawów, ale też infekcji lub urazu. Objawy to: uczucie pełności w brzuchu, anemia, częste infekcje. Leczenie w przypadku powiększenia śledziony polega na usunięciu przyczyny. Przy czym należy wiedzieć, że powiększona śledziona nie jest wskazaniem do jej wycięcia.
W razie wystąpienia niepokojących objawów, należy szukać pomocy medycznej. W niektórych przypadkach leczenie chorej śledziony ogranicza się do przyjmowania krótkotrwale leków, a w innych konieczna jest operacja usunięcia narządu.
Źródła:
T. Gwardjak, B. Sokołowski, Anatomia człowieka - kompendium, Kraków 2012,
V. Kapila, C.J. Wehrle, F. Tuma, Physiology, Spleen, www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537307,
V. Bronte, M.J. Pittet, The spleen in local and systemic regulation of immunity, www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3912742,
Spleen problems and spleen removal, www.nhs.uk.
Więcej artykułów:
Ból brzucha – co oznacza, umiejscowienie bólu, niezbędne badania i leczenie
Ból brzucha u dziecka – co oznacza i kiedy trzeba iść do lekarza
Gdzie i jak boli trzustka, co ten ból oznacza
Objawy białaczki – jak ją rozpoznać?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
