Obserwowanie ciała po ukłuciu kleszcza jest konieczne, aby w porę wykryć boreliozę i udać się do lekarza po receptę na antybiotyk. Zauważenie na skórze charakterystycznego rumienia po ukąszeniu kleszcza, przyspiesza skuteczne leczenie. Pozwala też zapobiegać późniejszym powikłaniom boreliozy. A te mogą być groźne – dotyczyć serca, układu nerwowego, stawów i skóry. Niestety nie zawsze na początku boreliozy pojawia się rumień wędrujący. W razie wątpliwości można też oddać kleszcza do badania, które oceni na pewno, czy pajęczak był zakażony krętkami Borrelia (np. można przesłać kleszcza kurierem naukowcom z Uniwersytetu Warszawskiego, którzy sprawdzą to bezpłatnie - tutaj więcej o akcji darmowego badania kleszczy).
Rumień wędrujący pojawia się tylko u niektórych zakażonych
Rumień wędrujący (erythema migrans) jest typowym wczesnym objawem zakażenia krętkami Borrelia. Rumień pojawia się w ciągu 3-30 dni od ugryzienia kleszcza, ale nie występuje u wszystkich zakażonych. Szacuje się, że rumień wędrujący rozwija się u 30–80% zakażonych w miejscu ukąszenia kleszcza. Pozostałe osoby nie będą miały zmiany na skórze, a być może też żadnych innych symptomów.
Z drugiej strony, pojawienie się rumienia po kleszczu jest 100% potwierdzeniem zakażenia. W takiej sytuacji trzeba zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, który przepisze antybiotyk. Antybiotykoterapia trwa od 14 do 28 dni. Niezależnie od tego, czy są przyjmowane leki czy nie, rumień samoistnie znika średnio w ciągu 4 tygodni.
Rumień to jeden z wczesnych objawów boreliozy
Rumieniowi mogą towarzyszyć inne objawy wczesnej boreliozy:
- gorączka,
- zmęczenie, złe samopoczucie,
- bóle mięśniowe,
- bóle stawów,
- ból głowy,
- powiększenie węzłów chłonnych.
Wymienione objawy występują u co drugiej osoby z rumieniem po ukąszeniu kleszcza.
Rumień wędrujący a rumień po ugryzieniu przez inne owady
Zdarzają się pomyłki w odróżnieniu rumienia po ugryzieniu innych owadów, od rumienia świadczącego o boreliozie. Rumień wędrujący nie pojawia się od razu po ukąszeniu kleszcza. Odczyn rozwija się z opóźnieniem i długo się utrzymuje. Ustępuje w ciągu kilku dni lub tygodni.
Odczyny po innych owadach pojawiają się natychmiast i stosunkowo szybko ustępują – w ciągu godzin lub dni. Nie stają się też bardziej wyraźne z biegiem czasu, tak jak ma to miejsce w przypadku rumienia wędrującego.
Rumień wędrujący stopniowo się poszerza. Wygląda jak tarcza strzelnicza. Osiąga rozmiary powyżej 5 cm. U połowy osób zakażonych posiada przejaśnienie w środku. Warto też wiedzieć, że odczyn po ukąszeniu kleszcza niekiedy oznacza miejscową reakcję alergiczną, a nie boreliozę. Wskazuje na to średnica rumienia mniejsza niż 5 cm oraz fakt, że odczyn pojawia się szybko po ukłuciu.
Rumień nie musi pojawić się w miejscu ukłucia kleszcza
O tym zdarza nam się zapominać. Chociaż rumień pojawia się najczęściej w miejscu ukłucia przez kleszcza i wprowadzenia do organizmu bakterii, to jednak może rozwinąć się w miejscu odległym od ukąszenia.
Trzeba też dodać, że ryzyko zakażenia krętkami Borrelia wzrasta wraz z długością czasu utrzymywania się kleszcza na skórze. Specjaliści przypominają, że musi minąć przynajmniej 24 godziny, aby doszło do przeniesienia bakterii z organizmu kleszcza do organizmu człowieka. A według badań większość osób zostaje zakażona, gdy kleszcz znajdował się w skórze powyżej 72 godzin. Nie dochodzi do zakażenia od razu po kontakcie.
Inne wczesne objawy skórne boreliozy
Objawem skórnym boreliozy nie musi być rumień wędrujący. Innym rodzajem manifestacji choroby na wczesnym etapie zakażenia jest chłoniak limfocytowy skóry – niebolesny czerwony lub fioletowy guzek. Choć jest bardzo rzadki – dotyczy około 1% zakażonych, głównie dzieci. Częste miejsce jego występowania na ciele to: małżowina uszna, otoczka sutkowa, okolice moszny, kark.
Objawem wczesnej rozsianej postaci boreliozy (mylonej z wielokrotnym pokąsaniem przez kleszcze) jest rumień mnogi – zmiany na ciele wyglądają jak rumień wędrujący, ale występują w różnych miejscach ciała jednocześnie i mogą być mniejsze. Rumień mnogi pojawia się w ciągu tygodni od ukąszenia kleszcza. Świadczy o obecności krętków we krwi. W Europie zmiana ta dotyczy mniej niż 8% przypadków zakażenia.
Źródła:
A. Boroń-Kaczmarska, A. Wiercińska-Drapało, Choroby zakaźne i pasożytnicze, PZWL Wydawnictwo Lekarskie,
K. Simon, M. Kucharska, Postępowanie terapeutyczne w rumieniu wędrującym w przebiegu boreliozy z Lyme,
Ż. Smoleńska, A. Matyjasek, Z. Zdrojewski, Borelioza — najnowsze rekomendacje w diagnostyce i leczeniu, Forum Reumatologiczne 2016, tom 2, nr 2, 58–64.
Czytaj także:
Latające kleszcze – krwiopijne owady, które mogą przenosić choroby
Objawy boreliozy – wczesne i późne symptomy i rumień wędrujący
Rodzaje kleszczy - które są najgroźniejsze?
Kleszcz a grupa krwi. Jaka krew najbardziej przyciąga kleszcze?
Co odstrasza kleszcze? Naturalne sposoby
Neuroborelioza: objawy, diagnostyka, leczenie. Jak uniknąć neuroboreliozy?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
