Spis treści:
- Szczelina odbytu – czym jest i dlaczego powstaje?
- Jak wygląda szczelina odbytu?
- Szczelina odbytu – objawy
- Co robić, gdy wystąpi szczelina odbytu? Diagnostyka
- Leczenie szczeliny odbytu
- Zalecenia po zakończeniu leczenia
- Szczelina odbytu w ciąży
- Szczelina odbytu po porodzie
- Rokowanie przy szczelinach odbytu
Szczelina odbytu – czym jest i dlaczego powstaje?
Szczelina odbytu to podłużny bolesny ubytek błony śluzowej kanału odbytu. Zmiana przypomina „pęknięcie” od brzegu odbytu począwszy. Szczelina może przebiegać ze stanem zapalnym i owrzodzeniem. Jest to problem dotykający głównie ludzi młodych w wieku 20-40 lat.
Nie jest znana dokładna przyczyna powstawania tych zmian, ale wiadomo, że szczeliny odbytu mają związek m.in. z:
- zaparciami, twardymi stolcami (często wskutek diety ubogiej w błonnik),
- chorobami zapalnymi jelit,
- przebytymi operacjami odbytu,
- urazem,
- porodem,
- stosunkiem analnym.
Większość szczelin powstaje na tylnej ścianie odbytu.
Jak wygląda szczelina odbytu?
Szczelina odbytu jest często widoczna gołym okiem. Zmiana wygląda jak pęknięcie, skaleczenie kartką papieru wilgotnej tkanki (czyli śluzówki) pokrywającej odbyt. Dłużej trwająca szczelina (przewlekła) jest głębsza i mogą jej towarzyszyć zgrubienia skórne na zewnątrz i wewnątrz odbytu. Skóra przy szczelinie może być zaczerwieniona i obrzęknięta.
fot. Szczelina odbytu / Adobe Stock, bilderzwerg
Szczelina odbytu – objawy
Objawy szczeliny odbytu to:
- ból w okolicy odbytu,
- ból odbytu nasilający się podczas wypróżniania,
- ból utrzymuje się wiele godzin po wypróżnieniu,
- niewielkie krwawienie (krew na papierze toaletowym),
- piecznie, świąd okolicy odbytu.
Szczelina odbytu może mieć postać ostrą (objawy trwają krócej niż 6 tygodni) lub przewlekłą (objawy trwają ponad 6 tygodni). W pierwszym przypadku objawy są bardziej nasilone i pojawiają się w krótkim czasie. Brak leczenia może prowadzić do przejścia choroby w stadium przewlekłe. Taki proces zazwyczaj trwa kilka lub kilkanaście tygodni.
Co robić, gdy wystąpi szczelina odbytu? Diagnostyka
Przy dolegliwościach wskazujących na szczelinę odbytu należy skontaktować się z lekarzem. Właściwy adres to gabinet lekarza rodzinnego, gastrologa lub proktologa. Zmiana może być mylona z hemoroidami. Ważne jest, aby odróżnić ją zwłaszcza od raka odbytu, który może manifestować się w podobny sposób.
Rozpoznanie choroby przez lekarza opiera się na rozmowie z pacjentem i badaniu, w ramach którego należy dokładnie obejrzeć okolicę odbytu. Lekarz może wykonać badanie per rectum. Czasami konieczne jest rozszerzenie diagnostyki o rektoskopię – wziernikowanie odbytnicy, oraz biopsję, kiedy trzeba wykluczyć nowotwór.
Leczenie szczeliny odbytu
Leczenie szczelin odbytu jest przede wszystkim zachowawcze. Podstawą jest profilaktyka i leczenie zaparć. Uzyskuje się je stosując dietę bogatoresztkową – jarzyny, kasze, ciemne pieczywo i płatki owsiane. Ponadto należy wypijać co najmniej dwa litry płynów (wody, herbaty, zupy) dziennie. Można się też wspomagać substancjami oleistymi takimi jak parafina. Przyjmuje się ją doustnie – 2 łyżki dziennie bądź też miejscowo, doodbytniczo.
Na dolegliwości takie jak świąd, pieczenie, ból należy wykonywać nasiadówki z ciepłą wodą (zobacz: jak przygotować nasiadówkę). Pomocne są również stosowane miejscowo środki kojące. Czasami lekarz przepisuje leki zmniejszające napięcie zwieraczy odbytu lub proponuje zastrzyki z botoksu (toksyny botulinowej) w zwieracz odbytu.
W rzadszych przypadkach konieczne jest leczenie operacyjne polegające na nacięciu zwieracza wewnętrznego odbytu lub wycięcie szczeliny.
Brak postępów w leczeniu zachowawczym przez 8 tygodni skłania do postępowania chirurgicznego.
Zalecenia po zakończeniu leczenia
Po wyleczeniu szczelin odbytu należy zadbać o właściwą higienę oraz zapobiegać zaparciom. W tym celu trzeba pić co najmniej 2 litry płynów dziennie i spożywać produkty bogate w błonnik. Stosowanie się do zaleceń pozwala skutecznie zapobiec nawrotom choroby.
Szczelina odbytu w ciąży
Szczelina odbytu może powstać w trakcie ciąży. Główną przyczyną są nawracające zaparcia. Szczelina jest zlokalizowana na ogół na przedniej ścianie kanału odbytu. Leczenie opiera się na metodach zachowawczych, czyli nasiadówkach, zapobieganiu zaparciom oraz stosowanych miejscowo środkach kojących. Szczeliny odbytu mogą również pojawić się po porodzie.
Szczelina odbytu po porodzie
Poporodowa szczelina odbytu jest oddzielną jednostką chorobową. Zmiana pojawia się bezpośrednio po porodzie lub w ciągu kilku kolejnych tygodni. Podstawową przyczyną powstawania szczelin odbytu po porodzie jest niedokrwienie tkanek tej okolicy, mające miejsce zwłaszcza w czasie drugiej fazy porodu. Stąd też przedłużający się poród, duża masa urodzeniowa dziecka oraz poród z użyciem przyrządów pomocniczych są uznawane za czynniki ryzyka. Za istotne w patogenezie uznaje się też przedłużające się zaparcia w ciąży. Leczenie szczelin odbytu po porodzie jest takie samo jak w pozostałych przypadkach. Jeśli metody zachowawcze nie przynoszą rezultatów, należy rozważyć zabieg operacyjny.
Rokowanie przy szczelinach odbytu
Szczeliny odbytu w fazie ostrej są skutecznie leczone metodami zachowawczymi. Ustępują w ciągu kilku dni lub tygodni. Leczenie w przypadku przewlekłych szczelin odbytu jest trudniejsze. Po zabiegu operacyjnym powrót do zdrowia następuje w ciągu 4 tygodni.
Źródła:
Jahnny B, Ashurst JV. Anal Fissures. [Updated 2022 Nov 14]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK526063/.
Czytaj także:
Przetoka odbytu: przyczyny, objawy, leczenie
Swędzenie odbytu: przyczyny i leczenie
Domowe sposoby na hemoroidy. Jak poradzić sobie z żylakami odbytu?
Jak rozpoznać i leczyć hemoroidy u dzieci?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
