Spis treści:
- Szpotawe kolana – jak wyglądają?
- Dlaczego robią się szpotawe kolana?
- Konsekwencje zdrowotne szpotawych kolan
- Leczenie kolan szpotawych
- Ćwiczenia na szpotawe kolana
Szpotawe kolana – jak wyglądają?
Szpotawość kolan, najprościej ujmując, występuje wtedy, gdy po złączeniu stóp i wyprostowaniu nóg, u danej osoby tworzy się odstęp między kolanami.
Szpotawe kolana można też ocenić inaczej. Zakładając, że prawidłowy kąt pomiędzy osią kości udowej a osią kości piszczelowej po przyśrodkowej stronie stawu kolanowego wynosi ok. 195°, to kolano szpotawe rozpoznaje się wtedy, gdy ten kąt ma wartość mniejszą niż 180°.
Fizjologicznie szpotawe kolana występują u małych dzieci zwykle do 2 roku życia. Następnie robią się koślawe, a właściwie powinny się ustawić bez leczenia do 7 roku życia. Jeśli wada kolan utrzymuje się u dziecka starszego, to należy skonsultować się z ortopedą. Nastolatki ze szpotawością kolan mogą skarżyć się na bóle w kostkach, kolanach lub biodrach.
Kolana szpotawe mogą występować jednostronnie lub dwustronne. Jest to deformacja odwrotna do koślawości kolan (kiedy kolana schodzą się ku sobie).
fot. Adobe Stock
Używany jest również termin nóg pałąkowatych lub podudzi szpotawych – oznacza zniekształcenie, wygięcie dotyczące tylko podudzi, a nie całych nóg.
Dlaczego robią się szpotawe kolana?
Główną przyczyną szpotawych kolan jest krzywica, będąca nieprawidłowym rozwojem kości z powodu braku witaminy D i wapnia. Inne czynniki powodujące tę wadę to nadwaga i otyłość, zbyt wczesne rozpoczęcie chodzenia połączone z nadwagą dziecka (wygięcie kolan jest wynikiem zbyt dużego obciążenia), a także długotrwałe siedzenie ze skrzyżowanymi nogami. Inną przyczyną może być jeżdżenie konno.
Przyczyną może być również niewystarczająco silny układ mięśniowo-więzadłowy, przez co dochodzi do przeciążenia kolan podczas intensywnego wzrostu kości u dziecka. Szpotawość kolan mogą powodować również uraz, infekcja lub choroba nowotworowa, a także choroba Blounta. Wady kolan, w tym kolana szpotawe, rzadko kształtują się jako zmiany wrodzone. Pojawiają się z czasem, po pewnym okresie od rozpoczęcia chodzenia.
Konsekwencje zdrowotne szpotawych kolan
Szpotawe kolana mogą przyczyniać się do problemów z więzadłami, mięśniami, powodować niestabilność stawu, a nawet problemy z równowagą całego ciała. Wśród możliwych konsekwencji zdrowotnych szpotawości kolan wymienia się m.in.:
- pogorszenie zrównoważenia ciała,
- negatywny wpływ na chód,
- uszkodzenia łąkotki przyśrodkowej,
- zmiany zwyrodnieniowe stawu kolanowego,
- zmiany zwyrodnieniowe stawu rzepkowo-udowego,
- trudność w uprawianiu niektórych sportów,
- niestabilność stawu kolanowego,
- podatność na urazy,
- u starszych osób – upadki.
Leczenie kolan szpotawych
Leczenie szpotawych kolan ma na celu utrzymanie odpowiedniej pozycji ciała oraz (na ile to możliwe) wyeliminowanie przyczyny deformacji (np. nadwagi, krzywicy). Wykorzystuje się fizykoterapię, a w zaawansowanych stadiach choroby konieczny jest zabieg chirurgiczny. Fizjologiczna szpotawość kolan u małych dzieci nie wymaga leczenia i zwykle jest korygowana samoistnie wraz z rozwojem.
Buty na szpotawe kolana
W leczeniu szpotawych kolan pomocne są specjalne wkładki do butów lub profilowane buty ortopedyczne. Są to buty z podwyższeniem pod piętą od strony zewnętrznej stopy. Podniesienie wyrównuje tempo wzrostu kończyn. Buty na szpotawe kolana można zamówić w sklepach ortopedycznych.
Ćwiczenia na szpotawe kolana
Ćwiczenia dla osób ze szpotawymi kolanami powinny być zawsze zaplanowane z pomocą fizjoterapeuty. Koncentrują się one przede wszystkim na wzmacnianiu mięśni pośladkowych, ruchach rotacyjnych stawów biodrowych (głównie na zewnątrz). Wykonuje się je w pozycji siedzącej lub leżącej. Ćwiczenia, które można samodzielnie wykonywać w domu, to np. rozciąganie przywodzicieli stawu biodrowego, wzmacnianie z użyciem taśmy mięśnia piszczelowego tylnego i zginacza długiego pleców.
W korekcji kolan szpotawych można wykonywać ćwiczenie polegające na przyjęciu pozycji stojącej, z dystansem między stopami ok. 5 cm i rozluźnionymi stawami kolanowymi. Następnie zaleca się napinanie mięśni pośladków. W dalszej kolejności należy przenieść lekko ciężar ciała na boczne krawędzie stóp i jeszcze bardziej napiąć mięśnie pośladków, starając się skręcić na zewnątrz nogi przy jednoczesnym utrzymaniu rzepek na wprost.
Podczas aktywności ruchowej można posiłkować się ortezami stawu kolanowego – zmniejszą dolegliwości bólowe i ograniczą ryzyko kontuzji. U pacjentów ze zmianami anatomicznymi, kostnymi, o znacznym nasileniu (jak wygięcie kości udowej lub piszczelowej) skuteczność ćwiczeń jest mała.
Źródła:
M.H. Borkowska, I.M. Gelleta-Mac, Wady postawy i stóp u dzieci, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2015,
J. Johnson, Korekcja postawy ciała, Edra Urban & Partner, Wrocław 2016.
Czytaj także:
Koślawość kolan - na czym polega? Konsekwencje zdrowotne, ćwiczenia i leczenie
Jak powstają haluksy? 5 skutecznych sposobów na paluch koślawy
10 najczęstszych chorób stóp. Sprawdź, jak je rozpoznać i wyleczyć
3 babcine sposoby na ból kolan, które zmniejszą ból i stan zapalny
Domowe sposoby na bolące kolana. Jak uniknąć wizyty u lekarza?
Ból kolana. Jakie mogą być przyczyny bólu w kolanie i kiedy pójść do lekarza
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
