Spis treści:
- Przyczyny zatrucia rybą. Czym jest skombrotoksizm?
- Zatrucie rybami – objawy
- Leczenie zatrucia rybami
- Jak rozpoznać zepsutą rybę i uniknąć zatrucia?
- Kiedy przy zatruciu rybą udać się do lekarza?
Przyczyny zatrucia rybą. Czym jest skombrotoksizm?
Zatrucie rybami może mieć różne postaci. Dolegliwości mogą pojawić się wskutek:
- zjedzenia nieświeżej ryby, w której namnożyły się bakterie wywołujące zatrucie pokarmowe, np. Salmonella, Clostridium botulinum,
- skombrotoksizmu – zatrucia histaminą z ryb bogatych w histydynę,
- zjedzenia ryby zakażonej pasożytami,
- alergii na ryby,
- zjedzenia ryby zanieczyszczonej metalami ciężkimi (np. zatrucie rtęcią, ołowiem) lub pestycydami,
- zatrucie toksynami morskimi (np. ciguatoksyną; w Polsce takie zatrucia nie występują ze względu na klimat).
Skombrotoksizm - czym jest to zatrucie rybami?
Specyficznym zatruciem rybami jest skombrotoksizm. Jest to zatrucie pokarmowe związane ze spożyciem ryb o ciemnym mięsie, takich jak makrela, tuńczyk lub morszczuk. Czynnikiem powodującym dolegliwości jest duża ilość histaminy, która powstaje w mięsie ryb w wyniku bakteryjnej dekarboksylacji histydyny znajdującej się w ich mięsie.
Przyczynia się do tego nieprawidłowe przechowywanie ryb (np. w zbyt wysokiej temperaturze albo za długo) oraz ich zepsucie. Aby zapobiec powstawaniu histaminy, ryby powinny być przechowywane w temperaturze poniżej 0°C.
Zatrucie rtęcią z ryb
Zatrucia rybami skażonymi rtęcią w naszym regionie są bardzo rzadkie. Większość ryb spożywanych w Polsce ma poziomy tego związku, które mieszczą się w granicach uznawanych za bezpieczne dla zdrowia. Mimo wszystko według WHO jedzenie skażonych ryb jest częstym źródłem zatrucia rtęcią.
Rtęć to toksyczny metal ciężki występujący naturalnie w przyrodzie oraz wykorzystywany w przemyśle. Kumuluje się w organizmie człowieka (m.in. w wątrobie, mózgu, nerkach) prowadząc do ostrych zatruć i długofalowych konsekwencji zdrowotnych. Przenika przez łożysko do płodu oraz mleka mamy karmiącej, dlatego kobiety ciężarne nie powinny jeść ryb, które mogą być skażone metalami ciężkimi.
Zatrucie rybami – objawy
Objawy zatrucia nieświeżą rybą są takie jak przy zatruciu pokarmowym. Zwykle pojawiają się:
- biegunka,
- skurczowy ból brzucha,
- nudności i wymioty,
- ogólne osłabienie,
- ból głowy,
- podwyższona temperatura.
Objawy zatrucia pokarmowego pojawiają się nagle i ustępują w ciągu 1-3 dni. Nasilenie dolegliwości zależy od rodzaju bakterii, która odpowiada za chorobę.
Trzeba jednak podkreślić, że zatrucie rybą może powodować odmienne objawy w zależności od przyczyny.
Skombrotoksizm – objawy
Objawy skombrotoksizmu, czyli zatrucia histaminą w rybach, pojawiają się szybko – w ciągu 30 minut od ich zjedzenia. Są to:
- zaczerwienienie skóry,
- szybkie bicie serca,
- ból głowy,
- nudności,
- niepokój,
- uczucie suchości w jamie ustnej,
- nasilone pragnienie,
- pieczenie w ustach,
- biegunka (zwykle pojawia się dopiero po kilku godzinach),
- wysypka skórna, pokrzywka,
- swędzenie skóry,
- możliwe są również: trudności w oddychaniu i przełykaniu.
Zatrucie histaminą z ryb zwykle samoistnie ustępuje, chociaż objawy są uciążliwe i mogą być groźne zwłaszcza dla osób wrażliwych na histaminę (mających nietolerancję histaminy), a także dla dzieci, ciężko chorych oraz osób w podeszłym wieku, u których może szybciej dojść do odwodnienia.
Zatrucie rybami skażonymi rtęcią
To wyjątkowo rzadkie przypadki. Objawy zatrucia rtęcią różnią się w zależności od dawki, metody i długości narażenia oraz rodzaju rtęci. Mogą pojawić się:
- bóle głowy,
- nudności i wymioty,
- biegunka,
- parestezje: drętwienie i mrowienie ust, palców (nawet kilka miesięcy po narażeniu),
- drżenie mięśni,
- zaburzenia mowy,
- depresja,
- nadpobudliwość,
- nerwowość,
- zaburzenie koordynacji ruchów,
- zaburzenie widzenia,
- utrata słuchu.
Różnorodność symptomów wynika z tego, że rtęć atakuje wszystkie narządy organizmu. Do tego dolegliwości niejednokrotnie pojawiają się dopiero po miesiącach od ekspozycji na toksynę.
Leczenie zatrucia rybami
Leczenie zatrucia rybami zależy od przyczyny. Przy łagodnym zatruciu pokarmowym wystarczy lekkostrawna dieta oraz picie dużej ilości płynów, aby zapobiec odwodnieniu.
Dobrym pomysłem będzie picie chudego bulionu lub zupy marchwiowej na chudym rosole z ryżem, odrobiną soli i cukru (tzw. marchwianki). Do wody warto dodawać szczyptę soli i nieco cukru, by uzupełnić elektrolity i glukozę.
Leczenie skombrotoksizmu obejmuje przyjmowanie leków przeciwhistaminowych. W ciężkich przypadkach konieczna bywa hospitalizacja i podanie zastrzyku z adrenaliny.
Jak rozpoznać zepsutą rybę i uniknąć zatrucia?
Ryby, szczególnie świeże, należą do produktów, które łatwo i szybko się psują. Powinny być przechowywane i transportowane w odpowiednich warunkach. Chociaż takie informacje są dla nas zwykle niedostępne, to jednak znając proste zasady odróżniania ryby zepsutej od świeżej, z dużą skutecznością rozpoznamy produkt, którego zjedzenie grozi zatruciem.
Gdy kupujemy świeżą rybę, o jej niezdatności do spożycia świadczą:
- brzydki, zbyt intensywny zapach (zapach rybi nie powinien być za ostry czy odrzucający),
- mętne, zapadnięte oczy,
- śluz pokrywający rybę i skrzela (ryba powinna być lśniąca i śliska)
- łuski pozbawione połysku,
- miękki i niesprężysty brzuch (po naciśnięciu powinien wrócić do swojego kształtu),
- żółtoszare skrzela (prawidłowo: czerwone lub jasnoróżowe).
W domu możemy zrobić test wody. Wystarczy zanurzyć w wodzie rybę i zaobserwować reakcję: świeża ryba zatonie, a zepsuta unosi się na powierzchni.
W przypadku zakupu ryb mrożonych lampka alarmowa powinna się zapalić, gdy:
- opakowanie jest uszkodzone,
- ryby przechowywane są w nieodpowiednich warunkach temperaturowych (lodówka jest otwarta, słabo chłodzi),
- ryba jest częściowo przesuszona, zżółknięta,
- ryba nie jest cała pokryta lodem,
- ryba ma brzydki zapach po rozmrożeniu.
Kiedy przy zatruciu rybą udać się do lekarza?
Pomocy lekarskiej należy poszukać wtedy, gdy objawy zatrucia rybą są bardzo nasilone, nie ustępują w ciągu 1-3 dni lub pojawiły się oznaki odwodnienia (zmniejszone oddawanie moczu, sucha, mało elastyczna skóra, osłabienie).
W przypadku pojawienia się trudności z oddychaniem, objawów neurologicznych (jak zawroty głowy, drgawki) lub utrata przytomności, konieczne jest wezwanie karetki pogotowia. Taki scenariusz jest na szczęście mało prawdopodobny i na ogół udaje się zatrucie rybami samodzielnie wyleczyć. Sprawdź też: Czy dzieci mogą jeść ryby? oraz czy w ciąży można jeść ryby?
Czytaj także:
5 najsmaczniejszych i najzdrowszych ryb + przepisy na ich przygotowanie
Zatrucie wodą z rzeki – jakie objawy powinny zaniepokoić?
Zatrucie toksynami morskimi - jak rozpoznać i postępować?
Objawy zakażenia bakteriami Salmonella. Jak rozpoznać zatrucie i je leczyć?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
