Spis treści:
- Jak zbić gorączkę u dziecka?
- Przyczyny gorączki u dziecka: trzydniówka, zapalenie ucha, jelitówka
- Gorączka po szczepieniu
- Prawidłowa temperatura, stan podgorączkowy, gorączka u dziecka
- Jak mierzyć temperaturę dziecku? 6 polecanych sposobów
- Kiedy iść do lekarza, gdy dziecko ma gorączkę?
- Zalety gorączki u dziecka
- Gorączka a niebezpieczna dla dziecka hipertermia
Jak zbić gorączkę u dziecka?
Gorączka u dziecka jest częstym powodem niepokoju rodzica. Zwłaszcza, gdy wstępuje u niemowląt, które są bardziej narażone na drgawki gorączkowe. Wysoką temperaturę „zbijamy” lekami przeciwgorączkowymi z paracetamolem lub ibuprofenem. Najmłodszym dzieciom łatwiej podać lek w formie czopka. Starszym możemy podać zawiesinę o owocowym smaku.
Środki przeciwgorączkowe dla dzieci w zawiesinie dawkujemy za pomocą dołączonych strzykawek, według masy ciała dziecka. Na opakowaniu lub w ulotce znajdziemy informacje o sposobie dawkowania np. w formie tabeli. Pamiętajmy jednak, że podawanie paracetamolu na gorączkę u dziecka nie powinno trwać dłużej niż 3 dni.
Kiedy podać lek, gdy dziecko gorączkuje?
Często słyszymy, że gorączkę powinniśmy zbijać dopiero wtedy, gdy temperatura ciała przekroczy 38°C lub nawet 38,5°C. To nie jest dobre podejście. Według wytycznych dla lekarzy do podjęcia decyzji, czy podać lek przeciwgorączkowy dziecku, nie wystarczy zmierzenie temperatury.
Należy ocenić swoim rodzicielskim okiem stan dziecka, samopoczucie, zachowanie. Jeżeli gorączka jest umiarkowana, czyli wynosi 38-38,5°C, a dziecko ma dobry nastrój, nie pokłada się, nie ma dreszczy, można wstrzymać się z podaniem leku przeciwgorączkowego. Mówiąc inaczej, lek przeciwgorączkowy należy podać, gdy dziecko źle znosi gorączkę. Nawet niewielką.
Gorączka u małych dzieci, poniżej 3. roku życia, może skutkować drgawkami gorączkowymi. Dlatego bardzo ważna jest nasza ocena stanu dziecka. Dzieci mogą różnie znosić podwyższoną temperaturę. Jedne są na nią bardziej odporne, inne znacznie mniej. U najmłodszych dzieci nie powinniśmy zwlekać z leczeniem gorączki.
Uwaga! Granicą bezpieczeństwa u gorączkujących dzieci jest temperatura 41°C. Gorączka powyżej tej wartości staje się niebezpieczna dla organizmu i może powodować nieodwracalne skutki zdrowotne. Najczęściej udaje się poprzez leki i domowe sposoby zbijania gorączki utrzymać temperaturę w odpowiednich ramach.
Jak zbić gorączkę u dziecka domowymi sposobami?
Oprócz podawania leków, możemy próbować obniżyć temperaturę skutecznymi domowymi sposobami:
- Sprawdzają się okłady z ręcznika zmoczonego w chłodnej wodzie o temperaturze pokojowej ok. 20°C. Okłady obniżają gorączkę, jednak działają na krótko. Należy je powtarzać co godzinę lub dwie.
- Temperatura w pomieszczeniu powinna mieć ok. 20°C.
- Dziecku należy podawać napoje, często i w niewielkich ilościach. Zapotrzebowanie dziecka na płyny rośnie o 15% z każdym stopniem Celsjusza. Można podawać słabą herbatę, napar z malin, lipy, mięty, róży.
Przyczyny gorączki u dziecka: trzydniówka, zapalenie ucha, jelitówka
Gorączka u dziecka najczęściej jest wynikiem zapalenia wywołanego infekcją, na ogół wirusową.
Trzydniówka (gorączka trzydniowa)
Nagły i duży wzrost temperatury u niemowląt (i dzieci do 2. roku życia) często bywa objawem tzw. trzydniówki. Trzydniówka (gorączka trzydniowa, rumień nagły) to choroba zakaźna wywoływana głównie przez herpeswirusy HHV6 i HHV7 – zakażenie nimi jest powszechne, często przebiega bezobjawowo.
Cechuje się nagle pojawiającą się wysoką gorączką (do 40°C), która utrzymuje się 2-4 dni. Po tym okresie następuje spadek temperatury, a na ciele pojawia się bladoróżowa wysypka. Występuje głównie na tułowiu. Plamki znikają po naciśnięciu skóry palcem. Po chorobie nie pozostawiają śladów. Trzydniówce mogą towarzyszyć łagodne objawy infekcji, jak katar i kaszel, a także biegunka.
Ostre zapalenie ucha środkowego
Gorączka u dziecka może być również objawem ostrego zapalenia ucha środkowego. Dolegliwość dość często występuje u najmłodszych dzieci i niemowląt (6-18 miesiąc życia). Jej podłożem jest infekcja wirusowa, ale może być spowodowana zarówno działaniem wirusów, jak i bakterii.
Starsze dzieci potrafią wskazać na bolące ucho, inaczej jest z niemowlętami – głównymi objawami są wtedy: gorączka (może przekraczać 39°C), płacz, trudności ze spaniem, wyciek wydzieliny z ucha, mogą pojawić się wymioty i biegunka. Dzieciom należy podać leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Niemowlęta z gorączką spowodowaną zapaleniem ucha powinny trafić do gabinetu lekarskiego.
Jelitówka (ostra biegunka infekcyjna)
Za wysoką gorączkę u dzieci może odpowiadać popularnie zwana jelitówka (inaczej ostra biegunka infekcyjna, potocznie grypa żołądkowa). Głównym i pierwszym objawem tej infekcji u dziecka jest zwykle wodnisty, obfity stolec, następnie pojawia się gorączka, często wysoka (powyżej 39°C). Dziecko jest osłabione, płaczliwe, markotne, odwodnione. Jelitówka trwa kilka dni. Podstawą leczenia jest regularne i częste uzupełnianie płynów.
Inne przyczyny gorączki u dziecka
Rzadziej odpowiedzialne za gorączkę u najmłodszych mogą być:
- inne choroby zapalne (nieswoiste),
- stany po urazach (ból),
- zaburzenia metaboliczne (np. odwodnienie),
- procesy nowotworowe,
- uwarunkowane genetycznie zaburzenia (np. gorączki okresowe),
- działanie toksyn (również leków),
- napromienianie.
Gorączka po szczepieniu
Gorączka u dziecka to nie tylko częsty objaw infekcji. Podwyższona temperatura należy również do najczęstszych odczynów poszczepiennych. Taki objaw pojawia się u kilku-kilkunastu procent dzieci, a w przypadku podania pełnokomórkowej szczepionki DTP (błonica, tężec, krztusiec) nawet u co drugiego dziecka.
Gorączka występująca po szczepieniu nie jest groźna dla zdrowia. Ustępuje zwykle w ciągu 2-4 dni. Warto pamiętać, że wysoka temperatura u dziecka może pojawić się w ciągu 24 godzin od szczepienia, ale w niektórych przypadkach może również wystąpić nawet po 2 tygodniach od szczepienia.
Prawidłowa temperatura, stan podgorączkowy, gorączka u dziecka
Prawidłowa temperatura ciała dziecka mierzona pod pachą to 36,4–37°C. Niekiedy, zwłaszcza u niemowląt, gorączkę sprawdza się pomiarem w odbytnicy. Wtedy prawidłowa temperatura wynosi 37–37,5°C. Dlatego jeśli mierzymy gorączkę dziecka w ten sposób, należy odjąć pół stopnia (5 kresek), aby otrzymać właściwy wynik.
Gorączka a stan podgorączkowy u dziecka
Wyróżnia się trzy stany związane z podwyższoną temperaturą u dziecka:
- stan podgorączkowy – temperatura ciała 37,1–38°C,
- gorączka – temperatura ciała 38°C lub wyższa,
- umiarkowana gorączka – temperatura ciała 38–38,5°C.
Gorączka a wahania temperatury u dziecka
Mierząc temperaturę ciała dziecka, warto pamiętać, że w zależności od różnych czynników, wynik na termometrze może nie być całkowicie wiarygodny. Jeśli dziecko nie leży w łóżku i jest skore do zabawy, to temperatura może być nieco wyższa w czasie aktywności ruchowej niż podczas spoczynku. Małe wahania temperatury mogą zależeć również od pory dnia, rankiem temperatura ciała jest zwykle niższa niż wieczorem.
Jednak te odchylenia od normy dotyczą zdrowych dzieci. Jeśli pojawia się gorączka i termometr wskazuje 38°C lub więcej, to wahania nie ma ją większego znaczenia. Dziecko ma prawdopodobnie infekcję i należy je obserwować lub leczyć.
Jak mierzyć temperaturę dziecku? 6 polecanych sposobów
Gorączkę można u dziecka zmierzyć w kilku miejscach – w zależności od wieku, od tego, jakim urządzeniem dysponujemy i na ile chce ono współpracować.
Mierzenie gorączki w okolicy czoła
To chyba najpowszechniejszy u małych dzieci sposób mierzenia gorączki. Z pomocą przychodzi termometr cyfrowy na podczerwień, którym nie trzeba dotykać ciała. Najlepiej sprawdzać temperaturę nad tętnicą skroniową. Według ekspertów taki pomiar daje wynik podobny do mierzenia temperatury metodą w rectum (w odbytnicy).
Mierzenie gorączki pod pachą
Mierzenie temperatury pod pachą nieco wychodzi z użytku w przypadku dzieci. Dziś mamy cyfrowe, bezdotykowe termometry na podczerwień, które radzą sobie z mierzeniem gorączki w różnych miejscach ciała, np. na czole.
Do sprawdzenia gorączki u dziecka pod pachą można wykorzystać termometr tradycyjny bezrtęciowy lub termometr cyfrowy. Ten sposób nie jest jednak tak dokładny jak np. mierzenie temperatury w pupie dziecka (mierzenie gorączki pod pachą ma 70% czułości)
Mierzenie gorączki w rectum
Choć ta metoda może być dla wszystkich najmniej komfortowa, to uważana jest przez wielu lekarzy za „złoty standard” mierzenia ciepłoty ciała. Do pomiaru temperatury w odbytnicy dziecka stosuje się termometr tradycyjny bezrtęciowy – wówczas należy mierzyć temperaturę przez 3 minuty, lub termometr cyfrowy z sygnałem, w którym dźwięk sygnalizuje koniec pomiaru.
Gorączki nie należy mierzyć w ten sposób u dzieci z niedoborami odporności i schorzeniami odbytu, ze względu na możliwe ryzyko urazu delikatnych tkanek.
Mierzenie gorączki w jamie ustnej
Metoda przeznaczona jest dla dzieci od 3-4 roku życia. Do tego pomiaru temperatury u dziecka stosuje się termometr cyfrowy przeznaczony do mierzenia temperatury w ustach. Część termometru zbierającą wynik należy włożyć pod język dziecka. Wcześniej najlepiej zapoznać się z instrukcją użytkowania termometru.
Mierzenie gorączki w uchu
Ta metoda sprawdzania gorączki nie jest zalecana u malutkich dzieci, poniżej 3. miesiąca życia. Wynik może być fałszywy. Do mierzenia temperatury w przewodzie zewnętrznym ucha stosuje się termometr cyfrowy z czujnikiem podczerwieni (termometr na podczerwień), taki sam jak do mierzenia temperatury w okolicy czoła.
Mierzenie gorączki w innych miejscach ciała
Kiedy dziecko ma gorączkę i przyłożymy termometr na podczerwień do szyi albo ręki, to możemy uzyskać wynik, jednak nie jest on miarodajny. Tak sposób mierzenia gorączki może zawyżać temperaturę przy niższej gorączce, a zaniżać przy wyższej. Lepiej wybrać inną technikę mierzenia gorączki u dziecka.
Kiedy iść do lekarza, gdy dziecko ma gorączkę?
Jeśli gorączka pojawi się u bardzo małego dziecka, poniżej 3 miesięcy, zawsze należy skonsultować się z lekarzem.
Do lekarza należy się wybrać z gorączkującym dzieckiem również, gdy:
- pojawiają się wymioty, biegunka,
- zauważamy nietypowe zachowanie,
- zmienił się sposób oddychania,
- dziecko nie chce jeść i pić,
- wcześniej było leczone antybiotykiem.
Gorączkę u starszego dziecka zwykle udaje się pokonać w ciągu 2-3 dni. Jeśli wysoka temperatura utrzymuje się dłużej niż 3-5 dni, jest to wskazaniem to wizyty u lekarza pediatry. Do lekarza należy się kierować również wtedy, gdy leki przeciwgorączkowe nie działają, a temperatura po ich po podaniu nadal jest za wysoka.
Zalety gorączki u dziecka
Pamiętajmy, że umiarkowana gorączka jest naszym sprzymierzeńcem. Niewielka gorączka powoduje silniejszą aktywność istotnych dla odporności komórek:
- makrofagów – które jako pierwsze docierają w miejsce infekcji i atakują drobnoustroje,
- limfocytów – komórek odpornościowych rozpoznających i likwidujących „wroga”,
- granulocytów – biorących udział w odpowiedzi odpornościowej,
- białek wstrząsu cieplnego, HSP – „białek opiekuńczych”, których poziom wzrasta również podczas gorączki i infekcji.
Gorączka a niebezpieczna dla dziecka hipertermia
Czasem błędnie wysoką gorączkę nazywa się hipertermią. Jeśli gorączka jest bardzo wysoka, to prawidłowa nazwa tego stanu to hiperpireksja. Jeśli jednak temperatura wzrosła z powodu czynnika zewnętrznego, np. przegrzania, to określa się taki wzrost temperatury ciała mianem hipertermii.
Hipertermia u dziecka może pojawić się z powodu błędu opiekunów, gdy dziecko jest narażone na wysoką temperaturę otoczenia lub gdy jest przegrzewane w trakcie gorączki (nadmiernie otulane, trzymane w przegrzanym pomieszczeniu) – to tzw. hipertermia „dodana” do gorączki. Takie działanie jest bardzo niebezpieczne! Może prowadzić do udaru cieplnego i konsekwencji zagrażających zdrowiu i życiu dziecka. Są to jednak na szczęście bardzo rzadkie przypadki.
Źródła:
J.B Latkowski (red.), Medycyna Rodzinna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2019.
K. Janicki (red.), Domowy Poradnik Medyczny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
