DHA u kobiet w ciąży i dzieci – w jakich dawkach należy go przyjmować?

fot. Fotolia

W ostatnich latach coraz więcej uwagi przywiązuje się do wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3. Szczególne miejsce zajmuje tu DHA, uznany przez niezależne grupy eksperckie za jeden z najważniejszych  składników odżywczych o udowodnionym, korzystnym wpływie na zdrowie człowieka, a w szczególności kobiet w ciąży, mam karmiących, niemowląt oraz małych dzieci.

Przed czym chroni DHA?

DHA to istotny element strukturalny błon komórkowych i główny materiał budulcowy mózgu (z niego w 60% składa się kora mózgowa) oraz siatkówki oka (stanowi 95% wszystkich kwasów omega-3 w niej obecnych).

Jego spożycie na odpowiednio wysokim poziomie oddziałuje na rozwój ośrodkowego i centralnego układu nerwowego. Jak dowodzą badania, DHA (Life’s DHA) o ponad 60% zmniejsza ryzyko infekcji układu oddechowego*, a o ponad 70% wystąpienie alergii pokarmowej, wziewnej i astmy.**

Bardzo dużą rolę w pogłębianiu wiedzy na temat kwasu dokozaheksaenowego zawdzięczamy badaniom przeprowadzonym przez prof. Susan Carlson z University of Missouri, według których DHA (Life’s DHA) o ponad 85% zmniejsza także ryzyko wystąpienia przedwczesnego porodu.

Ta informacja szczególnie zyskuje na znaczeniu, jeśli uświadomimy sobie skalę i powszechność problemu.  W Polsce 1 na 10 niemowlaków to wcześniak. W sumie każdego roku na 314 tys. porodów liczba dzieci urodzonych między 23. a ukończonym 37. tygodniem ciąży to ponad 25 tys. Odsetek przedwczesnych porodów w Polsce to więc rozpiętość od 6 do 8,5% – to niepokojąca tendencja na tle innych państw Europy. 

Wiemy, na co wpływa DHA i przed czym chroni, czas dowiedzieć się, skąd je czerpać, aby mieć pewność, że jest bezpieczne, naturalne i sprawdzone.

DHA z alg, ryb,  a może z produktów gotowych?

Jakoś żywienia i niedobór lub nadmiar określonych składników pokarmowych zgodnie z koncepcją programowania żywieniowego ma  trwałe oddziaływanie na procesy metaboliczne i hormonalne organizmu. Niebagatelny wpływ tych czynników na zdrowie i jakość życia jest silnie zaznaczony także  w późniejszym okresie życia.

Szczególną uwagę zwraca się tutaj na okres niemowlęcy jako krytyczny dla programowania metabolizmu ustrojowego. Dodatkowa suplementacja DHA wpisuje się w zalecenia dla tej grupy. Eksperci wskazują na protekcyjny wpływ karmienia dziecka pokarmem mamy wzbogaconym o DHA na prawidłowy rozwój jego zdolności poznawczych, psychometrycznych i ostrość widzenia.

Pierwszą grupą produktów spożywczych, z którymi kojarzą się wielonienasycone kwasy tłuszczowe, są ryby. To z nich wytwarzany jest tzw. olej rybi wykorzystywane głównie w profilaktyce układu krążenia i chorób sercowo-naczyniowych.

Należy jednak mieć na uwadze, że DHA w nim zawarte nie powinno być stosowane przez szczególnie wrażliwe grupy konsumentów, jak kobiety w ciąży, mamy karmiące, niemowlęta i małe dzieci, ponieważ olej rybi może być zanieczyszczony niebezpiecznymi dla mamy i dziecka metalami ciężkimi.

Drugim wartościowym zasobem bogatym w DHA, tym razem pochodzenia roślinnego, są algi morskie. Hodowane w kontrolowanych warunkach, poza zbiornikami morskimi, są naturalnym, czystym, a przede wszystkim bezpiecznym źródłem tego kwasu.

Powróćmy jednak na chwilę do wspomnianych na samym początku gotowych produktów spożywczych wzbogacanych o DHA, w tym przede wszystkim mlek modyfikowanych.

– Obecne na rynku mieszanki mlekozastępcze zawierają różne ilości DHA. Ponadto w różnych okresach życia niemowlę przyjmuje inne ilości mieszanki mlekozastępczej, np. karmienie mieszane lub przechodzenie na pokarm stały. W praktyce trudno jest więc jednoznacznie wskazać, czy niemowlę przyjmuje z pokarmem minimalną ilość DHA w celu osiągniecia korzyści zdrowotnych – podkreśla prof. dr hab. n. med. Piotr Socha z Kliniki Gastroenterologii, Hepatologii i Zaburzeń Odżywiania Instytutu „Pomnik Zdrowia Dziecka”.

Z tej perspektywy istotne jest zweryfikowanie, czy z pokarmem mamy dziecko otrzymuje odpowiednią dawkę DHA. Dodatkowa suplementacja niemowląt karmionych piersią nie jest wymagana, jeśli mama stosuje się do zaleceń i spożywa rekomendowaną dla swojej grupy ilość tego kwasu.

Zobacz też: Suplementy diety - kiedy trzeba je stosować?

Rola DHA w diecie mamy – jakie dawki DHA powinny przyjmować kobiety w ciąży?

Wiemy już jak i skąd czerpać DHA – pozostaje tylko sprawdzić, kto oraz w jakich ilościach powinien go spożywać.

Zacznijmy od kobiet w ciąży i karmiących piersią, u których suplementacja DHA jest niezbędna do prawidłowego przebiegu całego okresu prenatalnego oraz budowy nowych tkanek zarówno mamy, jak i dziecka.

Udowodniono, że u pań spożywających odpowiednie ilości kwasów z rodziny omega-3, w tym szczególnie czystego DHA, dużo rzadziej występuje stan przedrzucawkowy, w którego konsekwencji może dojść do niskiej masy urodzeniowej dziecka, odklejenia łożyska, pęknięcia wątroby czy nawet udaru. Dodatkowo wykazano, że kwas dokozaheksaenowy zmniejsza ryzyko wystąpienia przedwczesnego porodu oraz depresji poporodowej.***

Przyszłe mamy powinny pamiętać, że szczególnie duże zapotrzebowanie na DHA występuje w III trymestrze ciąży, kiedy rozwija się układ nerwowy malucha. Z tego też względu według rekomendacji Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego kobiety w ciąży i karmiące piersią powinny przyjmować minimum 200 mg DHA dziennie pod warunkiem, że ich dieta jest bogata w produkty zawierające DHA.  Przy niskim spożyciu ryb,  dzienna dawka powinna być większa: 400 do 600 mg.

Niestandardowa suplementacja dotyczy natomiast ciąży zagrożonej przedwczesnym porodem. Kobietom z takim ryzykiem zaleca się przyjmowanie czystego DHA na poziomie nawet do 1000 mg dziennie.

Suplementacja DHA u dzieci

W badaniu Imhoff-Kunsch przeprowadzonym w 2011 roku dowiedziono, że podawanie kwasu dokozaheksaenowego w ilości 400 mg dziennie u kobiet w ciąży znacznie zwiększa jego poziom w późniejszym procesie laktacji już od pierwszego miesiąca po porodzie.***** Przy zachowaniu tych warunków niemowlęta karmione naturalnie nie potrzebują dodatkowej suplementacji.***

Po zakończeniu okresu karmienia piersią maluchy, zgodnie z jednym z Rozporządzeń Komisji Europejskiej, powinny otrzymywać DHA w ilości 0,3% wszystkich kwasów tłuszczowych. Oznacza to, że minimalna dzienna dawka musi wynosić minimum 100 mg DHA i być podawana do 2. roku życia dziecka.*****

Po upływie tego czasu (według Norm Żywienia Zdrowia Dzieci oraz Norm Żywienia Populacji Polskiej IŻŻ) w organizmie malucha wzrasta zapotrzebowanie na pozostałe wielonienasycone kwasy tłuszczowe – wtedy też dziecku powinny być dostarczane DHA + EPA w dawce około 250 mg dziennie.

Zobacz też: Składniki bioaktywne – vademecum

Znaczenie DHA u wcześniaków

Kolejną grupą, w której  suplementacja DHA odgrywa niezwykle istotną rolę, są dzieci urodzone przedwcześnie.

W ich przypadku DHA wspomaga lepsze dojrzewanie układu nerwowego, poprawę zdolności adaptacyjnych, psychoruchowych, a także korzystnie wpływa na pracę serca.  W badaniu Smithers wykazano także, że suplementacja DHA u wcześniaków istotnie poprawia ich ostrość widzenia.*****

W przypadku tej wrażliwej grupy konsumentów należy pamiętać, że dostępne na rynku produkty zawierające DHA, jak np. mleka modyfikowane, zawierają niewystarczającą ilość tego kwasu, aby móc wpływać na poprawę ich stanu zdrowia. Dzieciom urodzonym przedwcześnie zaleca się suplementację DHA w minimalnych dawkach od 100 do 200 mg DHA dziennie  w zależności od masy ciała.

Polacy bardzo rzadko spożywają ryby, a jeśli już po nie sięgają, często wybierają te o bardzo niskiej wartości odżywczej.

– Ryby nie zawierają standardowej, ściśle określonej ilości kwasów tłuszczowych EPA i DHA, nawet w obrębie własnego gatunku. Dlatego precyzyjne wyliczenie dawek tych kwasów tłuszczowych jest niemożliwe – mówi prof. Socha.

W przypadku kobiet w ciąży, karmiących, niemowląt oraz małych dzieci spożywanie ryb z uwagi na ryzyko ich zanieczyszczenia metylortęcią oraz dioksynami jest przez ekspertów odradzane, ostatecznie zaś  powinno podlegać kontroli.

Bezpiecznym źródłem DHA rekomendowanym dla tej grupy populacyjnej są algi morskie. Te pochodzące z kontrolowanych hodowli, np. Schyzochytrium, zapewniają mamie i dziecku DHA wysokiej jakości,  nieobciążone zanieczyszczeniem metalami ciężkimi, dioksynami oraz innymi szkodliwymi substancjami toksycznymi.

Zoibacz też: Witaminy dla dzieci – na co zwracać uwagę?

DHA – świadomy wybór jakości życia

Pamiętajmy, że to, w jaki sposób się odżywiamy, w jakie składniki odżywcze uzupełniamy swoją dietę, w dużym stopniu determinuje jakość funkcjonowania naszego organizmu na dalszych etapach życia. Kwas DHA, z uwagi na swoje plejotropowe właściwości, oddziałuje na organizm wielokierunkowo, mając także wpływ na poprawę naszych wskaźników zdrowotnych.

Badania wskazują na korzystny efekt suplementacji DHA w newralgicznych etapach rozwoju organizmu ze szczególnym uwzględnieniem okresu ciąży i niemowlęctwa. Dlatego czytajmy, pytajmy, porównujmy i wybierajmy tylko te produkty, które wiemy, że są przebadane, bezpieczne i naturalne.

Decyzje te mają istotne znaczenie dla jakości życia naszego i naszych dzieci, a w skali makro – całego społeczeństwa. Świadomość tej zależności i jej odpowiednie wykorzystanie na rzecz zdrowia i rozwoju to odpowiedzialność i zobowiązanie dorosłych – środowiska medycznego, rodziców, a szczególnie przyszłych mam.

Zobacz też: Jakich suplementów diety potrzebuje kobiecy organizm?

Bibliografia:

• *Minns L.M. i wsp.  in a raToddler formula supplemented with docozahexaenic acid (DHA) improves DHA status and respiratory healthndomized, double-blind, controlled trial of US children less than 3 years of age, PLEFA 2010.
•  ** Birch E.E. i wsp. The impact of early nutrition on incidence of allergic manifestations and common respiratory illnesses in children, Journal of Pediatrics 2010.
• ***Carlson S.E. i wsp. DHA supplementation and pregnancy outcomes. Am J Clin Nutr 201
• ****Poradnik Karmienia Kobiet w ciąży, Dorota Świątkowska, Klinika Położnictwa i Ginekologii Instytutu Matki i Dziecka, s.74
• *****Standardy Medyczne/ Pediatria, 2013, T.10

Źródło: materiały prasowe TKM Group/mn

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!