Według Deklaracji Europejskiego Biura Światowej Organizacji Zdrowia (Kopenhaga, 1986 rok) samoleczenie to: „używanie lekarstw przez konsumenta w leczeniu chorób lub objawów rozpoznanych samodzielnie. W praktyce określenie to zawiera również leczenie wzajemne przez członków rodzin lub przyjaciół, szczególnie, gdy leczone jest dziecko.”
Rozwój tego zjawiska najczęściej tłumaczony jest modą na spożycie niektórych grup produktów OTC, ale także rosnącą dbałością o własne zdrowie.
Kto kupuje leki bez recepty w Polsce?
W 2005 roku przeprowadzono badanie (Wdowiak L., Lang B., Bojar I., Kwiatosz-Muc M., Owoc A.) na terenie 50 losowo wybranych aptek w naszym kraju, w których losowo wybrane osoby kupujące produkty dostępne bez recepty odpowiadały na pytania kwestionariuszowe. Okazało się, że leki OTC najczęściej są kupowane przez młode kobiety, do 40 r.ż., posiadające rodzinę, z wykształceniem średnim. Ponadto wskazano, że środki przeciwbólowe są kupowane przede wszystkim przez osoby z wykształceniem podstawowym i zawodowym. Mniejsza konsumpcja leków wśród osób z wyższym wykształceniem może świadczyć o większej w tej grupie świadomości ewentualnych zagrożeń, jakie związane są z podejmowaniem leczenia na własną rękę.
Zobacz też: Nadużywamy leki podczas przeziębienia
Kolejne badanie dotyczące zagadnienia samoleczenia było prowadzone wśród studentów. Okazało się, że w grupie studentów, zjawisko samoleczenia jest najbardziej rozpowszechnione wśród pielęgniarek i położnych. Schorzenia najczęściej poddawane leczeniu na własną rękę to: infekcje układu oddechowego, przeziębienie i dolegliwości bólowe. Najczęściej stosowanymi w tym zakresie środkami są m.in. leki przeciwbólowe. Przy wyborze leku natomiast studenci Ci kierowali się opinią osoby, która zna ten lek, rekomendacją ze strony lekarza lub farmaceuty.
Za konsumpcję leków zwłaszcza wśród wspomnianej grupy studentów może odpowiadać to, że często są zdani wyłącznie na siebie. Osoby takie opuszczają domy rodzinne i podejmują samodzielne życie z dala od rodziców. Ponieważ nie mogą liczyć na pomoc rodziców w razie przeziębienia czy złego samopoczucia decydują się na zakup określonych produktów OTC.
Korzyści z samoleczenia
Samoleczenie przynieść może następujące korzyści:
- zwiększanie wiedzy na temat danej choroby,
- większe poczucie odpowiedzialności za własne zdrowie,
- poprawa jakości życia osób cierpiących na chroniczne schorzenia (np. alergików) – zażywając łatwo dostępne preparaty antyhistaminowe mogą znacznie ograniczać wizyty w przychodni,
- rosnąca samodzielność w zapobieganiu i łagodzeniu objawów o niezbyt dużym stopniu nasilenia,
- ograniczona liczba godzin spędzonych w kolejce do specjalisty.
- do lekarzy zgłasza się mniejsza grupa osób z lekkimi dolegliwościami, co powoduje, że mają oni możliwość koncentrowania się na pacjentach wymagających bezwzględnej pomocy,
- poprawa jakości świadczonych usług, lepsza diagnostyka a co za tym idzie większe zadowolenie ze strony pacjentów,
- mniejsze obciążenie budżetu ochrony zdrowia – pacjent wybierając samoleczenie wpływa na zwiększenie oszczędności na ochronę zdrowia, bo koszt terapii „przechodzi” właściwie na samego pacjenta.
Wady samoleczenia
Obok tak wielu pozytywnych konsekwencji zastosowania samoleczenia, istnieją także negatywne następstwa jego stosowania:
- samoleczenie może prowadzić do nadmiernej konsumpcji leków - tzw. polipragmazji,
- poza tym leki mogą powodować różnego rodzaju działania niepożądane, a co do ich stosowania są zawsze pewne przeciwwskazania. Pacjent powinien o tym pamiętać czytając uważnie ulotkę dołączoną do każdego opakowania.
- rozciągające się w czasie samoleczenie na własną rękę może powodować odwlekanie w czasie wizyty u specjalisty, a tym samym niekiedy utrudniać wczesne wykrycie np. choroby przewlekłej bądź innych poważnych schorzeń.
Zobacz też: Czym różni się suplement diety od leku OTC?
Jak widać, zjawisko samoleczenia niesie ze sobą zarówno pozytywne jak i negatywne konsekwencje. Chociaż kupujemy leki dostępne bez recepty by podtrzymać zdrowie lub je przywrócić, to nadmierna ich konsumpcja lub niewłaściwe ich przyjmowanie może powodować wręcz odwrotne skutki. Dlatego w tej jak i w wielu innych kwestiach zdrowy rozsądek to podstawa.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
