Fot. Fotolia
Klasyfikacja działań muzykoterapeutycznych
T. Wigram, I.N. Pedersen, L.O. Bonde (2004) dzielą muzykoterapię na:
- behawioralną – w tym przypadku muzyka pełni rolę wzmocnienia, używana jest w celu wykształcania, modyfikowania, wzmacniania lub eliminowania pewnych zachowań;
- psychoterapeutyczną – ukierunkowaną na uzyskanie wglądu przez klienta, eksplorowanie jego problemów, myśli, uczuć i postaw;
- edukacyjną – związaną z procesem uczenia, rozwijania i wspomagania procesu dydaktycznego (Wigram, Pedersen, Bonde, 2004, s. 30–31).
W klasyfikacji tej brak miejsca dla działań stosowanych w medycynie i wykorzystujących wpływ muzyki na fizjologię, między innymi pracę serca, ciśnienie krwi, oddychanie, temperaturę, przewodnictwo elektryczne skóry czy fale mózgowe.
Można założyć, że fizjologiczne reakcje na muzykę są uznawane za jedno ze źródeł skuteczności muzykoterapii, nie wyznaczają one jednak osobnego kierunku teoretycznego. Wydaje się więc, że nieumieszczenie tego typu oddziaływań w powyższym podziale wiąże się z dyskusją dotyczącą klasyfikacji tego obszaru – niektórzy badacze uważają, że ze względu na zupełną w tym przypadku niezależność wpływu muzyki od obecności muzykoterapeuty – taki rodzaj jej wykorzystania nie należy do muzykoterapii i traktowany jest jako osobna dziedzina – muzyka w medycynie (Wigram, Pedersen, Bonde, 2004, s. 143).
Oddziaływanie o tym charakterze uwzględnia A. Metera (2006), opierając się na wcześniejszej klasyfikacji E. Galińskiej i wskazując na sześć kierunków wyznaczających teoretyczne ramy muzykoterapii, z których jeden, odnoszący się do reakcji fizjologicznych właśnie, nosi nazwę kierunku psychofizjologicznego, a kierunki pozostałe to: psychopedagogiczny, psychoanalityczny, behawioralny, komunikacyjny i poznawczy.
Zobacz także: Muzykoterapia w leczeniu otępienia
Klasyfikacja K. Bruscii (1998) nie odnosi się do teoretycznych podstaw, lecz została dokonana z uwzględnieniem kryteriów takich, jak: sytuacja zdrowotna klienta, cel muzykoterapii, natura relacji klient – terapeuta. Wyznacza ona sześć zakresów, w których uzasadnione jest stosowanie muzykoterapii. Są to obszary:
- dydaktyczny – związany ze wspomaganiem klienta w zdobywaniu wiedzy i umiejętności w kontekście edukacyjnym;
- medyczny – dotyczący odbudowywania zdrowia fizycznego;
- uzdrawiający – o wymiarze duchowym i uniwersalnym, związany z metafizycznymi koncepcjami harmonii świata;
- psychoterapeutyczny – związany z wglądem, samooceną, emocjami, nastrojem, relacjami i innymi sferami zainteresowania psychologii;
- rekreacyjny – mający na celu wywołanie przyjemności i zaangażowanie w życie kulturalne i artystyczne;
- ekologiczny – o charakterze środowiskowym i społecznym (Bruscia, 1998, s. 159–162).
Obok wymienionych obszarów K. Bruscia (1998) proponuje także podział ze względu na znaczenie i rolę terapeutycznej interwencji, który zawiera cztery poziomy. Poziom pomocniczy odnosi się do działań nie bezpośrednio terapeutycznych, lecz jedynie uzupełniających. Na poziomie poszerzonym (augmentatywnym) muzyka i muzykoterapia podporządkowują się i wspomagają inną formę terapeutyczną.
Jeśli muzykoterapia odgrywa niezależną i centralną rolę, a jej cele są priorytetowymi aspektami leczenia, mowa o poziomie intensywnym. Poziom najwyższy, zwany poziomem głównym (pierwszoplanowym), zostaje osiągnięty, gdy muzykoterapia jest jedyną drogą do zaspokojenia potrzeb klienta (Bruscia, 1998, s. 163).
Zobacz także: Przytulanie - terapia idealna?
Klasyfikacji praktyk muzykoterapeutycznych związanych z psychoterapią dokonała B. Wheeler (2010), grupując je ze względu na cele i stopień psychologicznej eksploracji i ustawiając je – podobnie jak K. Bruscia – na kolejnych poziomach. Najniższy, czy raczej najpłytszy z nich, mieści muzykoterapię w formie terapii aktywnej, gdzie przez stosowanie odpowiednio ustrukturyzowanych zadań klient uczy się i wdraża do nowych, pożądanych zachowań, a ewentualna werbalizacja dotyczy bezpośrednio przebiegu sesji.
Kolejny poziom to muzykoterapia wglądowa o celach reedukacyjnych – muzyka stanowi tutaj bodziec wywołujący zwerbalizowaną refleksję dotyczącą uczuć i stanów emocjonalnych, prowadzącą do wglądu, który znów umożliwia wprowadzenie zmian w codziennym funkcjonowaniu. Poziom ostatni – muzykoterapia wglądowa o celach rekonstrukcyjnych – ma na celu wydobycie pokładów nieuświadomionych treści oraz przepracowanie ich, co prowadzi do reorganizacji struktury osobowości.
Inne obszary oddziaływań muzykoterapeutycznych
E. Galińska (1990, za: Dobrzyńska, Cesarz, Rymaszewska, Kiejna, 2006) wyodrębniła obszary oddziaływań muzykoterapeutycznych, takie jak: psychosomatyczny, psychologiczny, psychomotoryczny oraz pedagogiczny. Dokonała również podziału metod muzykoterapeutycznych, nie wiążąc ich ściśle z założeniami teoretycznymi, choć niektóre z nich szczególnie dobrze komponują się z poszczególnymi kierunkami psychoterapeutycznymi.
Badaczka dostrzegła w muzykoterapii następujące metody: odreagowująco-wyobrażeniowe oraz aktywizujące emocjonalnie, treningowe, relaksacyjne, komunikatywne, kreatywne, psychodeliczne/ekstatyczne/estetyzujące/kontemplacyjne oraz muzyczny trening uwrażliwienia. Ta sama autorka, odwołując się do poszczególnych koncepcji teoretycznych, zaproponowała wyodrębnienie następujących kierunków w muzykoterapii:
- kierunek psychagogiczny,
- kierunek psychofizjologiczny,
- kierunek psychoanalityczny,
- kierunek behawioralny,
- kierunek komunikacyjny,
- kierunek poznawczy (Galińska, 1988).
Przedstawione klasyfikacje ukazują zakres możliwych spojrzeń na oddziaływanie muzykoterapeutyczne i – podobnie jak definicje – świadczą o różnorodności i bogactwie refleksji nad tą formą terapii.
Fragment pochodzi z książki „Wprowadzenie do muzykoterapii” autorstwa L. Konieczna-Nowak (Impuls 2013). Publikacja za zgodą wydawcy.
Zobacz także: Czy homeopatia to oszustwo?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
