Czarny bez (łac. Sambucus nigra) to roślina znana od dawna ze swoich leczniczych właściwości: wspomaga odporność, leczenie infekcji wirusowych i bakteryjnych, działa napotnie i obniża gorączkę, wykazuje działanie przeciwzapalne.
Czarny bez jest składnikiem wielu produktów (również dla dzieci), które można kupić w aptece. Z czarnego bzu przyrządza się syropy, galaretki, dżemy, popularne są również nalewki.
Spis treści:
- Nalewka z kwiatów czarnego bzu – czy jest trująca?
- Przepis na nalewkę z kwiatów czarnego bzu
- Czarny bez a trujący bez hebd – jak odróżnić?
Nalewka z kwiatów czarnego bzu – czy jest trująca?
Niestety, nalewka z kwiatów czarnego bzu może być trująca. W owocach i kwiatach tej rośliny występują bowiem glikozydy cyjanogenne: sambunigryna i prunazyna, które spożyte w znacznych ilościach powodują zatrucia.
Po zjedzeniu mogą wystąpić nudności, wymioty, a czasami także duszność, bóle brzucha i zawroty głowy.
Nie jest zalecane jedzenie surowych owoców i kwiatów czarnego bzu. Szczególnie odradzane są niedojrzałe owoce tej rośliny. Za trujące uważa się jednak przede wszystkim inne niż owoce i kwiaty części czarnego bzu: korę, liście, korzeń oraz łodygi.
Można w łatwy sposób pozbyć się trujących właściwości kwiatów czarnego bzu. W tym celu należy wcześniej poddać je działaniu wysokiej temperatury lub wysuszyć. Obróbka termiczna dezaktywuje toksyczne związki w roślinie. Ważne też, aby surowiec gotować bez przykrycia, dzięki czemu szkodliwe związki będą mogły się ulotnić.
Zatem nalewka z kwiatów czarnego bzu trująca może być wtedy, gdy zastosujemy niedojrzały surowiec oraz gdy nie poddamy go obróbce termicznej lub suszeniu. Oczywiście istotna jest także ilość, którą spożyjemy. Na ogół nalewka nie jest przyjmowana w dużych dawkach, dlatego uznawana jest za bezpieczną.
Należy również dodać, że kwiaty bzu mogą wywoływać reakcje uczuleniowe, również u osób uczulonych na pyłki traw. Przy ich zbieraniu i spożywaniu powinniśmy więc zachować ostrożność, jeśli jesteśmy alergikami.
Przepis na nalewkę z kwiatów czarnego bzu
Nalewka z kwiatów czarnego bzu może być stosowana miejscowo w celu wspomagania leczenia ran oraz doustnie na lepszą odporność, w leczeniu przeziębienia i grypy.
Kwiaty czarnego bzu zbiera się w maju i czerwcu, ścinając w pełni rozwinięte baldachimy. Surowiec najlepiej pozyskiwać z miejsc czystych z dala od dróg i terenów uprzemysłowionych.
Następnie kwiaty czarnego bzu należy związać w bukiety i wysuszyć, wieszając je kwiatami do dołu w ciepłym, przewiewnym miejscu (nie na słońcu). Kwiaty można również wysuszyć w uchylonym piekarniku ustawionym na temperaturę maksymalnie 35-40°C. Wysuszone - zmienią kolor na kremowy.
Składniki na nalewkę z kwiatów czarnego bzu:
- 50 suszonych baldachimów kwiatów czarnego bzu,
- 4 cytryny,
- 70 dag cukru,
- 1 l spirytusu (95%),
- 1 łyżeczka suszonego korzenia arcydzięgla,
- 1 l wody źródlanej.
Przygotowanie nalewki z kwiatów czarnego bzu:
Przygotuj słodki syrop z wody i cukru na palniku kuchennym. Dwie cytryny sparz i wyszoruj, następnie pokrój w plastry. Do dużego wyparzonego słoja lub gąsiorka wkładaj kwiaty przełożone plastrami cytryny. Całość zalej ostudzonym syropem cukrowym.
Następnie po przykryciu słoja pergaminem lub gazą odstaw w ciepłe, słoneczne miejsce na 10 dni. Możesz co jakiś czas zamieszać w słoju wyparzoną wcześniej łyżką. Mieszanina powinna fermentować.
Po 10 dniach przelej płyn przez gazę, dodaj spirytus i sok z dwóch pozostałych cytryn. Wymieszaj. Przelej do wyparzonych butelek, a do każdej dodaj pół łyżeczki arcydzięgla. Odstaw na miesiąc w ciemne miejsce, potrząsając co kilka dni butelką.
Pozostaw nalewką na 2 tygodnie, aby się sklarowała. Przelej powoli czystą nalewkę bez osadu do butelek. Nalewka jest gotowa. Jeśli poczekasz jeszcze miesiąc, będzie bardziej aromatyczna.
Czarny bez a trujący bez hebd – jak odróżnić?
Czarny bez należy odróżnić od bardziej trującego i niezwykle podobnego bzu hebd (łac. Sambucus ebulus).
Bez hebd jest niższy niż bez czarny, osiąga wysokość 1-2 m, może wyglądać jak krzew. Co charakterystyczne, baldachimy kwiatów bzu czarnego są spłaszczone i skierowane do góry, a bzu hebd są mniej spłaszczone i nieregularnie rozmieszczone. Dojrzewające owoce bzu hebd są skierowane do góry, zaś owoce bzu czarnego zwisają z gałęzi.
fot. Kwiaty bzu hebd/Adobe Stock, Christian Pedant
fot. Owoce bzu hebd/Adobe Stock, paolofusacchia
fot. Kwiaty czarnego bzu/Adobe Stock, dadalia
fot. Owoce czarnego bzu/Adobe Stock, Steidi
Wprawdzie bez hebd także ma właściwości lecznicze i jest wykorzystywany w medynie naturalnej, jednak niewprawieni zielarze powinni go unikać.
Źródła: Assessment report on Sambucus nigra L., fructus, stanowisko European Medicines Agency, 12 marca 2013,
Poisoning from Elderberry Juice -- California, materiały CDC, www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/00000311.htm,
Lista roślin, z których surowce lub ich przetwory mogą być składnikami suplementów diety, lista opracowana przez zespół ekspertów Polskiego Komitetu Zielarskiego oraz Katedry i Zakładu Farmakognozji Uniwersytetu Medycznego w Lublinie,
M. Caprari, Przetwory i nalewki, Wydawnictwo Buchmann 2012.
Czytaj także:
Lecznicze nalewki na trawienie, odporność i odchudzanie
Nalewka sosnowa - jak ją zrobić? Właściwości i przeciwwskazania do stosowania nalewki z sosny
Nalewka z orzecha włoskiego - przepisy i właściwości zdrowotne
Zioła szwedzkie: zastosowanie, skład, właściwości, przeciwwskazania + przepis na nalewkę
Jak zrobić nalewkę z kwiatów kasztana - prosty przepis, właściwości zdrowotne
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
