Spis treści:
- Kiedy nie można oddać krwi – stałe przeciwwskazania
- Przeciwwskazania tymczasowe do oddania krwi
- Kiedy nie można oddać krwi? Pytania i odpowiedzi
Lista przypadków, kiedy nie można oddać krwi, jest naprawdę długa. Przeciwwskazania dotyczą zarówno chorób, zabiegów, jak i stylu życia. To lekarz na podstawie wywiadu i wyniku badania decyduje o ewentualnym nałożeniu dyskwalifikacji na potencjalnego dawcę krwi.
Dyskwalifikacja w przypadku kandydatów na krwiodawców może być:
- stała – dawca nigdy nie będzie mógł oddawać krwi,
- tymczasowa – dawca nie będzie mógł oddawać krwi przez pewien czas, w zależności od przyczyny.
Zanim zdecydujesz się zostać honorowym dawcą krwi, sprawdź, jakie bariery możesz napotkać.
Kiedy nie można oddać krwi - stałe przeciwwskazania
Nie można oddać krwi na stałe w przypadku:
- choroby układu krążenia – aktywna lub przebyta poważna choroba układu krążenia (np. stan po zawale, choroba wieńcowa, stan po udarze), oprócz wad wrodzonych całkowicie wyleczonych;
- choroby układu nerwowego – poważna choroba aktywna, przewlekła lub nawracająca (w tym padaczka, choroby psychiczne - np. schizofrenia, przewlekłe choroby OUN),
- inne poważne choroby aktywne, przebyte lub nawracające: układu pokarmowego, układu oddechowego, układu moczowo płciowego i nerek, układu immunologicznego, choroby metaboliczne i choroby układu endokrynnego, choroby krwi i układu krwiotwórczego, choroby skóry,
- choroby nowotworowe,
- cukrzyca,
- skłonność do patologicznych krwawień – zaburzenia krzepnięcia w wywiadzie
- omdlenia albo napady drgawkowe – poza drgawkami wieku dziecięcego lub sytuacją, w której co najmniej przez 3 lata po zakończeniu leczenia nie obserwuje się nawracających drgawek,
-
niektóre choroby zakaźne:
1) zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B i typu C;
2) kiła;
3) wirusowe zapalenie wątroby o nieustalonym rodzaju wirusa w wywiadzie, żółtaczka o niejasnej etiologii (żółtaczka pokarmowa)
4) HIV 1/2;
5) HTLV I/II – retrowirus uważany m.in. za czynnik wywołujący białaczkę/chłoniaka z komórek T u dorosłych – występuje endemicznie w południowej Japonii i basenie Morza Karaibskiego;
6) babeszjoza, kala-azar (leiszmanioza trzewna), trypanosomoza amerykańska (gorączka Chagasa), promienica, tularemia, gorączka Q – postać przewlekła;
7) gąbczaste zwyrodnienie mózgu (TSE) (np. choroba Creutzfeldta-Jakoba, wariant choroby Creutzfeldta-Jakoba):
- osoby, u których wywiad medyczny wskazuje na zagrożenie TSE oraz u których wykonano w przeszłości przeszczep rogówki lub opony twardej albo którzy byli leczeni preparatami uzyskanymi z ludzkich przysadek;
- przebywający łącznie przez 6 miesięcy lub dłużej na terytorium Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, Republiki Francuskiej lub Irlandii w okresie od dnia 1 stycznia 1980 r. do dnia 31 grudnia 1996 r.; którym po dniu 1 stycznia 1980 r. przetoczono krew lub jej składniki na terytorium Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, Republiki Francuskiej lub Irlandii.
Inne stałe przeciwwskazania do oddania krwi:
- stosowanie produktu leczniczego podawanego drogą iniekcji, który nie został przepisany przez lekarza,
-
grupy podwyższonego ryzyka zakażenia poważnymi chorobami mogącymi przenosić się drogą przetoczenia krwi:
– narkomani,
– osoby uprawiające prostytucję,
– osoby często zmieniające partnerów seksualnych, - zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych,
- biorcy ksenoprzeszczepów,
- reakcja anafilaktyczna – każdy przypadek przebycia reakcji anafilaktycznej.
Przeciwwskazania tymczasowe do oddania krwi
Główne przeciwwskazania do oddania krwi, które występują przez określony czas, to:
- niektóre choroby zakaźne,
- możliwość zarażenia się chorobą przenoszoną przez krew,
- szczepienia,
- inne (np. ciąża, przyjmowanie leków, ukąszenie kleszcza).
Choroby zakaźne - kiedy nie można oddać krwi?
Zazwyczaj po przebyciu choroby zakaźnej nie można oddawać krwi przez co najmniej dwa tygodnie od dnia pełnego wyleczenia. Przy czym w przypadku chorób wymienionych poniżej stosuje się oddzielne ograniczenia:
- Bruceloza – 2 lata od dnia pełnego wyzdrowienia.
- Gorączka Q – 2 lata od dnia potwierdzonego wyleczenia.
- Toksoplazmoza – 6 miesięcy od dnia potwierdzonego wyleczenia.
- Gruźlica – 2 lata od dnia potwierdzonego wyleczenia.
- Gorączka reumatyczna – 2 lata od dnia ustąpienia objawów, jeżeli nie wystąpiła przewlekła choroba serca.
- Gorączka ponad 38°C – 2 tygodnie od dnia ustąpienia objawów.
- Grypa, infekcja grypopodobna – 2 tygodnie od dnia ustąpienia objawów.
- Opryszczka wargowa – do czasu wygojenia.
- Zapalenie szpiku – 2 lata od dnia potwierdzonego wyleczenia
- Powrót z terenów endemicznego występowania malarii – 6 miesięcy
-
Powrót z obszaru ryzyka zakażenia:
1) wirusem Zachodniego Nilu (WNV);
2) wirusem dengi;
3) wirusem chikungunya
– 28 dni od dnia opuszczenia obszaru ryzyka zakażenia, chyba że badania wykonane metodami biologii molekularnej dają wyniki negatywne,
– w przypadku zakażenia – 120 dni od dnia wyleczenia. - Rzeżączka – w okresie choroby i 12 miesięcy od dnia zakończenia leczenia.
- Mononukleoza zakaźna – 6 miesięcy od dnia wyzdrowienia.
-
Wirus Zika (nie dotyczy dawców krwi lub kandydatów na dawców krwi oddających osocze metodą plazmaferezy przeznaczonego do przetworzenia w produkty krwiopochodne):
1) powrót z terenów potwierdzonej transmisji wirusa Zika;
2) kontakt seksualny z osobami, u których stwierdzono zakażenie wirusem Zika lub które przybywały na terenach występowania zakażeń wirusem Zika (w ciągu ostatnich 2 miesięcy w przypadku kobiet i w ciągu ostatnich 6 miesięcy w przypadku mężczyzn)
– 28 dni od opuszczenia obszaru ryzyka, na którym występuje zakażenie,
– 28 dni od dnia ostatniego kontaktu. - Żółtaczka i zapalenie wątroby – kandydaci na dawców krwi lub dawcy krwi z przebytą żółtaczką o nieznanej etiologii lub zapaleniem wątroby (po wykluczeniu zapalenia wątroby typu B i typu C) mogą oddać krew pod warunkiem upływu minimum 6 miesięcy od zakończenia leczenia lub wyzdrowienia oraz uzyskania negatywnych wyników badań przeglądowych obowiązkowych w kierunku HCV i HBV.
Możliwość zarażenia chorobami przenoszonymi przez krew - kiedy nie można oddać krwi?
Ryzyko zakażenia chorobami przenoszonym przez krew może stanowić czynnik czasowo dyskwalifikujący potencjalnego dawcę krwi.
Nie można oddać krwi przez co najmniej 4 miesiące od zabiegów z uszkodzeniem skóry lub śluzówek, w tym:
- badanie endoskopowe przy użyciu fiberoendoskopu;
- kontakt śluzówki z krwią lub ukłucie igłą;
- przetoczenie składników krwi;
- przeszczep tkanek lub komórek pochodzenia ludzkiego;
- duży zabieg chirurgiczny (mały zabieg chirurgiczny – 1 tydzień);
- tatuaż lub przekłucie części ciała;
- akupunktura, o ile nie została wykonana przez wykwalifikowaną osobę przy użyciu jałowych jednorazowych igieł;
- zabiegi kosmetyczne połączone z naruszeniem powłok skórnych;
-
leczenie stomatologiczne lub wizyta u higienistki stomatologicznej:
– ekstrakcja zęba, leczenie kanałowe – 7 dni od zabiegu,
– wszczepienie implantu i inne zabiegi chirurgiczne – 4 miesiące od dnia zabiegu,
– pozostałe przypadki – 24 godziny od zakończenia leczenia lub wizyty.
Nie można oddać krwi przez okres 4 miesięcy również w następujących przypadkach:
- obecne lub minione narażenie na ryzyko z powodu bliskiego kontaktu w warunkach domowych z chorymi na wirusowe zapalenie wątroby lub nosicielami wirusów zapalenia wątroby,
- utrzymywanie kontaktu seksualnego z partnerami, u których testy w kierunku AIDS (HIV) wypadły dodatnio – 4 miesiące po zaprzestaniu kontaktów,
- przymusowe pozbawienie wolności (pobyt w zakładzie karnym, zakładzie poprawczym itp.) – na okres przymusowego pozbawienia wolności i 4 miesiące po dniu zakończenia przymusowego pozbawienia wolności.
Szczepienia - kiedy nie można oddać krwi?
Kolejną rzeczą, która może tymczasowo dyskwalifikować z możliwości oddania krwi, są przebyte szczepienia. Czas, jaki trzeba odczekać, zależy głównie od rodzaju szczepionki i reakcji organizmu.
Szczepienia, które są przeciwwskazaniami do oddania krwi:
- różyczka , preparaty złożone zawierające szczepionki przeciw różyczce – 2 miesiące,
- gruźlica, cholera, dur brzuszny, odra, ospa wietrzna, świnka, denga, żółta gorączka – 28 dni,
- WZW typu A – 14 dni pod warunkiem braku ekspozycji na zakażenie,
- WZW typu B – 14 dni pod warunkiem braku ekspozycji na zakażenie,
- błonica, grypa (poza „żywą” szczepionką), japońskie zapalenie mózgu, kleszczowe zapalenie mózgu (profilaktyka), krztusiec, meningokoki, pneumokoki, półpasiec, tężec, wścieklizna (profilaktyka), HPV, pałeczka ropy błękitnej – 48 godzin,
- COVID-19 – 48 godzin od dnia podania szczepionki typu mRNA; 14 dni od dnia podania szczepionki wektorowej; w przypadku wystąpienia niepożądanej reakcji poszczepiennej dyskwalifikacja ulega wydłużeniu na okres 7 dni od ustąpienia objawów tej reakcji,
- wirusy lub bakterie atenuowane – 4 tygodnie,
- inaktywowane/zabite wirusy, bakterie lub riketsje – 48 godzin.
- anatoksyny – 48 godzin,
- poddanie się biernemu uodpornianiu surowicami odzwierzęcymi – dyskwalifikacja na 3 miesiące.
Inne czasowe przeciwwskazania do oddania krwi
- ciąża – 6 miesięcy po porodzie albo po zakończeniu ciąży – nie dotyczy sytuacji wyjątkowych po uzyskaniu zgody lekarza,
- ukąszenie kleszcza – 3 miesiące,
- przyjmowanie leków – zależnie od rodzaju leku, jego sposobu działania i choroby, na którą został przepisany,
- ostre choroby układu oddechowego – do zakończenia leczenia,
- ostre choroby układu pokarmowego – do zakończenia leczenia,
- ostre kłębuszkowe zapalenie nerek – 5 lat od całkowitego wyleczenia,
- inne ostre choroby układu moczowego – do zakończenia leczenia,
-
alergie i uczulenia oraz leczenie:
- choroby zapalne i uczuleniowe skóry – do zakończenia leczenia,
- ostre stany uczuleniowe – do czasu ustąpienia objawów,
- zaostrzenie przebiegu przewlekłej choroby alergicznej – do czasu ustąpienia objawów,
- okres odczulania w alergii – na czas wywoływania tolerancji na alergen, pobranie krwi jest możliwe tylko przy dawkach podtrzymujących 14 dni po dawce lub 14 dni przed następną dawką, - hemochromatoza – w czasie występowania objawów choroby, w trakcie stosowanego innego leczenia niż krwioupusty,
- cukrzyca typu 2 nieleczona insuliną – od kandydatów na dawców krwi lub dawców krwi pobiera się tylko krew pełną i tylko jeżeli są leczeni dietą lub metforminą.
Kiedy nie można oddać krwi? Pytania i odpowiedzi
Każdy, kto planuje oddać krew, może wyjaśnić swoje wątpliwości w punktach krwiodawstwa. Poniżej znajdziesz odpowiedzi na kilka częstych pytań na temat potencjalnych przeciwwskazań do oddania krwi.
Czy mogę oddać krew, jeżeli przyjmuję leki antykoncepcyjne?
Przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych oraz leków hormonalnych stosowanych w menopauzie nie jest przeciwwskazaniem do oddania krwi, podobnie jak preparatów witaminowych. Jednak koniecznie poinformuj lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach i suplementach przed oddaniem krwi. Nie można oddawać krwi w trakcie zażywania anabolików.
W przypadku preparatów zawierających kreatynę, lekarz może odmówić kwalifikacji. Ogólnie rzecz biorąc, przyjmowanie środków farmakologicznych może na określony czas dyskwalifikować dawców. To, na jak długo, zależy od rodzaju leku, jego sposobu działania i choroby, na którą przepisał go lekarz.
Czy w czasie laktacji mogę oddać krew?
Tak, karmienie piersią nie jest przeciwwskazaniem do oddania krwi. Natomiast przeciwwskazaniem do oddania krwi jest ciąża i okres 6 miesięcy po porodzie. Poza tym czasem każda kobieta karmiąca piersią, która przeszła pozytywnie wywiad lekarski i nie ma niedokrwistości, może zostać honorowym dawcą krwi.
Czy w trakcie miesiączki mogę oddać krew?
Tak, w trakcie miesiączki można oddawać krew. Menstruacja nie jest przeciwwskazaniem, jednak organizm może być w tym czasie osłabiony, warto być ostrożniejszym i bardziej o siebie zadbać.
Czy mogę oddać krew, jeśli mam alergię pokarmową ?
Tak, alergie i nietolerancje pokarmowe nie są przeciwwskazaniem do oddania krwi. Jeśli jednak przyjmujesz leki, może to stanowić powód dyskwalifikacji. Skonsultuj to z lekarzem.
Czy osoba niepełnosprawna może oddać krew?
Jak czytamy na stronie Narodowego Centrum Krwi: to zależy od rodzaju oraz przyczyny niepełnosprawności. Krew mogą bez przeszkód oddawać m.in. osoby niedowidzące i słabo słyszące, o ile są w stanie samodzielnie udzielić odpowiedzi na pytania lekarza.
Czy jeżeli nie znam swojej grupy krwi, mogę oddać krew?
Tak, ponieważ grupa krwi i tak zostanie określona po pobraniu. Nie trzeba mieć ze sobą wyników morfologii czy innych badań laboratoryjnych. Każda krew, niezależnie od jej grupy, jest ważna i może uratować życie.
Więcej informacji dotyczących zasad kwalifikacji i dyskwalifikacji dawców krwi znajduje się w: Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 16 kwietnia 2024 r.
Czytaj także:
Jak przebiega oddawanie krwi? Krwiodawstwo krok po kroku
Jakie ma przywileje honorowy dawca krwi - 7 korzyści
Jakie warunki trzeba spełnić, aby oddać krew?
Co zjeść przed oddaniem krwi? Wskazówki dotyczące posiłków krwiodawcy
Możesz zyskać nawet dodatkowe dni urlopu za darmo. Wystarczy, że zrobisz jedną honorową rzecz
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
