fot. Fotolia
Śmierć dziecka to trudny i bolesny temat zarówno dla rodziców i bliskich im osób, jak i personelu medycznego. Niestety kwestie prawa do zasiłku, pochówku poronionego dziecka czy po prostu prawo do intymności i poszanowania godności kobiety są często w tym trudnym dla rodzin zmarłych dzieci okresie pomijane – z powodu niewiedzy lub kładzenia zbyt dużego nacisku na kwestie związane z dokumentacją prawną lub medyczną.
W tym artykule pragnę przybliżyć kwestie związane z prawami jakie przysługują w Polsce rodzicom po stracie dziecka.
Masz prawo do pochowania nawet nienarodzonego dziecka
Przede wszystkim należy pamiętać, że niezależnie od tego, w którym tygodniu nastąpiło poronienie, rodzice mają prawo do pochowania swojego nienarodzonego dziecka. Nawet w przypadku, kiedy płeć była niemożliwa do ustalenia, szpital ma obowiązek wpisać w dokumenty taką płeć, jaką podadzą rodzice. Często zdarza się tak, że kobiety jeszcze nie znając płci swojego dziecka, przeczuwają jaka ona będzie i choćby nawet na podstawie tych przeczuć mają prawo do jej nadania.
Por.: „Obowiązek zgłoszenia przez lekarza lub położną urodzenia dziecka (żywego lub martwego), celem sporządzenia aktu urodzenia, istnieje w każdym przypadku zgonu, niezależnie od czasu trwania ciąży”.
Dlatego należy pamiętać, że bez prawidłowo wypełnionego zgłoszenia martwego urodzenia – np. gdy lekarz wpisze poronienie albo nie określi płci – nie jest możliwe wystawienie aktu urodzenia. Wtedy rodzice muszą wrócić do szpitala, by tam uzupełniono je we właściwy sposób, a szpital nie ma prawa odmówić.
Następnie Urząd Stanu Cywilnego na podstawie takiego dokumentu wydaje akt urodzenia dziecka z adnotacją, że urodziło się martwe. Akt urodzenia z adnotacją o śmierci dziecka jest jednocześnie aktem zgonu.
Prawo do rejestracji dotyczy także tych dzieci, które zostały poronione w domu, jak również tych urodzonych poza granicami Polski (pod warunkiem późniejszej hospitalizacji i wydania stosownych dokumentów).
Na prośbę rodziców szpital ma obowiązek wydać zwłoki dziecka oraz kartę zgonu.
Od 2011 roku w ustawie o cmentarzach i chowaniu zmarłych pojawił się zapis o możliwości pochowania dziecka przez osobę do tego uprawnioną bez względu na czas trwania ciąży. W przypadku pochówku wystarczy tylko karta zgonu wydana w szpitalu. Nie jest wymagana adnotacja Urzędu Stanu Cywilnego o zarejestrowaniu zgonu.
Odrębne przepisy regulują prawa do otrzymania zasiłku pogrzebowego i korzystania z urlopu macierzyńskiego. Przypominam jednak, że aby z tych praw mógł skorzystać rodzic, należy posiadać akt urodzenia i zgonu dziecka (który w przypadku urodzenia dziecka martwego jest zarówno aktem urodzenia, jak i zgonu).
Zobacz też: Śmierć dziecka – jakiego wsparcia oczekuje rodzic?
Masz prawo do zasiłku pogrzebowego
W celu przyznania zasiłku pogrzebowego osoba wnioskująca o jego wypłatę powinna złożyć w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, właściwym ze względu na swoje miejsce zamieszkania, wypełniony wniosek o wypłatę zasiłku pogrzebowego i dołączyć do niego:
- skrócony odpis aktu urodzenia i zgonu dziecka,
- oryginały rachunków poniesionych kosztów pogrzebu,
- dokumenty potwierdzające stosunek pokrewieństwa lub powinowactwa ze zmarłym dzieckiem,
- zaświadczenie swojego płatnika składek o podleganiu ubezpieczeniu rentowemu, jeśli nie jest emerytem lub rencistą (np. zaświadczenie pracodawcy ojca, że został zgłoszony do ubezpieczenia rentowego z tytułu wykonania umowy o pracę).
Zakład Ubezpieczeń Społecznych powinien dokonać wypłaty zasiłku pogrzebowego niezwłocznie, najpóźniej w terminie 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do przyznania prawa do zasiłku.
Zobacz też: Jak prawidłowo przeżyć żałobę?
Masz prawo do urlopu i zasiłku macierzyńskiego
Zgodnie z treścią art. 180 Kodeksu Pracy w razie urodzenia martwego dziecka lub zgonu dziecka przed upływem 8 tygodni życia pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.
Zasiłek macierzyński zgodnie z przepisami przysługuje pracownicy, która urodziła dziecko w okresie ubezpieczenia chorobowego albo urlopu wychowawczego. Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu Pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu rodzicielskiego (art. 29 ust. 5 cytowanej ustawy).
Wypłata zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu Pracy następuje na podstawie dowodów określonych w §9 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2012 r., poz. 444).
Jeżeli matce nie wydano aktu urodzenia dziecka ze stosowną adnotacją, może się ubiegać o wypłatę zasiłku chorobowego. W pracy należy przedstawić skrócony odpis aktu urodzenia dziecka. Nie ma potrzeby składania zaświadczenia lekarskiego o porodzie.
Należy też pamiętać, że kobieta, która właśnie doznała życiowej tragedii, ma prawo do poszanowania godności, a przede wszystkim do intymności i poczucia bezpieczeństwa. Anna Brzyszcz wypisała podstawowe, a zarazem istotne elementy, jakie przysługują matce w szpitalu jako pacjentce, a które nie zawsze są powszechnie stosowane:
- Kobieta ma prawo do intymności i poszanowania godności w czasie udzielania świadczeń zdrowotnych.
- Kobieta ma prawo do informacji o stanie zdrowia swoim i dziecka.
- Kobieta ma prawo wglądu do wszystkich wyników badań i do tzw. historii choroby.
- Kobieta ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub ich odmowy.
- Kobieta ma prawo do dyskrecji.
- Kobieta ma prawo do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej sprawowanej przez osobę bliską lub inną osobę wskazaną przez siebie.
- Kobieta ma prawo do odwiedzin przez najbliższych.
- Kobieta ma prawo do opieki duszpasterskiej.
- Kobieta ma prawo do opieki psychologa szpitalnego.
Zobacz też: Moje dziecko nie żyje – gdzie szukać wsparcia?
Ważne informacje prawne
Aby uzupełnić tematykę praw rodziców po stracie zamieszczam zbiór aktów prawnych zebranych przez Annę Olej, która przedstawiła zbiór przypisów dotyczących praw jakie mają rodzice z uzyskaniem dokumentacji medycznej dotyczącej ich dzieci:
1. Art. 18 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej mówi, iż: " Zakład opieki zdrowotnej jest obowiązany prowadzić dokumentację medyczną osób korzystających ze świadczeń zdrowotnych zakładu”.
2. Zakład opieki zdrowotnej zapewnia ochronę danych zawartych w dokumentacji, o której mowa w ust. 1.
3. Zakład udostępnia dokumentację, o której mowa w ust. 1: pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu bądź osobie upoważnionej przez pacjenta. Dodam, że rodzic jest przedstawicielem ustawowym dziecka.
Szczegółowe zasady udostępniania dokumentacji są podane w ROZPORZĄDZENIU MINISTRA ZDROWIA z dnia 10 sierpnia 2001 r. w sprawie rodzajów dokumentacji medycznej w zakładach opieki zdrowotnej, sposobu jej prowadzenia oraz szczegółowych warunków jej udostępniania (Dz. U. z dnia 27 sierpnia 2001 r.)
Na odmowę wydania lub bezczynność można skarżyć szpital do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Lepiej od razu złożyć oficjalne pismo z podaniem podstaw prawnych i uszczegółowieniem, że rodzice chcą całej dokumentacji (w tym tzn. dokumentacji wewnętrznej), kierując je do dyrekcji szpitala (za potwierdzeniem odbioru). Wtedy szpital będzie się znacznie bardziej liczyć z prawami rodziców.
Zobacz też: Kto i jak może pomóc rodzicowi po stracie dziecka?
Ważne podstawy prawne:
- art. 180¹ Kodeksu pracy,
- § 9 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2012 r., poz. 444),
- art. 4, 38 ustawy z 29 września 1986 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1264),
- rozporządzenie Ministra Zdrowia z 2 lutego 2005 r. w sprawie pisemnego zgłoszenia urodzenia dziecka (Dz.U. Nr 27, poz. 232),
- art. 38 ust. 2 ustawy z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (DzU z 2011 r., nr 212, poz. 1264 ze zm.),
- art. 40 ust. 4 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2005 r. w sprawie pisemnego zgłoszenia urodzenia dziecka (DzU z 2005 r., nr 27, poz. 232),
- wzór karty zgonu ustala rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r. w sprawie wzoru karty zgonu oraz sposobu jej wypełniania (DzU z 2001 r., nr 153, poz. 1782 ze zm.). Kartę zgonu wydaje się w dwóch egzemplarzach,
- po ustawie z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (DzU z 2011 r., nr 118, poz. 687 ze zm.) nastąpiła zmiana, ponieważ dodano w art. 11 ust. 5a,
- art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2010 r., nr 77, poz. 512 ze zm.).
Zobacz też: Poronienie, martwy poród i strata małego dziecka – co czują rodzice?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
