Przyzwyczajenie do stresu
Interindywidualne zróżnicowanie w tym, jak szybko pojawi się choroba, zdaniem specjalistów, może również być powiązane ze stopniem „adaptacyjności reakcji stresowej” w tym znaczeniu, czy jest to reakcja adekwatna, czy nie w odpowiedzi na stresor, a także z uogólnionymi zasobami odpornościowymi jednostki wykorzystywanymi w radzeniu sobie ze stresem (Sapolsky, 2004; Hobfoll, 2006).
Stres w społecznościach
Robert Sapolsky próbuje wyjaśnić omawiany problem przez analizę zachowania ludzi oraz zwierząt żyjących w zhierarchizowanych społecznościach. Uważa, że radzenie sobie z nagłym fizycznie dostrzeganym stresorem powodującym zagrożenie życia uruchamia przystosowawczą reakcję, która może być maksymalnie szybka, osiągając cel przez wzrost ciśnienia krwi i tętna serca i na przykład ucieczkę od źródła zagrożenia. Jednak przewlekły stres może być groźnym i podstępnym zagrożeniem dla zdrowia, a jego mechanizmy są wciąż odkrywane w badaniach. Dawniej, zdaniem tego autora, formułowano przekonania, że stres chroniczny wyczerpuje reakcję stresową. Obecnie autorzy skłaniają się ku uznaniu, że chroniczna aktywacja reakcji stresowej może stać się sama w sobie uszkadzającym stresorem. Może się to przyczyniać do zmęczenia, zaników mięśni, wzrostu ryzyka cukrzycy i innych chorób.
Organizm w niebezpieczeństwie!
Sapolsky stwierdza także, że jeżeli spowolnienie czynności trawiennych, zwolnienie procesów reprodukcyjnych i odbudowujących organizm należy do adaptacyjnych w czasie krótkotrwałego stresu, to wówczas gdy stan taki przedłuża się, rośnie ryzyko wrzodu trawiennego, nadwrażliwego jelita, upośledzenia wzrostu i odnowy tkankowej, zaburzenia funkcji rozrodczych u obu płci.
Poza tym, jeśli w warunkach reakcji stresowej następuje stymulacja układu odpornościowego, to przewlekły stres działa uszkadzająco na immunologię, pogarszając obronę przeciw infekcjom.
Podobnie procesy poznawcze aktywizowane w krótkotrwałym stresie poprawiają funkcjonowanie człowieka, natomiast w stresie chronicznym następuje przerywanie i destrukcja plastyczności synaptycznej, atrofia dendrytów i wzrost liczby obumarłych neuronów (zjawisko tak zwanej śmierci neuronalnej).
Stres przewlekły szkodzi najbardziej
Jeśli więc reakcja na stres nagły jest zasadna fizjologicznie, to przeciwnie, reakcja na stres przewlekły uznana jest za patogenną. Zjawisko to występuje często w złożonych obszarach życia społecznego, które generują stres chroniczny w czysto psychologicznym rozumieniu. Za szczególnie zagrażające dla zdrowia uważa się zwłaszcza te sytuacje, w których zagrożenie jest przez człowieka antycypowane. Prawdopodobnie wówczas szczególnie wzrasta koszt i destrukcyjny charakter mobilizowanej reakcji stresowej i tu właśnie należy szukać mechanizmów odpowiedzialnych za inklinację ludzi do chorób zależnych od stresu. Wiele wyników badań ilustruje bardzo złożone powiązania takich zmiennych, jak stopień dojrzałości emocjonalnej, genetyczna wrażliwość na szkodliwe ekspozycje i niesatysfakcjonujące wsparcie społeczne, zasoby (wewnętrzne i zewnętrzne), które mogą zmieniać stopień, w jakim stres może być szkodliwy dla zdrowia (Sapolsky, 2004; Antonovsky, 1995; Hobfoll, 2006).
Polecamy: Jak pozytywnie wykorzystać stresujące sytuacje?
Wiek a stres
Reakcja ludzi na stres różni się także w zależności od wieku. Wyniki badań laboratoryjnych wykazały, że zmiany immunologiczne były większe u osób młodych niż u ludzi w starszym wieku, również na skutek udziału zmiennych poznawczych i emocjonalnych wykształconych przez życiowe doświadczenia.
Zatem można rzec, że zmiany immunologiczne są buforowane przez doświadczenie nasycone udziałem „ja” i dlatego uznaje się, że są również efektem dojrzałości i doświadczenia (Kokkonen, Pulkkinen, Kinnunen, 2001).
Wpływ stresu na zdrowie
Pomimo że holistyczne ujęcie jest bardziej obiecujące w poznaniu somatycznych, psychospołecznych i kulturowych czynników, które zwykle wspólnie oddziałują na zdrowie i powiązane z nim zjawiska, to badanie możliwych powiązań pomiędzy tymi zmiennymi na różnych poziomach oddziaływania i roli w rozwoju chorób jest, jak wspomniano, bardzo trudne, i dlatego rzadko podejmowane (Bekker, 2003). Biologiczne procesy ściśle łączą się ze stylem życia, stresem i stanem psychicznym, który może modyfikować te powiązania.
Polecamy: Psychologiczne aspekty chorób nowotworowych
Fragment pochodzi z książki „Zmęczenie a zdrowie i choroba (perspektywa psychologiczna)” Gabrieli Chojnackiej-Szawłowskiej (Impuls, 2009). Publikacja za zgodą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
