Zanim przeczytasz wyniki, rozwiąż test: Sprawdź, czy jesteś optymistą
Kto nigdy się nie poddaje?
CO MYŚLISZ o przyczynach większych i mniejszych niepowodzeń, które cię spotykają? Ci, którzy łatwo się poddają, wyjaśniają swe niepowodzenia w taki mniej więcej sposób: „To moja wina, to się nigdy nie zmieni, to się kładzie cieniem na wszystko, do czego się wezmę”. Natomiast ci, którzy nie poddają się zwątpieniu, mówią sobie: „To wina okoliczności, za jakiś czas sytuacja się zmieni, a z resztą życie nie kończy się na tym”.
Sposób, w jaki zwykle tłumaczysz sobie niepomyślne zdarzenia, twój styl wyjaśniania, nie ogranicza się do słów, które wypowiadasz, kiedy spotyka cię niepowodzenie. Jest to pewien sposób myślenia, nawyk wykształcony w dzieciństwie i okresie dojrzewania. Twój styl wyjaśniania wywodzi się wprost z opinii, jaką masz o samym sobie i o swoim miejscu w świecie i zależy bezpośrednio od tego, czy uważasz się za jednostkę wartościową i zasługującą na wiele, czy też za beznadziejną miernotę. Styl wyjaśniania decyduje o tym, czy jesteś optymistą, czy pesymistą.
Celem testu, któremu poddałeś się, odpowiadając na pytania, jest ujawnienie twojego stylu wyjaśniania.
STYL WYJAŚNIANIA ma trzy istotne wymiary:
- stałość,
- zasięg,
- personalizacje.
Stałość
LUDZIE, którzy łatwo poddają się rezygnacji, uważają, że ich niepowodzenia mają trwały charakter, że spotykały ich, spotykają i będą spotykać przez całe życie. Natomiast osoby, które nie poddają się i nie zachowują bezradnie, wierzą, że przyczyny ich niepowodzeń są chwilowe. Jeśli o niepomyślnych sytuacjach i przykrych wydarzeniach myślisz w kategoriach zawsze i nigdy i przypisujesz im trwały charakter, to masz pesymistyczny styl wyjaśniania. Jeśli natomiast myślisz o nich w kategoriach czasami i ostatnio, jeśli swoje wnioski o ich przyczynach opatrujesz zastrzeżeniami i uważasz, że wszelkie kłopoty i trudności mają charakter przejściowy, to twój styl wyjaśniania jest optymistyczny. Wróćmy teraz do testu.
Spójrz na pytania oznaczone z prawej strony symbolem „SN” (Stałe Niepowodzenia). Jest ich osiem, są to — kolejno — pytania 5,12, 20, 21, 29, 33, 42 i 46.
Twoje odpowiedzi na te pytania pokazują, w jakim stopniu skłonny jesteś uważać, że przyczyny niepomyślnych sytuacji mają stały charakter. Każda odpowiedź za 1 punkt jest odpowiedzią pesymistyczną. Jeśli, na przykład, wybrałeś wersję „Nie mam pamięci do dat urodzin” (pytanie 4), zamiast „Byłem/byłam zajęty(a) innymi sprawami” jako wyjaśnienie faktu, że zapomniałeś o urodzinach małżonki/małżonka/dziewczyny/chłopca, to tym samym wybrałeś bardziej stałą, a zatem pesymistyczną, odpowiedź.
Podlicz teraz punkty, które otrzymałeś za odpowiedź na pytania opatrzone z prawej strony symbolem „SN”.
Jeśli uzyskałeś w sumie 0 lub 1 punkt, to w tym wymiarze jesteś wielkim optymistą;
2 lub 3 punkty — jesteś umiarkowanym optymistą;
4 punkty oznaczają przeciętny pesymizm;
5 lub 6 punktów — jesteś umiarkowanym pesymistą;
7 lub 8 punktów — jeśli uzyskałeś taki wynik, to trzecia część tej książki „Zmiana. Od pesymizmu do optymizmu” pomoże ci zmienić nastawienie do rzeczywistości.
Oto dlaczego wymiar nazwany przez nas stałością ma tak wielkie znaczenie. Jest to jednocześnie odpowiedź na pytanie Johna Teasdale’a, dlaczego niektórzy ludzie pozostają na zawsze bezradni, a inni dochodzą po niepowodzeniach szybko do siebie. Każdy, kogo spotkało jakieś niepowodzenie, czuje się przez pewien czas bezradny. Można to porównać z ciosem w żołądek. Nie ma człowieka, który po takim ciosie nie odczuwałby bólu. Jednak ból mija, niektórzy zapominają o nim niemal natychmiast. To są właśnie ci, którzy osiągnęli wynik 0 lub 1. U innych ból utrzymuje się dłużej i przechodzi w zniechęcenie. Ci zdobywają 7 lub 8 punktów.
Nawet niewielkie niepowodzenia sprawiają, że przez wiele dni, bywa że i miesięcy, czują się bezradni. Po większych niepowodzeniach mogą nigdy nie dojść do siebie.
OPTYMISTYCZNY STYL wyjaśniania pomyślnych wydarzeń jest dokładnym przeciwieństwem optymistycznego stylu wyjaśniania wydarzeń niepomyślnych. Ci, którzy uważają, że pomyślne wydarzenia mają przyczyny o stałym charakterze, są większymi optymistami niż ci, którzy sądzą, że przyczyny te mają charakter krótkotrwały.
Optymiści, wyjaśniając sobie przyczyny pomyślnych wydarzeń, skłonni są traktować je jako czynniki stałe, a więc doszukują się ich w pewnych trwałych cechach czy swoich zdolnościach i uważają, że działają one zawsze. Pesymiści upatrują przyczyn tych wydarzeń w zjawiskach przejściowych — nastroju, wysiłku włożonym w zrobienie czegoś — i uważają, że zachodzą one czasami.
Prawdopodobnie zauważyłeś , że niektóre pytania testu (dokładnie — połowa pytań) dotyczą wydarzeń pomyślnych, na przykład pytanie 14: „Akcje, które posiadasz, przynoszą ci dużo pieniędzy”. Są to pytania 2, 10, 14, 15, 24, 26, 38 i 40, oznaczone symbolem „SP” (Stałe Powodzenia).
Odpowiedzi za 1 punkt wskazują na optymizm, za 0 punktów — na pesymizm. Podlicz teraz punkty, które uzyskałeś za odpowiedzi na pytania „SP”.
Jeśli uzyskałeś 7 lub 8 punktów, to zapatrujesz się optymistycznie na prawdopodobieństwo dalszych pomyślnych wydarzeń;
6 punktów — jesteś umiarkowanym optymistą w tym względzie;
4 lub 5 punktów — jesteś przeciętnym pesymistą;
3 — jesteś umiarkowanym pesymistą;
0, 1 lub 2 — jesteś wielkim pesymistą.
Ci, którzy uważają, że pomyślne wydarzenia mają trwałe przyczyny, starają się jeszcze bardziej, jeśli ich starania — obojętnie w jakiej dziedzinie — uwieńczone zostały sukcesem. Ci natomiast, którzy uważają, że przyczyny tych wydarzeń są krótkotrwałe, mogą w takiej samej sytuacji zaprzestać dalszych starań, traktując osiągnięty przez siebie sukces jako szczęśliwy przypadek.
STAŁOŚĆ przekonań dotyczy ich trwania w czasie. Zasięg natomiast — ich aspektu przestrzennego. Niektórzy ludzie potrafią odłożyć zmartwienia na bok i iść dalej przez życie, mimo iż jakiś jego ważny aspekt — na przykład praca czy miłość — szwankuje. Innym, sfera, w której doznali niepowodzeń , przesłania cały świat. Patrzą oni na życie katastroficznie. Kiedy pęka jedna nitka, psuje się cała tkanina ich życia. Sprowadza się to do tego, że ludzie, którzy tłumaczą sobie własne niepowodzenia zjawiskami o zasięgu uniwersalnym, przeżywszy niepowodzenie w jednej dziedzinie życia, poddają się również we wszystkich pozostałych. Natomiast jednostki, które przypisują swe niepowodzenia działaniu przyczyn o ograniczonym zasięgu, mogą stać się bezradne w tej dziedzinie życia, w której spotkało ich niepowodzenie, ale nie rezygnują z osiągnięcia wytyczonych sobie celów w innych dziedzinach.
Zsumuj następnie wyniki.
0 lub 1 punkt — jesteś wielkim optymistą;
2 lub 3 punkty — jesteś umiarkowanym optymistą;
4 punkty — jesteś przeciętnym pesymistą;
5 lub 6 punktów — jesteś umiarkowanym pesymistą;
7 lub 8 punktów — jesteś wielkim pesymistą.
Zasięg
A teraz weźmy odwrotność tych sytuacji. Optymistyczny styl wyjaśniania pomyślnych wydarzeń jest dokładnym przeciwieństwem optymistycznego stylu wyjaśniania wydarzeń niepomyślnych.
Optymista uważa, że złe wydarzenia mają przyczyny o ograniczonym zasięgu, natomiast wydarzenia pomyślne wpływają korzystnie na jego wszelkie poczynania. Pesymista natomiast sądzi, iż wydarzenia niepomyślne mają przyczyny o zasięgu uniwersalnym, a pomyślne powodowane są przez czynniki o zasięgu ograniczonym.
Oblicz wyniki, jakie uzyskałeś odpowiadając na pytania z tej grupy. Są to pytania oznaczone symbolem „ZP” (Zasięg Powodzenia): 6, 7, 28, 31, 34, 35, 37 i 43.
Odpowiedzi wycenione na 0 punktów wskazują na pesymizm (zasięg ograniczony). Czy — odpowiadając na pytanie 35 o twoją reakcję na podziękowania przjaciela za okazaną mu pomoc — wybrałeś odpowiedź: „Lubię pomagać mu w trudnych chwilach” (zasięg ograniczony, styl pesymistyczny), czy też: „Lubię pomagać ludziom” (zasięg uniwersalny, styl optymistyczny)?
Teraz zsumuj wyniki.
Wynik w granicach 7 – 8 punktów — jesteś wielkim optymistą;
6 punktów — jesteś umiarkowanym optymistą;
4 lub 5 punktów — jesteś przeciętnym pesymistą;
3 punkty — jesteś umiarkowanym pesymistą;
0 – 2 punkty — jesteś wielkim pesymistą;
NADZIEJA była dotychczas domeną kaznodziejów, polityków i kramarzy. Stworzenie pojęcia stylu wyjaśniania sprawiło, iż nadzieja znalazła się w laboratoriach, gdzie naukowcy poddają ją drobiazgowej analizie, chcąc zrozumieć, na czym polega jej działanie. To, czy mamy nadzieję, czy też nie, zależy od dwóch wymiarów naszego stylu wyjaśniania — od zasięgu i stałości. Odkrywanie krótkotrwałych, o ograniczonym zasięgu przyczyn niepowodzeń jest sztuką znajdowania nadziei. Krótkotrwałe przyczyny ograniczają bezradność w czasie, przyczyny o ograniczonym zasięgu redukują jej zakres do sytuacji, w których doznaliśmy niepowodzeń i odwrotnie, przyczyny trwałe powodują bezradność w przyszłości, zaś przyczyny o zasięgu uniwersalnym sprawiają, iż rozprzestrzenia się ona na wszystkie obszary naszego działania. Znajdowanie trwałych, o uniwersalnym zasięgu, przyczyn niepowodzeń sytuuje nas w przedsionku rozpaczy.
Prawdopodobnie najważniejszym z poszczególnych wyników testu jest wynik wskazujący na poziom twojej nadziei. Dodaj sumę wyników oznaczonych symbolem „ZN” do sumy wyników „SN”, a otrzymasz liczbę wskazującą na twój poziom nadziei.
Jeśli wynosi ona 0 – 2 punkty, to jesteś pełen nadziei;
3 – 6 punktów — patrzysz w przyszłość z umiarkowaną nadzieją;
7 – 8 punktów — masz pewną nadzieję;
9 – 11 punktów — trochę brak ci nadziei;
12 – 16 punktów — rozpaczliwie brak ci nadziei.
Ludzie, którzy tłumaczą sobie swoje kłopoty działaniem przyczyn trwałych i o uniwersalnym zasięgu, są w obliczu niepowodzeń skłonni do długotrwałych i kładących się cieniem na całym ich życiu załamań .
Żaden inny wynik nie jest tak ważny, jak wynik wskazujący na poziom twojej nadziei.
Personalizacje
Ostatnim aspektem stylu wyjaśniania jest personalizacja. — To, że taka jestem — krzyknęła — to twoja wina! Kiedy zdarzy się coś złego, możemy winą za to obarczyć siebie (personalizacja wewnętrzna, internalizacja) albo inne osoby (personalizacja zewnętrzna, eksternalizacja). Ludzie, którzy obwiniają za niepowodzenia siebie, mają w konsekwencji niskie mniemanie o sobie. Uważają, że są bezwartościowi, nie mają do niczego talentu i nie wzbudzają niczyjej sympatii, nie mówiąc już o miłości. Ci, którzy winę składają na czynniki zewnętrzne, nie tracą dobrego mniemania o sobie, gdy spotka ich niepowodzenie. Ogólnie biorąc, podobają się sobie bardziej niż ci, którzy winą za niepowodzenia obarczają siebie.
Niska samoocena wypływa zazwyczaj z personalizacji wewnętrznej.
Sprawdź teraz swoje wyniki „PN” (Personalizacja Niepowodzeń). Testujące ją pytania opatrzone są numerami: 3, 9, 19, 25, 30, 39, 41 i 47.
Odpowiedzi wycenione na 1 punkt są pesymistyczne (personalizacja wewnętrzna). Zsumuj wszystkie punkty z tej grupy.
0 lub 1 punkt — wysoka samoocena;
2 lub 3 punkty — umiarkowanie wysokie mniemanie o sobie;
4 — przeciętna samoocena;
5 lub 6 punktów — umiarkowanie niska samoocena;
7 lub 8 punktów — bardzo niska samoocena.
Z trzech wymiarów stylu wyjaśniania najłatwiej jest zrozumieć personalizację. W końcu jednym z pierwszych zdań, jakie uczy się wypowiadać dziecko, jest: „To nie ja to zrobiłem, to on!” Personalizacja jest jednak wymiarem, który najłatwiej jest przecenić. Wpływa ona tylko na to, co myślisz o sobie, natomiast stałość i zasięg — najważniejsze wymiary — na to, co robisz: jak długo i w jak wielu sytuacjach jesteś bezradny.
Personalizację łatwo jest sfałszować. Jeśli poproszę cię, żebyś zaczął mówić o swoich kłopotach w taki sposób, jakbyś zwalał za nie winę na czynniki zewnętrzne, to zrobisz to bez trudu, nawet gdybyś uważał, że sam jesteś wszystkiemu winien. Jeśli natomiast jesteś pesymistą i poproszę cię, abyś mówił o swoich kłopotach w taki sposób, jakby miały one krótkotrwałe przyczyny o ograniczonym zakresie, to nie będziesz w stanie tego zrobić. A oto ostatnia informacja, zanim zsumujesz wyniki z wszystkich grup pytań: optymistyczny styl wyjaśniania pomyślnych wydarzeń jest przeciwieństwem optymistycznego stylu wyjaśniania niepomyślnych wydarzeń, ujmuje ich przyczyny raczej wewnętrznie niż zewnętrznie.
Ludzie, którzy uważają, iż to oni sami sprawiają, że wydarzenia przybierają pomyślny obrót, podobają się sobie bardziej niż ci, którzy skłonni są przypisywać pomyślne wydarzenia działaniu innych ludzi lub okolicznościom.
Zobacz też: Wzbudzić aktywność u chorego na depresję
Ostatnim wynikiem jest „PP” (Personalizacja Powodzenia).
Stosowne pytania mają numery 1, 4, 11, 12, 23, 27, 36 i 45. Odpowiedzi wycenione na 0 punktów dotyczą czynników zewnętrznych i są pesymistyczne, natomiast wycenione na 1 punkt dotyczą czynników wewnętrznych i są optymistyczne.
Zsumuj punkty z grupy "PP".
Wynik 7 lub 8 punktów — jesteś wielkim optymistą;
6 punktów — jesteś umiarkowanym optymistą;
4 lub 5 punktów — jesteś przeciętnym pesymistą;
3 — jesteś umiarkowanym pesymistą;
0 – 2 — jesteś wielkim pesymistą.
Znaczenie wyników
Teraz możesz zliczyć wszystkie wyniki.
Najpierw dodaj wszystkie wyniki typu N (SN + ZN + PN). Jest to twój ogólny wynik N (niepomyślnych wydarzeń). Potem zsumuj wszystkie wyniki typu P (SP + ZP + PP). Jest to twój całościowy wynik P (pomyślnych wydarzeń). Następnie odejmij N od P. To twój ogólny wynik (P – N).
A oto znaczenie tych wyników:
Jeśli twoja suma N wynosi 3 – 6 punktów, to jesteś cudownym optymistą i nie potrzebujesz czytać części trzeciej;
Jeśli uzyskałeś od 6 do 9 punktów, to jesteś umiarkowanym optymistą;
10 – 11 punktów — jesteś przeciętnym optymistą;
12 – 14 punktów — jesteś umiarkowanym pesymistą;
powyżej 14 punktów — musisz się szybko zmienić.
Jeśli suma twoich odpowiedzi typu P wynosi 19 punktów lub więcej, to bardzo optymistycznie zapatrujesz się na pomyślne wydarzenia;
Jeśli wynosi ona 17 – 19 punktów, to twoje myślenie jest umiarkowanie optymistyczne;
14 – 16 punktów to wynik przeciętny;
11 – 13 punktów wskazuje, że myślisz o tym dość pesymistycznie;
10 punktów lub mniej świadczy o głębokim pesymizmie.
I na koniec, jeśli różnica P – N wynosi ponad 8 punktów, to jesteś optymistą w pełnej skali;
Jeśli wynosi 6 – 8 punktów, to jesteś umiarkowanym optymistą;
3 – 5 punktów to wynik przeciętny;
1 – 2 punkty świadczą o umiarkowanym pesymizmie;
0 punktów lub wynik ujemny wskazują na wielki pesymizm.
Fragment pochodzi z książki "Optymizmu można się nauczyć" autorstwa Martina E.P. Seligmana (wydawnictwo Media rodzina).
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
