Chociaż określenia psychopata i socjopata często są używane zamiennie (również przez psychologów), osoby z tymi zaburzeniami dzielą pewne różnice. Jakie? Jak wygląda rozpoznanie oraz leczenie tych zaburzeń osobowości?
Spis treści:
- Socjopata a psychopata – podobieństwa i różnice
- Cechy socjopaty
- Cechy psychopaty
- Socjopata a psychopata – rozpoznanie
- Socjopata a psychopata – leczenie
Socjopata a psychopata – podobieństwa i różnice
Socjopatia i psychopatia są rodzajem zaburzeń osobowości, co oznacza, że wyróżniają je trwałe i głęboko zakorzenione cechy utrudniające funkcjonowanie w grupach społecznych. W obu przypadkach pojawiają się nieprawidłowe relacje społeczne.
Zarówno socjopaci, jak i psychopaci mają wiele wspólnych cech: zaburzone odczuwanie empatii, wyrzutów sumienia, wstydu i lęku. Cechuje ich skłonność do impulsywnych i ryzykownych zachowań oraz do kłamania i manipulowania, ale przede wszystkim nie przestrzegają norm społecznych oraz nie liczą się z uczuciami innych osób.
Cechy takie jak bezduszność, wykorzystywanie innych do własnych celów, manipulowanie innymi, stosowanie do tego swojego uroku osobistego oraz brak empatii są częściej przypisywane psychopatom. Z kolei socjopaci wydają się bardziej skłonni do wpadania w złość oraz impulsywnych i chaotycznych zachowań. Przy czym trzeba podkreślić, że nie każda osoba skłonna do przemocy jest psychopatą lub socjopatą.
Tabelka przedstawia kilka istotnych różnic pomiędzy socjopatami a psychopatami:
| Socjopata | Psychopata |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Zarówno socjopatię, jak i psychopatię zalicza się często do antyspołecznych (dyssocjalnych) zaburzeń osobowości. W klasyfikacji chorób i zaburzeń psychicznych aktualnie występuje jednostka „osobowość dyssocjalna” utożsamiana z zachowaniami socjopatycznymi, ale obejmuje ona również „osobowość psychopatyczną”.
Według specjalistów antyspołeczne zaburzenie osobowości może się pokrywać z psychopatią, ale nie musi. Z badań wynika, że jedynie 30% osób z rozpoznanym antyspołecznym zaburzeniem osobowości spełnia kryteria psychopatii, a 80% psychopatów spełnia kryteria antyspołecznego zaburzenia osobowości.
Czytaj też: 10 cech wampira energetycznego. Jak się przed nim ochronić?
Cechy socjopaty
Socjopatia jest zwykle utożsamiana z antyspołecznym zaburzeniem osobowości. Socjopatów wyróżnia głównie impulsywność, bardziej chaotyczne działanie niż u psychopatów, skłonność do podejmowania ryzyka, skłonność do wybuchów złości i potrzeba dominacji. Nie szanują oni ogólnie przyjętych norm i wartości społecznych, kierują się własnym „kodeksem”, a także ranią uczucia innych. Przyświeca im zasada „zrobię, co zechcę i kiedy zechcę”.
Główne cechy socjopatów to:
- zaburzone odczuwanie empatii, strachu, wyrzutów sumienia,
- skłonność do ryzyka,
- potrzeba stymulacji,
- nieodpowiedzialne zachowania,
- nielojalność,
- unikanie obowiązków,
- niezdolność uczenia się na błędach,
- trudność w utrzymaniu pracy i życia rodzinnego.
Według badań socjopaci stanowią 1-4% populacji. Częściej są nimi mężczyźni.
Cechy psychopaty
Wbrew powszechnej opinii psychopatami nie są wyłącznie przestępcy. Mogą być nimi osoby na wysokich stanowiskach, osiągające znaczne sukcesy w różnych dziedzinach, które nie popadały w konflikt z prawem. W osiąganiu ich pomagają specyficzne cechy, takie właśnie jak bezwzględność, brak odczuwania lęku, wykorzystywanie innych do własnych celów.
Główne cechy psychopatów to:
- brak empatii,
- brak wstydu,
- brak poczucia winy,
- wyrachowanie,
- nieprzestrzeganie norm społecznych,
- brak szanowania uczuć innych osób,
- manipulowanie innymi,
- kłamanie,
- powierzchowny urok,
- niezdolność do miłości,
- samolubność,
- wyolbrzymione poczucie własnej wartości,
- niezdolność uczenia się na własnych błędach.
Według badań psychopaci stanowią od 0,5 do 1,2% społeczeństwa. Częściej do tej grupy należą mężczyźni.
Socjopata a psychopata – rozpoznanie
Aktualnie na potrzeby medyczne używa się na ogół rozpoznania "osobowość dyssocjalna" lub "antyspołeczna" zarówno dla osobowości socjopatycznej, jak i psychopatycznej. Jednak psychologowie posiadają specjalistyczne narzędzia do rozpoznania psychopatii. Obecnie najpopularniejszym z nich jest kwestionariusz Psychopathy Checklist-Revised (PCL-R). Ocenia on obecność cech psychopatii oraz ich zakres i nasilenie. Jest to skala opracowana na podstawie koncepcji kanadyjskiego psychologia Roberta D. Hare'a, który jest uważany za twórcę aktualnego rozumienia psychopatii.
Socjopata a psychopata – leczenie
Leczenie zarówno socjopatii, jak i psychopatii polega na zmianie zachowań, co ma umożliwić lepsze funkcjonowanie w społeczeństwie. Niestety takie osoby rzadko podejmują leczenie z własnej woli. Dopóki udaje im się osiągać swoje cele, nie widzą na ogół potrzeby zmiany swojego zachowania.
Podstawą jest psychoterapia, chociaż niektóre leki mogą być pomocne. Brakuje jednak wystarczających dowodów na skuteczność farmakoterapii w zmniejszaniu objawów zaburzeń osobowości, o których mowa.
Warto też pamiętać, że im większe nasilenie cech psychopatycznych u danej osoby, tym pomoc specjalisty będzie mniej skuteczna. Największe szanse na poprawę mają osoby, które są zmotywowane do zmian, odczuwają rodzaj cierpienia wynikający z własnych czynów, i które reagują bardziej prawidłowo na konsekwencje swoich zachowań.
Źródła:
Cooke, David & Michie, Christine & Hart, Stephen & Hare, Robert. (1999). Evaluating the Screening Version of the Hare Psychopathy Checklist—Revised (PCL: SV): An Item Response Theory Analysis. Psychological Assessment. 11. 3-13. 10.1037/1040-3590.11.1.3.,
Pemment, J., Psychopathy versus sociopathy: Why the distinction has become crucial, Aggression and Violent Behavior (2013), http://dx.doi.org/10.1016/j.avb.2013.07.001,
https://www.simplypsychology.org/psychopathy-vs-sociopathy.html#What-Is-A-Sociopath,
https://psychcentral.com/health/differences-between-a-psychopath-vs-sociopath#psychopath-vs-sociopath.
Czytaj także:
Czego boi się psychopata? Czy boi się porażki, śmierci, bólu?
Spojrzenie psychopaty. Jak rozpoznać osobowość psychopatyczną po twarzy?
Czego nie lubi psychopata? Sprawdź, czego się boi i jak z nim postępować
Czy psychopata jest mściwy? Czy planuje zemstę, gdy ktoś go urazi?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
