Znaczenie jodu dla funkcji tarczycy
Jod jest ważnym składnikiem budowy hormonów tarczycowych. Dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy konieczna jest odpowiednia podaż jodu, która w codziennej polskiej diecie niestety zwykle nie występuje. Pierwiastek ten znajduje się jedynie w śladowych ilościach w produktach spożywczych, takich jak: ryby morskie, owoce morza, mleko, jaja.
W Polsce panuje niedobór jodu związany z określonymi warunkami geologicznymi. Z tego względu polski rząd, podobnie jak wiele rządów innych krajów, wprowadził działania zmierzające do wzbogacenia w jod środków spożywczych (w Polsce jest to sól kuchenna) – ogół tych działań określany jest mianem profilaktyki jodowej.
Kto jest narażony na niedobory jodu?
Jeśli chodzi o rozmiary tego zjawiska to niedobór jodu wykazuje około 50% populacji europejskiej, w tym kobiet w wieku rozrodczym oraz ciężarnych. Następstwa zdrowotne niedoboru tego pierwiastka zależą od stopnia niedoboru jodu, wieku narażonej populacji, towarzyszących niedoborów innych mikroelementów, a także zwyczajów kulinarnych (spożywanie roślin wolotwórczych, takich jak np. kapusta, kalafior, brukselka, rzodkiew, szpinak, orzeszki ziemne czy soja).
Na niedobory jodu najbardziej wrażliwy jest płód oraz dzieci do 3 r.ż. W pierwszych tygodniach życia płodu rozwój jego układu nerwowego jest zależny od stężenia hormonów tarczycy u matki. Dlatego tak ważne jest stosowanie na trzy miesiące przed zaplanowaną ciążą oraz w trakcie ciąży dodatkowej suplementacji jodu w dawce 150 ug/24 h.
Warto wiedzieć: Na czym polega terapia jodem radioaktywnym?
Zapotrzebowanie na jod podczas ciąży
Nawet niewielki niedobór jodu w czasie ciąży może mieć wpływ na jej przebieg i rozwój niemowlęcia. U dziecka mogą pojawić się objawy niedoczynności tarczycy. Lekarze zalecają, aby wszystkie kobiety spodziewające się dziecka lub karmiące piersią przyjmowały codziennie suplement diety zawierający jod. W przypadku kobiet w wieku reprodukcyjnym średnie spożycie tego pierwiastka powinno wynosić 150 mikrogramów na dobę, a w okresie ciąży i karmienia piersią należy je zwiększyć do okoł 250 mikrogramów. Należy zwrócić uwagę na fakt, że preparaty witaminowe dla kobiet w ciąży są suplementami diety i nie podlegają tak ścisłej kontroli jak leki, stąd bardzo często zawarta w nich dawka jodu nie odpowiada wartościom podanym na etykiecie.
Czym grozi niedobór jodu?
Główną konsekwencją i manifestacją niedoboru jodu w czasie ciąży jest powiększenie objętości tarczycy i powstanie wola – tarczyca może wzrosnąć w zależności od regionu niedoboru jodu o 10-35%. U około 50% kobiet to powiększenie utrzymuje się po zakończeniu ciąży. Co więcej, nawet niewielki niedobór jodu u matki stymuluje czynność tarczycy płodu, prowadząc do wzrostu poziomu TSH i wytworzenia u niego wola. Istnieją dane wskazujące, że niedobór jodu może prowadzić do ADHD a także niekorzystnie wpływać na iloraz inteligencji dzieci urodzonych na terenach niedoboru jodu – obniżenie może wynosić nawet 18 pkt.
Niedobór jodu powoduje także szereg innych zaburzeń, takich jak obniżenie zdolności reprodukcyjnych i wpływ na ogólny rozwój intelektualny społeczeństw, wzrost częstości występowania niedoczynności i raka tarczycy. Nie ma dotychczas danych szacujących bezpośrednie i pośrednie koszty schorzeń tarczycy spowodowanych niedoborem jodu w Polsce, są one jednak wysokie ze względu na rozmiar zjawiska – chodzi o około 10 milionów osób z powiększona tarczycą.
Rola witaminy D w funkcjonowaniu tarczycy
Witamina D nie tylko chroni kości przed krzywicą w wieku dziecięcym i przed osteoporozą i osteomalacją w wieku dorosłym, ale pełni istotną rolę w wielu funkcjach innych narządów, a jej prawidłowe stężenie zapewnia ochronę przeciwnowotworową i w zakresie wielu chorób cywilizacyjnych. U osób z deficytem witaminy D wykazano zwiększoną częstość występowania wola guzowatego i raka tarczycy. Wykazano także związek uszkodzenia genu regulującego funkcję witaminy D z najczęstszym procesem zapalnym tarczycy – chorobą Hashimoto. Również po zabiegach usunięcia tarczycy (zwykle z sąsiadującymi przytarczycami) konieczna jest suplementacja witaminy D.
Przeczytaj także: Jak objawia się nadczynność tarczycy?
Co powoduje niedobory witaminy D?
Witamina D jest nazywana „słoneczną witaminą”, ponieważ skóra poddana działaniu światła słonecznego odgrywa bardzo istotną rolę w jej produkcji. Witamina ta w mniejszym stopniu produkowana jest z pożywienia. W związku ze stosowaniem protektorów przy opalaniu, zażywaniem leków, zanieczyszczeniem środowiska oraz niską suplementacją w pokarmach, a także procesem starzenia się – niedobór tej witaminy stwierdza się u ponad 1 miliarda ludzi na świecie.
Generalnie witamina ta postrzegana jest przez pryzmat „zdrowych kości” i problemu krzywicy. W ostatnich jednak latach, wraz z postępem molekularnej endokrynologii, prowadzone badania naukowe przyniosły dane o jej plejotropowym działaniu, czyli wpływie na funkcje wielu narządów.
Jak objawia się niedobór witaminy D?
Kliniczne objawy niedoboru witaminy D to:
- odczuwane bóle kostno-mięśniowe,
- choroby przyzębia,
- utrata apetytu,
- biegunka,
- bezsenność,
- zaburzenia widzenia,
- niesmak i pieczenie w jamie ustnej i gardle.
W związku z aktywnością immunomodulacyjną sugeruje się rolę sprawczą niedoboru witaminy D w wielu schorzeniach mających podłoże autoimmunologiczne, takich jak stwardnienie rozsiane, astma oskrzelowa, łuszczyca, łysienie plackowate czy autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Ponadto postuluje się rolę niedoboru tej witaminy w etiologii cukrzycy typu 1 i typu 2, samoistnym nadciśnieniu tętniczym, w zaburzeniu funkcji poznawczych (chorobie Alzheimera i Parkinsona), depresji a także niektórych nowotworach tj. raku gruczołu krokowego, jelita grubego oraz tarczycy.
Polecamy: Dlaczego zęby potrzebują witaminy D?
Źródło: udostępnione przez Solski Burson-Marsteller/ ws
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
