Niedowaga - przyczyny niskiej masy ciała. Jak przytyć bezpiecznie?

Spis treści:

1. Kiedy występuje niedowaga?
2. Przyczyny niedowagi - jakie choroby mogą powodować niską masę ciała?​
3. Objawy niedowagi
4. Skutki nieleczonej niedowagi
5. Jak przytyć? Bezpieczne sposoby na niedowagę
6. Badania w przypadku niedowagi

Kiedy występuje niedowaga?

Niedowaga określa stan masy ciała poniżej wartości uznanych za prawidłowe dla osób o danym wzroście, płci i wieku. Przyjmuje się że, niedowaga u osób dorosłych występuje, kiedy BMI (Body Mass Index, wskaźnik masy ciała) wynosi poniżej 18,5. Jest on mierzony poprzez podzielenie wagi ciała w kilogramach przez wzrost w metrach do kwadratu [BMI = masa ciała (kg) / wysokość (m²)]. Szacuje się, że niedowaga w krajach uprzemysłowionych wynosi 3-5%, a w krajach rozwijających się 10-15%.

Wyróżnia się kilka stopni niedowagi:

• BMI
• BMI 16,0–16,9 – umiarkowana niedowaga,
• BMI 17,0–18,4 – łagodna niedowaga.

Zmiany masy ciała w granicach 0,5 kg są u osób zdrowych normalne. U dzieci prawidłową masę ciała określa się za pomocą siatek centylowych. Niedowaga u dzieci jest znacznym odchyleniem centyla masy od centyla wzrostu odpowiadającego wiekowi dziecka. Sprawdź, czy twoje dziecko ma niedowagę tutaj: Waga i wzrost dziecka.

Przyczyny niedowagi - jakie choroby mogą powodować niską masę ciała?

Istnieje wiele możliwych przyczyn wystąpienia niedowagi. Główne z nich to utrzymujący się ujemny bilans energetyczny wynikający z niewłaściwie zbilansowanej diety oraz ukryte schorzenie, które powoduje spadek masy ciała. Niedowaga może wynikać z czynników dziedzicznych, dlatego warto się przyjrzeć, czy problem występuje rodzinnie. Osoby starsze częściej zmagają się z niedowagą, co ma związek m.in. ze słabszym apetytem i przyjmowaniem wielu lekarstw na różne dolegliwości.

Wśród chorób przyczyniających się do spadku masy ciała wymienia się przede wszystkim:

• choroby metaboliczne, jak cukrzyca,
• endokrynologiczne, np. choroby tarczycy,
• nowotworowe,
• AIDS,
• gruźlica,
• pasożyty,
• choroby powodujące częste wymioty i biegunki,
• choroby układu trawiennego, np. choroba Leśniowskiego-Crohna.
• zaburzenia odżywiania (bulimia, anoreksja),
• zaburzenia psychiczne (depresja, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne),
• choroby hamujące wchłanianie składników odżywczych.

Zawsze należy rozpoznać przyczynę niedowagi, aby wiedzieć, jakie leczenie przyniesie efekty. Leczenie żywieniowe niedowagi i niedożywienia jest niezbędne w celu odzyskania zdrowia.

Objawy niedowagi

Głównym objawem niedowagi jest oczywiście niska masa ciała i zmiana wyglądu (chudość, wystające kości). W zależności od stopnia niedowagi mogą występować takie objawy jak:

• uczucie zimna,
• niewydolność fizyczna,
• szybkie męczenie się,
• apatia,
• sucha skóra,
• zaburzenia miesiączkowania,
• niepłodność,
• zanik tkanki tłuszczowej, mięśniowej,
• niedokrwistość, stany zapalne,
• częste infekcje,

To, co powinno nas zaniepokoić i skłonić do wizyty u lekarza, to niezamierzona utrata wagi (przekraczająca 5% dotychczasowej masy ciała) w czasie ostatnich 6 miesięcy. Bardzo alarmujący jest nieplanowany spadek masy ciała powyżej 20% w ciągu pół roku.

Skutki nieleczonej niedowagi

Według badań znaczna niedowaga jest groźniejsza dla zdrowia niż nadwaga i otyłość. Nieleczona prowadzi do takich problemów ze zdrowiem jak:

• osteoporoza, powodująca, że kości stają się bardziej kruche i podatniejsze na złamania,
• nieprawidłowy wzrost i rozwój dzieci i młodzieży,
• zanik mięśni,
• choroby uzębienia,
• obniżona odporność, a co się z tym wiąże podatność na infekcje,
• zmęczenie i brak energii,
• anemia, która jest spowodowana niedoborem składników odżywczych, w tym żelaza,
• zaburzenia cyklu miesiączkowego,
• niepłodność,
• trudności z utrzymaniem ciąży, przedwczesny poród,
• utrudnione gojenie się ran,
• osłabienie kondycji włosów i skóry.

Niedowaga w skrajnych przypadkach prowadzi do rozwoju stanów zagrażających życiu.

Jak przytyć? Bezpieczne sposoby na niedowagę

Przybieranie na wadze dla niektórych osób może być trudnym zadaniem. Warto w tej kwestii skonsultować się z dietetykiem, który przeanalizuje z nami nawyki żywieniowe i wskaże błędy mogące przyczyniać się do niedowagi.

Podstawą leczenia niedowagi jest oczywiście dieta (więcej: dieta na przytycie). Jest zarówno niezbędnym wsparciem w leczeniu przyczyn niedowagi, jak i możliwością osiągnięcia prawidłowej dla danej osoby masy ciała. Dieta powinna dostarczać ok. 40-50 kcal na 1 kg masy ciała, być bogato-białkowa i jednocześnie lekkostrawna. Tłuszcze powinny dostarczać 25% energii. Zbyt duża ich ilość zmniejsza apetyt.

Oto sposoby na bezpieczne zwiększenie masy ciała:

• Zmierzaj do celu małymi krokami przybierając na wadze stopniowo: wzbogać posiłki o 300-500 dodatkowych kalorii dziennie (w przypadku osoby dorosłej).
• Polecane są kaloryczne zdrowe przekąski takie jak: orzechy, masło orzechowe, banany, winogrona, owoce suszone, awokado. Słodycze hamują apetyt, są mało-odżywcze i próchnicotwórcze.
• Najlepiej przyjmować 4-5 posiłków w ciągu dnia. Unikaj długich przerw między posiłkami.
• Dostarczaj białko pełnowartościowe w każdym posiłku. Najlepsze jego źródła to: chude mięso i wędliny, ryby, jaja, jogurty naturalne, twarogi. Ryby morskie oprócz białka dostarczają także witaminę D i żelazo.
• Do każdego posiłku dodawaj warzywa w postaci surowej i/lub gotowanej. Dostarczają witamin, składników mineralnych oraz błonnika pokarmowego usprawniającego pracę przewodu pokarmowego. Świeże warzywa i owoce zawierają najwięcej witaminy C.
• Do przygotowywania potraw warto stosować oleje roślinne i masło. Olej rzepakowy, oliwę z oliwek można wykorzystywać zarówno do przyrządzania potraw „na zimno” (surówki, sałatki) i „na gorąco” (gotowanie, duszenie, pieczenie, smażenie).
• Najlepiej przyswajalne są składniki odżywcze z potraw świeżych, gotowanych (w wodzie lub na parze), apetycznie podanych.
• Nie spożywaj posiłków w pośpiechu. Ostatni posiłek zjadaj 2 godziny przed snem. Zalecany jest odpoczynek po posiłku.
• Polecane napoje to woda mineralna, soki 100%, herbaty owocowe, ale możesz też wypróbować wysokoenergetycznych smoothies.
• Niepolecane są produkty i potrawy smażone, zwłaszcza w głębokim tłuszczu, fast foody, produkty wędzone.
• Wskazana jest umiarkowana aktywność fizyczna, dla utrzymania dobrej formy i budowania masy mięśniowej. Wysiłek fizyczny pobudza apetyt.

Uważaj: Palenie papierosów zmniejsza apetyt, przyspiesza przemianę materii. Dym tytoniowy niszczy witaminę E. Co więcej, znacząco zwiększa ryzyko poważnych chorób u osób z niedowagą.

Badania w przypadku niedowagi

W celu oceny stanu odżywienia organizmu i określenia stopnia niedowagi i niedożywienia zastosowanie mają na samym początku badania:

• wywiad żywieniowy,
• ocena wskaźnika masy ciała (BMI),
• u dzieci dodatkowo stopień rozwoju fizycznego za pomocą siatek centylowych.

W przypadku niedowagi lekarz może zlecić różne badania diagnostyczne:

• morfologia krwi z rozmazem,
• glukoza,
• elektrolity,
• żelazo, ferrytyna,
• próby wątrobowe,
• lipidogram,
• mocznik i kreatynina,
• TSH, fT4, fT3,
• badania kału,
• badania obrazowe np. USG jamy brzusznej, kolonoskopia,
• testy alergiczne.

Konieczne jest skierowanie do psychiatry, gdy istnieje podejrzenie, że za niedowagą stoi anoreksja lub inne zaburzenia psychiczne.

Czytaj także:
Obliczanie BMI nastolatków i interpretacja wyników. Co jest lepsze: BMI nastolatka czy informacje z siatek centylowych?
Niskie BMI a nieregularne miesiączki. Jaki związek ma waga z długością cyklu?
Obliczanie BMI dla mężczyzn może być zawodne. Sprawdź, jakie parametry lepiej ocenią ryzyko otyłości mężczyzny
Obalamy mity: Czy osoby odżywiające się zdrowo mogą mieć wysoki cholesterol?
Co oznacza ciągłe uczucie zimna? Częste marznięcie może świadczyć o chorobie tarczycy