Dżuma jest zakaźną chorobą o ostrym przebiegu, która atakuje ssaki, w tym człowieka. Wywołują ją pałeczki gram-ujemne Yersinia pestis, czyli bakterie należące do rodziny enterobakterii. Do organizmu człowieka dostają się wskutek pokąsania przez pchły wcześniej żerujące na szczurach, nornicach, dzikich królikach czy wiewiórkach. Do zakażenia może także dojść droga kropelkową – mówi się wtedy o płucnej odmianie choroby.
Największa epidemia dżumy miała miejsce w XIV w. w Europie (tzw. Czarna śmierć), a jej symbolem stał się m.in. doktor plagi, lekarz zajmujący się zarażonymi w czasie pandemii w charakterystycznej masce ptaka. Taki strój miał chronić przed unoszącymi się w powietrzu zarazą i odorem, dlatego dziób wypełniany był substancjami zapachowymi i leczniczymi, m.in.: melisą, miętą, mirrą, różą, jałowcem czy kamforą. Dzisiaj, dzięki lekom i szczepionkom, dżuma jest znacznie lepiej kontrolowana i skutecznie leczona.
Spis treści:
- Dżuma – rodzaje i objawy
- Jak się diagnozuje dżumę
- Leczenie dżumy
- Zapobieganie dżumie
- Dżuma obecnie
- Dodatkowe informacje
Dżuma – rodzaje i objawy
Najczęstszą postacią dżumy jest postać dymienicza – okres wylęgania wynosi od kilku godzin do 12 dni (średnio 2-5 dni). Zaczyna się od wysokiej gorączki i dreszczy. Chory jest niespokojny, czasem bardzo senny. Powiększeniu ulegają węzły chłonne, zwłaszcza pachwinowe i pachowe, stają się one tkliwe, pod pachami mogą osiągnąć rozmiary nawet 10 cm, po kilku dniach może dojść do opróżnienia ich zawartości (ropnej) przez przetoki. Na skórze mogą pojawiać się wybroczyny. Nieleczona postać dymienicza w 60% przypadków prowadzi do śmierci.
Postać płucna pierwotna dżumy – okres wylęgania wynosi 2-3 dni, jest to najbardziej zaraźliwa odmiana, zaliczana do najcięższych chorób atakujących człowieka. Wnikające do dróg oddechowych bakterie dżumy wywołują gwałtownie nasilające się zmiany zapalne. Pojawia się suchy, męczący kaszel, na początku chory może wykrztuszać śluzową wydzielinę, a po nim obfita plwocina i krwioplucie. Chorobie towarzyszą silne bóle głowy, wysoka gorączka, tachykardia, dreszcze. Patogeny atakują płuca, następnie drogą naczyń krwionośnych i limfatycznych wędrują dalej. Pojawia się niewydolność oddechowo-krążeniowa i większość nieleczonych osób umiera w ciągu 48 godzin.
Postać posocznicowa dżumy ma gwałtowny przebieg, prowadzący w ciągu 2-3 dni do śmierci chorego. Najczęściej jest powikłaniem dżumy dymieniczej. U 40% pacjentów pojawiają się silne bóle brzucha. Rozwijają się charakterystyczne zmiany martwicze, zgorzele, tkanki zmieniają kolor na czarny (takie cechy pojawiały się w opisach epidemii dżumy w średniowieczu, stąd nazwa "czarna śmierć").
U niektórych osób dżuma ma łagodny przebieg, charakteryzujący się trwającą przez tydzień gorączką, złym samopoczuciem, bólami głowy i powiększeniem węzłów chłonnych.
Jak się diagnozuje dżumę
W rozpoznaniu dżumy stwierdza się typowe dla niej objawy. Ponadto wykonywane są badania laboratoryjne. Bakterie izoluje się z materiału pobranego z węzłów chłonnych, plwociny lub krwi i stwierdza obecność Yersinia pestis na podstawie badania genetycznego. Stosowane są też badania serologiczne, czyli stwierdzające (lub wykluczające) obecność w surowicy charakterystycznych dla choroby przeciwciał.
Leczenie dżumy
Leczenie dżumy polega na podaniu antybiotyków. Kluczowa dla skuteczności terapii jest szybka diagnoza i podanie leków w kroplówce (to m.in.: gentamycyna, tetracyklina, streptomycyna).
Leczenie trwa 2-3 tygodnie. Wczesne włączenie antybiotyku obniża śmiertelność z powodu dżumy poniżej 5%.
Izolacja chorego jest konieczna wyłącznie w przypadku płucnej odmiany dżumy, choć w Polsce wszyscy chorzy na dżumę są obowiązkowo hospitalizowani.
Zapobieganie dżumie
Zapobieganie dżumie polega na szczepieniach ochronnych i profilaktycznej antybiotykoterapii. Szczepienie wykonywane jest przed podróżą na tereny endemiczne, jednak trzeba pamiętać, że nie zabezpiecza przed płucną postacią choroby. Szczepionka przeciwko dżumie nie jest dostępna w Polsce. Profilaktyczne stosowanie antybiotyku jest zalecane, gdy doszło do kontaktu z chorym lub materiałem zakaźnym.
Do profilaktyki przeciwko dżumie zalicza się również działania edukacyjne, zmniejszanie populacji chorych gryzoni, tępienie pcheł, stosowanie repelentów.
Dżuma w Polsce
Nie odnotowuje się aktualnie przypadków dżumy w Polsce. Jest obecna w niektórych krajach Azji, Afryki i Ameryki Południowej, przypadki zachorowań pojawiają się również w USA.
Treść artykułu została pierwotnie opublikowana 28.09.2017
Więcej na podobny temat:
Jak rozpoznać choroby zakaźne u dziecka?
Gdzie i kiedy możemy zarazić się żółtą febrą?
Zapalenie płuc - przyczyny i objawy, leczenie i groźne powikłania
Choroba Kawasaki: objawy, powikłania, przyczyny, leczenie i rokowanie w chorobie Kawasakiego
Bruceloza (gorączka mleka koziego) – rozpoznanie i leczenie
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
