Hemoroidy – objawy, przyczyny, żylaki odbytu w ciąży, leczenie, domowe sposoby

fot. Adobe Stock, Andrey Popov

Spis treści:

1. Co to są hemoroidy?
2. Hemoroidy – objawy
3. Hemoroidy – przyczyny
4. Hemoroidy zewnętrzne i wewnętrzne
5. Jak wyglądają hemoroidy?
6. Hemoroidy – diagnostyka
7. Hemoroidy w ciąży
8. Hemoroidy – leczenie
9. Co zrobić, żeby hemoroidy się wchłonęły?
10. Jak zapobiegać hemoroidom?
11. Hemoroidy a rak

Co to są hemoroidy?

Hemoroidy, inaczej guzki krwawnicze, to anatomiczne naczyniowe struktury odbytu, które ma każdy z nas. Określa się je fachowo jako żylakowatość żył splotu odbytniczego. Guzki kontrolują wydalanie stolca i gazów, a mają formę wypełnionych krwią poduszeczek. Hemoroidy objęte chorobą, zwane żylakami odbytu, uważane są za wstydliwe, chociaż szacuje się, że mogą dotyczyć nawet co drugiego Polaka.

Gdy hemoroidy zbytnio się rozciągają i wypełniają krwią, a następnie nie mogą naturalnie z niej opróżnić, dochodzi często do stanów zapalnych zarówno żylaków, jak i tkanek odbytu. Wypróżnianie czy nawet siedzenie powodują wtedy bolesne dolegliwości. Określa się takie problemy również jako choroba hemoroidalna.

Hemoroidy – objawy

Objawy hemoroidów utrzymują się na ogół 7-14 dni. Po kilku dniach powinna być odczuwana znaczna poprawa bez zabiegu chirurgicznego.

Początkowo objawy hemoroidów mogą przestraszyć, głównie przez widoczne ślady krwi na papierze toaletowym. Rzadko taki objaw sugeruje jednak poważniejszą chorobę, na ogół winne są właśnie żylaki odbytu. Podstawowe objawy hemoroidów to:

• świąd odbytu,
• ból przy oddawaniu stolca,
• poczucie niepełnego wypróżnienia,
• krwawienie z odbytu,
• pieczenie odbytu,
• ból podczas siedzenia.

Można wyróżnić kilka stopni rozwoju choroby hemoroidalnej:

• hemoroidy I stopnia - widoczne tylko w anoskopie, czyli podczas badania kanału odbytu, nie wychodzą na zewnątrz,
• hemoroidy II stopnia - mogą wypadać podczas wypróżniania, ale samoistnie wracają do kanału odbytu,
• hemoroidy III stopnia - występują na zewnątrz odbytu i dają się odprowadzić ręcznie,
• hemoroidy IV stopnia - pozostają trwale na zewnątrz odbytu i nie można ich odprowadzić.

Dość dokuczliwe objawy towarzyszą zakrzepicy hemoroidów. Rozwija się ona na ogół w przypadku dużych, wypadniętych hemoroidów, gdy krew zgromadzi się w guzku i stworzy skrzeplinę. Taka skrzeplina nie jest niebezpieczna, ale w niektórych przypadkach wymagane jest nakłucie i opróżnienie żylaka. Objawem tzw. zakrzepu brzeżnego odbytu jest ostry, nagły i silny ból w obrębie guzka krwawniczego. 

Hemoroidy – przyczyny

Wbrew powszechnej opinii hemoroidy nie są zależne od wieku, lecz od naszego trybu życia i tego, co jemy. Oto podstawowe przyczyny powstania hemoroidów:

• siedzący tryb życia, brak ruchu,
• otyłość,
• ciąża i związane z nią zmiany hormonalne,
• niektóre zawody i aktywności: kolarstwo, jazda konna, zawód kierowcy, pracownika biurowego (długotrwałe siedzenie),
• dieta uboga w błonnik i płyny,
• częste biegunki lub zaparcia,
• nadmierne parcie na stolec,
• nadużywanie środków przeczyszczających,
• przewlekła niewydolność krążenia,
• poród,
• seks analny.

Hemoroidy zewnętrzne i wewnętrzne

Żylaki odbytu można podzielić na hemoroidy zewnętrzne (wystające na zewnątrz odbytu) oraz hemoroidy wewnętrzne (niewidoczne na zewnątrz).

Hemoroidy zewnętrzne są umiejscowione pod skórą przy samym odbycie i są widoczne gołym okiem, są również wyczuwalne podczas dotyku. Ten rodzaj hemoroidów jest bardziej dokuczliwy. Możesz odczuwać ból, pieczenie, nawet tak nasilone, że nie da się siedzieć. 

Hemoroidy wewnętrzne znajdują się głębiej, w kanale odbytu, i nie są widoczne gołym okiem. Najczęściej powodują bezbolesne krwawienie z odbytu podczas wypróżniania. Możesz wtedy zauważyć niewielkie plamy krwi na papierze toaletowym. Hemoroidy wewnętrzne mogą czasami powodować też bardziej uciążliwe dolegliwości, takie jak ból, pieczenie odbytu czy nietrzymanie stolca.

fot. Adobe Stock, kolaż Polki.pl

Jak wyglądają hemoroidy?

Hemoroidy, prawidłowo, są naturalnymi strukturami anatomicznymi umiejscowionymi w kanale odbytu w postaci trzech (czasami czterech) poduszek naczyniowych umiarkowanie wypełnionych krwią. Ich zadaniem jest uszczelnianie odbytu w ramach mechanizmu zwieraczowego.

Gdy hemoroidy powiększą się i są nadmiernie wypełnione krwią, mają najczęściej postać wystających, czerwonych lub sinych, wyczuwalnych guzków lub zgrubień w okolicy odbytu. 

Zakrzep hemoroidu, zwany też krwiakiem okołoodbytowym, ma postać sinego lub fioletowego, nabrzmiałego guzka przy odbycie i jest bardzo bolesny. Może mu towarzyszyć owrzodzenie. 

Przeczytaj też: Żylaki nóg

Hemoroidy – diagnostyka

Aby zdiagnozować żylaki odbytu, lekarz wykonuje badanie fizykalne (naoczne). By sprawdzić, czy pacjent ma hemoroidy wewnętrzne, konieczne jest badanie per rectum, czyli przez odbyt. W diagnostyce hemoroidów stosuje się też rektoskopię, czyli wziernikowanie krańcowego odcinka przewodu pokarmowego.

Hemoroidy w ciąży

Hemoroidy są bardzo częstą dolegliwością kobiet w ciąży. Na żylaki odbytu skarży się nawet 30-40% ciężarnych. Hemoroidy mogą pojawić się w wyniku nacisku ciężaru dziecka na naczynia krwionośne w obrębie miednicy. Hemoroidy w ciąży pojawiają się zwykle w III trymestrze, a także po porodzie. Ich objawy są takie same, jak u innych osób: krwawienie, świąd i ból.

Hemoroidy po porodzie potrafią być bardzo rozległe, mogą im towarzyszyć stan zapalny i zakrzepica. W przypadku żylaków odbytu po porodzie polecane są chłodne okłady, maści i kremy przeciwzapalne i znieczulające oraz czopki na hemoroidy. Czasami lekarz może zalecić heparynę. 

Hemoroidy – leczenie

Do lekarza powinieneś zgłosić się z hemoroidami wtedy, jeśli objawy nie ustępują po 7 dniach albo nasilają się. Leczenie hemoroidów zależy od stopnia ich zaawansowania. Z mniejszymi żylakami odbytu możemy radzić sobie samodzielnie. Przy większych hemoroidach niezbędna będzie konsultacja lekarska. Czasami konieczne jest wycięcia guzka wykonywane przy znieczuleniu miejscowym. 

Większe hemoroidy wiążą się z ryzykiem infekcji, ponieważ uszkodzona skóra jest podatna na wnikanie drobnoustrojów. Dlatego lepiej ich nie bagatelizować.

Leki, maści i czopki na hemoroidy

Na żylaki odbytu możemy zastosować preparaty w formie kremów, czopków i maści. Mają one działanie przeciwzapalne, łagodzące, przeciwświądowe, przeciwbólowe i/lub ściągające. Mogą zawierać diosminę, lidokainę, tlenek cynku, pączki topoli, wyciąg z nagietka, kasztanowca bądź arniki górskiej lub hydrokortyzon.

Szczególnie popularne są czopki oraz maści na hemoroidy – większość z nich jest dostępna bez recepty.

Zabiegi na hemoroidy

Zabiegi chirurgiczne wykonuje się w ostateczności, gdy hemoroidy są już zaawansowane lub gdy nie reagują na leczenie objawowe. 

Leczenie hemoroidów obejmuje różnorodne zabiegi:

• Gumkowanie (czyli metoda Barrona) – najpopularniejsza metoda – zabieg polega na założeniu na powiększony guzek gumowej opaski, która odcina dopływ krwi, co w rezultacie prowadzi do jego martwicy i odpadnięcia po kilku dniach. Zabieg jest bezbolesny, trwa ok. 10 minut i nie wymaga specjalnego przygotowania. Od razu po nim można wrócić do codziennych zajęć. Cena to 200-400 zł w przypadku jednego hemoroida.
• Usuwanie laserowe – zabieg polega na naświetlaniu guzka wiązką lasera, co powoduje obkurczenie naczyń i martwicę tkanek. Koszt usuwania hemoroidów laserem zależy od wielu czynników, może sięgać nawet kilku tysięcy złotych.
• Podwiązywanie (DGHAL albo metoda Moringa) – to zabieg podwiązania drobnych naczyń zaopatrujących hemoroidy w krew, dzięki czemu obrzęk znika. Procedura trwa ok. 40 minut i możliwy jest szybki powrót do codziennych zajęć. Koszt to 1000-1500 zł.
• Skleroterapia – polega na wstrzyknięciu bezpośrednio do żylaka substancji, która powoduje zamknięcie ścian naczynia i obkurczenie guzka. Koszt zabiegu 200-600 zł.
• Krioterapia – jest rodzajem ablacji, czyli celowego niszczenia tkanek w sposób bezkrwawy, przy pomocy bardzo niskiej temperatury, co prowadzi do miejscowej martwicy i zniknięcia guzka. To metoda rzadko stosowana w leczeniu hemoroidów jako podstawowa, raczej jako uzupełniająca.

Należy pamiętać, że każda z powyższych metod wiąże się z możliwymi powikłaniami, które powinny być dokładnie omówione z lekarzem. Ich skuteczność zależy od różnych czynników, w tym stopnia zaawansowania choroby hemoroidalnej. To również powinno być omówione ze specjalistą.

Spośród klasycznych metod wycięcia żylaków odbytu dwie najczęściej stosowane to:

• hemoroidektomia otwarta sposobem Milligana-Morgana,
• hemoroidektomia zamknięta sposobem Fergusona.

Uważa się, że tylko 10–20% osób z hemoroidami wymaga zabiegu operacyjnego. Są to z reguły pacjenci z IV stopniem choroby, wypadaniem odbytu, a także ci, u których zawiodło leczenie zachowawcze i instrumentalne
– mówi dr n. med. Marcin Tchórzewski.

Operacja chirurgicznego wycięcia hemoroidów chociaż jest wysoce skuteczna, jest wskazana, gdy inne metody leczenia zawiodły lub pojawiły się powikłania. Operacja wiążę się z występowaniem bólu po zabiegu, koniecznością dłuższej rekonwalescencji i większym ryzykiem powikłań niż metody zachowawcze i małoinwazyjne.

Co zrobić, żeby hemoroidy się wchłonęły? Domowe sposoby na hemoroidy

Aby hemoroidy się wchłonęły, z domowych sposobów stosuje się przede wszystkim nasiadówki, kompresy, przemywanie odbytu chusteczkami namoczonymi w naparze z rumianku lub nagietka (łagodzi ból i dezynfekuje miejsce, przez co zapobiega powstawaniu stanów zapalnych i dalszemu rozwojowi choroby). 

Domowe leczenie hemoroidów należy traktować wspomagająco i konsultować je z lekarzem. Nierzadko może ono stanowić uzupełnienie leczenia. Możemy je zastosować w pierwszej i drugiej fazie choroby, kiedy guzki wciąż jeszcze wsuwają się do środka same.

Dobre efekty może dać także wyziębianie hemoroidów. Polega na tym, by w chustkę lub ściereczkę zawinąć kawałek lodu. Wówczas zmniejsza się stan zapalny, guzek obkurcza się i wsuwa do środka.

Czosnek na hemoroidy 

Jednym z polecanych domowych środków na hemoroidy jest czosnek. Nie ma dowodów naukowych na to, aby czosnek skutecznie leczył hemoroidy. Wiadomo jednak, że zawiera substancje przeciwzapalne i przeciwbakteryjne (szczególnie allicynę), które mogą wspomagać kurację. Zwolennicy tej metody polecają nałożenie rozgniecionego czosnku na zmienione okolice na kilka minut.

Zioła na hemoroidy

Pomocne w leczeniu hemoroidów mogą być też zioła. Można wykorzystać je w postaci:

• naparów do picia,
• nasiadówek,
• kompresów,
• odwarów do przemywania.

Najlepsze do tego celu są: ruszczyk kolczasty, topola czarna, dąb szypułkowaty, kasztanowiec zwyczajny oraz nostrzyk żółty.

Miód na hemoroidy

Miód ma działanie przeciwzapalne i antybakteryjne, dlatego jest obiecującym domowym środkiem na hemoroidy. W jednym z badań sprawdzono skuteczność mieszanki miodu, oliwy i wosku pszczelego w leczeniu żylaków odbytu. Okazało się, że mikstura znacznie zmniejszała krwawienie, łagodziła ból i swędzenie związane z hemoroidami.[1] Przy tym nie powodowała żadnych skutków ubocznych. Miód można aplikować bezpośrednio na zmienione okolice.

Dieta przy hemoroidach

Bardzo istotnym elementem leczenia hemoroidów jest uregulowanie rytmu wypróżnień, dlatego duże znaczenie mają zalecenia dietetyczne.

Zaleca się unikania spożywania kawy, mocnej herbaty, ostrych przypraw, alkoholu, czynników zapierających, jak np. czekolada, orzechy, tłuszcze zwierzęce, a wprowadzenie pokarmów bogatobłonnikowych, takich jak warzywa, owoce, ciemne pieczywo, otręby
– mówi dr n. med. Marcin Tchórzewski, proktolog i chirurg w Centrum Medycznym Damiana.

Jak zapobiegać hemoroidom?

Najlepszym sposobem zapobiegania hemoroidom jest utrzymywanie prawidłowego rytmu wypróżnień. Należy unikać zaparć poprzez właściwą dietę i codzienne nawyki. W tym celu: 

• jedz produkty bogate w błonnik,
• spożywaj dużą ilość wody przez cały dzień,
• regularnie ćwicz, aby poprawić pracę układu trawiennego,
• unikaj długotrwałego siedzenia,
• nie wypróżniaj się na siłę,
• nie wstrzymuj stolca, staraj się korzystać z toalety, zawsze gdy jest taka potrzeba.

W zapobieganiu hemoroidom ważne jest również unikanie wyziębienia okolicy bioder czy siedzenia na zimnych powierzchniach. 

Hemoroidy a rak

Krwawienie z odbytu, które towarzyszy żylakom odbytu, może wskazywać również na raka jelita grubego. Dlatego nie wolno lekceważyć tego sygnału. To objaw, który zawsze powinien zwrócić naszą uwagę i skłonić do wizyty u lekarza. Jak odróżnić hemoroidy od raka jelita grubego? M.in. dzięki innym symptomom: bólom brzucha, zmianie rytmu wypróżnień, chudnięciu i niedokrwistości - które wskazują na poważniejszą chorobę.

Pamiętajmy, że żylaki odbytu i nowotwór jelita grubego mogą ze sobą współistnieć, a ich objawy mogą nakładać się na siebie.

Bywa też, że hemoroidy są mylone z innymi chorobami przewodu pokarmowego, jak szczelina odbytu, polip jelita grubego, kłykciny kończyste (objaw zakażenia HPV), ropień lub przetoka odbytu.

Treść artykułu została pierwotnie opublikowana 11.07.2018.

Czytaj także:
Domowe sposoby na hemoroidy. Jak sobie poradzić z żylakami odbytu?
Rak jelita grubego – objawy, przyczyny, badania (komentarz onkologa)
Swędzenie odbytu: przyczyny i leczenie
Kolonoskopia – przygotowanie do badania, cena, wskazania

dr n. med.

Marcin Tchórzewski

proktolog, chirurg

Jest proktologiem i chirurgiem, pracuje w Centrum Medycznym Damiana w Warszawie. Jego zainteresowania w obrębie specjalizacji to: choroby zapalne jelit, nowotwory jelit, choroby odbytu, odbytnicy oraz jelita grubego.

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!