Spis treści:
- Czym jest klasterowy ból głowy?
- Klasterowy ból głowy - przyczyny
- Objawy klasterowego bólu głowy
- Rodzaje klasterowego bólu głowy
- Klasterowy ból głowy - diagnoza i leczenie
- Czy możliwe jest całkowite wyleczenie klasterowego bólu głowy?
- Domowe sposoby na klasterowy ból głowy
Czym jest klasterowy ból głowy?
Klasterowy ból głowy to cykliczne napady połowicznego silnego bólu w oczodole, nad oczodołem lub w okolicy skroniowej. Czasem rozlewają się na inne obszary głowy. Ból trwa od kilkunastu minut do 3 godzin i powtarza się wiele razy w ciągu doby. Rzadko klasterowy ból głowy rozpoznaje się u osób poniżej 18. roku życia.
Co charakterystyczne dla tego rodzaju dolegliwości, napady bólu pojawiają się w seriach przez kilka tygodni lub miesięcy, z okresami remisji o różnej długości. Klasterowe bóle głowy mogą występować przewlekle (gdy trwają ponad rok i nie ustępują lub okresy remisji są krótsze niż miesiąc).
Ten rodzaj bólu głowy dotyczy ok. 200 tys. osób w Polsce - cierpią głównie mężczyźni, dlatego klasterowy ból głowy bywa nazywany męską odmianą migreny. Jest jednak rzadszy niż migrena oraz napięciowy ból głowy. Trudno mu zapobiec i trudno go leczyć.
Klasterowy ból głowy - przyczyny
Jak do tej pory nie określono jednoznacznych przyczyn bólu. Patogeneza klasterowego bólu głowy nie jest do końca wyjaśniona. Najtrudniejsza do wyjaśnienia jest cykliczna podatność na ataki – przypuszcza się, iż ma to związek z zaburzeniami w obrębie podwzgórza. W ok. 5 % przypadków zauważa się występowanie rodzinne.
Badania hormonalne przeprowadzane w okresach bezbólowych ujawniły zmiany stężeń:
- melatoniny (hormon produkowany przez szyszynkę),
- kortyzolu (kora nadnerczy),
- prolaktyny (przysadka),
- beta-endorfiny (mózg i rdzeń kręgowy),
- testosteronu (przede wszystkim produkowany przez jądra).
Istnieje hipoteza, że przyczyną klasterowego bólu głowy mogą być zaburzenia naczyniowe wywołane np. wypiciem alkoholu lub zażyciem leków (np. nasercowych). Wtedy naczynia krwionośne szybko się rozszerzają, uciskają na sąsiadujące tkanki, przez co wywołują silny i nagły ból głowy.
Klasterowy ból głowy – objawy
Objawy klasterowego bólu głowy są charakterystyczne:
- ból jest silny i nagły,
- występuje jednostronnie,
- trwa od kilkunastu do kilkudziesięciu minut,
- zwykle w ciągu doby występuje kilka napadów,
- napady powtarzają się przez kilka-kilkanaście tygodni, po czym znikają na wiele miesięcy a nawet lat.
Klasterowy ból głowy charakteryzuje się jednostronnym bólem w okolicy oczodołowej (za gałką oczną) lub skroniowej, rzadziej w obrębie policzka lub szczęki. Raz zlokalizowany ból pojawia się praktycznie zawsze w tym samym miejscu podczas trwania choroby, rzadko przemieszcza się na stronę przeciwną.
Ból jest rozdzierający, wiercący i gwałtowny oraz przede wszystkim charakteryzuje się bardzo dużym nasileniem. Pacjenci nie zgłaszają żadnych objawów przepowiadających.
Ból nadchodzi bez ostrzeżenia osiągając maksymalne natężenie w ciągu około 5 minut i utrzymuje się średnio 15-20 minut, rzadziej do 2 godzin. W czasie dobiegania napadu do końca mogą być odczuwane krótkie okresy ulgi pomiędzy bólem. Po takim ataku chory jest wyczerpany.
Dolegliwości towarzyszące klasterowemu bólowi głowy
Bardzo charakterystyczne jest to, iż po tej samej stronie, co ból pojawiają się łzawiące oczy, zaczerwienienie oka, wyciek z nosa oraz opadanie powieki. Przy bardzo nasilonych napadach dołączają się nudności. Ponadto może być widoczne rozszerzenie tętnicy skroniowej. Pojawić się może również:
- niepokój,
- pobudzenie,
- napad histerii,
- nadmierna ruchliwość,
- agresja,
- próby samobójcze.
Rodzaje klasterowych bólów głowy
Wyróżniamy dwa główne rodzaje klasterowego bólu głowy:
- Epizodyczne - ataki bólu występują codziennie. Mogą utrzymywać się całymi dniami, tygodniami lub nawet miesiącami. Są to co najmniej dwa klastery oddzielone minimum 14 dniowym okresem remisji i trwają od 7 dni do roku.
- Przewlekłe - występują dłużej niż rok bez okresu remisji dłuższego niż dwa tygodnie. Zdarza się, że powtarzające się ataki bólu w czasie nocy mogą pozbawiać snu, a ogromny lęk przed wystąpieniem bólu po zaśnięciu, może sprawiać, że chorzy próbują unikać snu.
Klasterowy ból głowy - diagnoza i leczenie
Aby zdiagnozować klasterowy ból głowy, lekarz przeprowadza wywiad z pacjentem. Pyta o lokalizację bólu, natężenie, cykliczność objawów, czas jego trwania. Wykonuje się badania neurologiczne, obrazowe, a także przeprowadza konsultację okulistyczną.
Pomimo z pozoru łatwego do postawienia rozpoznania, wielu chorych pozostaje błędnie zdiagnozowanych nawet przez wiele lat, a co za tym idzie, są nieskutecznie leczeni. Schorzenie bywa mylone m.in. z zatokowym bólem głowy, ostrym atakiem jaskry i tętniakiem.
Leczenie ma na celu zahamowanie ataków bólu. Choremu podaje się:
- sumatryptan,
- kortykosteroidy,
- ergotaminy,
- dwuhydroergotaminy.
W związku z ogromnym nasileniem bólu podczas ataków chorzy mają często odczucia bezpośredniego zagrożenia życia oraz obecności poważnej patologii wewnątrzczaszkowej, np. guza. Zadaniem lekarza jest wytłumaczenie pacjentowi istoty klasterowych bólów głowy oraz przekonanie pacjenta, iż nic mu nie zagraża.
Wagę tego elementu postępowania potwierdzają zalecenia, iż nieraz w celu upewnienia chorego i jego rodziny o etiologii dolegliwości, może być zasadne wykonanie badania MRI z podaniem kontrastu (inaczej rezonans magnetyczny), mimo braku bezwzględnych wskazań diagnostycznych.
Leczenie operacyjne klasterowego bólu głowy
Istnieją nieliczne doniesienia o wykonywanej pod kontrola radiologiczną termokoagulacji zwoju Gassera lub przecięciu korzenia czuciowego nerwu trójdzielnego z dojścia przez tylna jamę czaszki. Wyniki tych zabiegów są zachęcające, ponieważ udało się u większości pacjentów zlikwidować dolegliwości bólowe. Niepowodzenia natomiast były przede wszystkim spowodowane niepełnym przerwaniem pierwszej gałęzi nerwu trójdzielnego, choć też u części chorych (pomimo prawidłowego odnerwienia) dolegliwości również się utrzymywały.
Do metod zabiegowych zalicza się próby stereotaktycznego wszczepienia elektrody pobudzającej do okolicy okołokomorowej podwzgórza. Liczba powikłań była zachęcająca do dalszych prób, by jednak wprowadzić tą metodę na szerszą skalę, potrzebne są długoterminowe obserwacje.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie klasterowego bólu głowy?
Chory powinien zdawać sobie sprawę, że nie zawsze możliwe jest całkowite wyleczenie z klasterowego bólu głowy, choć są rzeczywiście przypadki ustępowania dolegliwości. Zwykle leczenie sprowadza się do redukcji nasilenia bólu oraz skrócenia i zmniejszenia ilości napadów.
Domowe sposoby na klasterowy ból głowy
Aby uniknąć napadów klasterowego bólu głowy lub je złagodzić, warto wypróbować kilku domowych sposobów:
- Chłodny kompres. W złagodzeniu klasterowego bólu głowy pomocne może być przykładanie chłodnego okładu do miejsca, w którym wystąpił ból.
- Unikanie wyzwalaczy. Elementem zapobiegania jest też unikanie czynników, które mogą wywołać napad, np. picia alkoholu, papierosów, silnego lub mrugającego światła, intensywnych zapachów.
- Wdychanie tlenu przez specjalną maseczkę (inhalacje tlenowe).
- Spanie w pozycji półsiedzącej. Niektórzy uważają, że ten sposób pozwala złagodzić ataki w nocy, ponieważ zmniejsza ciśnienie krwi w obrębie głowy.
- Zioła o działaniu uspokajającym, jak melisa lub rumianek, mogą również być pomocne.
Niektórzy chorzy w walce z klasterowym bólem głowy stosują terapie niefarmakologiczne, takie jak akupunktura, masaże czy specjalna dieta (bogata w magnez). Trzeba jednak pamiętać, że nie istnieją żadne dowody na temat ich skuteczności.
Źródła:
A. Olszewska, Bóle głowy, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2019,
Wei DY, Yuan Ong JJ, Goadsby PJ. Cluster Headache: Epidemiology, Pathophysiology, Clinical Features, and Diagnosis. Ann Indian Acad Neurol. 2018 Apr;21(Suppl 1):S3-S8. doi: 10.4103/aian.AIAN_349_17. PMID: 29720812; PMCID: PMC5909131,
Kandel SA, Mandiga P. Cluster Headache. [Updated 2023 Jul 4]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK544241/,
Capobianco DJ, Dodick DW. Diagnosis and treatment of cluster headache. Semin Neurol. 2006 Apr;26(2):242-59. doi: 10.1055/s-2006-939925. PMID: 16628535.
Treść artykułu została pierwotnie opublikowana 17.01.2011
Czytaj także:
Domowe sposoby na ból głowy. Pozbądź się dolegliwości naturalnymi sposobami
„Budzikowy” ból głowy - czy jest groźny i kiedy występuje?
Ból głowy ze stresu - jak się objawia i jak sobie z nim radzić?
Kłujący sekundowy ból głowy - co oznacza i kiedy trzeba go leczyć?
Dokucza ci ból głowy przy kaszlu? Sprawdź, co może oznaczać
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
