Czym jest osteoporoza?
Osteoporoza, kiedyś zwana zrzeszotnieniem kości, to postępująca chorobą szkieletu. Charakteryzuje się zmniejszeniem masy kostnej i pogorszeniem jakości tkanki kostnej. Konsekwencją jest również zwiększona podatność na złamania, które występują już przy stosunkowo niewielkich urazach (są to tzw. złamania niskoenergetyczne).
Osteoporoza może być pierwotna lub wtórna – pierwsza dotyka osoby ok. 50. roku życia, druga powstaje w wyniku innych chorób (np. zaawansowanej cukrzycy lub nowotworu) bądź jest skutkiem ubocznym przyjmowanych leków.
Częściej chorują kobiety niż mężczyźni.
Czytaj też: Jakie są rodzaje osteoporozy?
Przyczyny choroby
Od początku życia człowieka jego kości rozwijają się bardzo szybko. Z wiekiem rosną jednak coraz wolniej. Szczytowa wartość ich rozwoju przypada na ok. 25-30 rok życia. Od wieku około 35 lat masa kostna zaczyna się stopniowo zmniejszać. Jest to naturalny proces starzenia się, ale u niektórych ludzi może prowadzić do nadmiernego osłabienia szkieletu i rozwoju osteoporozy. Narażone są na to zwłaszcza kobiety po menopauzie, które mają obniżone stężenie estrogenów (żeńskich hormonów płciowych), działających ochronnie na układ kostny.
W tworzeniu kości kluczową rolę odgrywają dwa minerały: wapń i fosfor. Niedobór tych pierwiastków w diecie jest ważnym czynnikiem podnoszącym ryzyko osteoporozy. Inne czynniki zwiększające ryzyko choroby obejmują niedostateczną podaż witaminy D w pożywieniu, brak aktywności fizycznej, palenie tytoniu, spożywanie w nadmiarze alkoholu, a także obecność innych chorób, w tym schorzeń tarczycy nowotworów, zespołu Cushinga, jak również długotrwałe leczenie steroidami.
Podsumowując, główne czynniki ryzyka to:
- wiek (kobiety powyżej 45.-50. roku życia, mężczyźni powyżej 55.-60. roku życia),
- płeć (kobiety chorują częściej),
- niedobór hormonów płciowych,
- uwarunkowania genetyczne,
- inne choroby i ich leczenie,
- brak aktywności fizycznej,
- picie alkoholu, kawy, palenie papierosów,
- zła dieta (niedobór wapnia, fosforu, cynku, witaminy D, A, K, C).
Zobacz: Osteoporoza - sprawdź, czy jesteś w grupie ryzyka
Objawy osteoporozy
W początkowym okresie rozwoju choroba przebiega bezobjawowo. Często pierwszym symptomem osteoporozy staje się dopiero złamanie kości, które mogą prowadzić do poważnych komplikacji (np. w przypadku złamania szyjki kości udowej).
Objawami mogą być:
- bóle kostne odczuwane pod wpływem większych obciążeń,
- obniżenie wzrostu (spowodowane złamaniami kompresyjnymi kręgów),
- silny, ostry ból kręgosłupa (może sygnalizować złamanie kompresyjne kręgu na skutek np. kichnięcia),
- złamania, towarzyszące nie tylko urazom, ale i codziennym czynnościom - np. złamanie kości długiej, kości ramiennej, dalszego odcinka kości promiennej (tuż przy nadgarstku), złamania kompresyjne kręgów,
- kifoza (pogłębienie wygięcia kręgosłupa, tzw. garb).
Osteoporoza długo nie daje objawów, dyskretnie pozbawiając szkielet minerałów i osłabiając go. Dlatego warto dowiedzieć się więcej na temat czynników ryzyka choroby i, w razie jej podejrzenia, niezwłocznie zgłosić się do lekarza w celu wykonania densytometrii – badania, za pomocą którego można precyzyjnie ocenić stan kośćca.
Polecamy: Objawy osteoporozy
Densytometria – badanie gęstości kości
Densytometria ma na celu określenie gęstości mineralnej kości (BMD, z ang. Bone Mineral Density) w poszczególnych częściach szkieletu. Badanie densytometryczne pozwala wykryć osteoporozę w jej stadium bezobjawowym, czyli zanim dojdzie do złamania kości lub kręgosłupa. Jest także użyteczne w ocenie efektywności leczenia. Densytometria jest bezbolesna, całkowicie nieinwazyjna i bezpieczna, nie trzeba się więc stresować badaniem.
Badanie densytometryczne wykonuje się przy użyciu specjalnego aparatu rentgenowskiego. Dawki promieniowania podczas testu są minimalne (wielokrotnie mniejsze niż np. przy wykonywaniu klasycznego prześwietlenia klatki piersiowej). Mimo tego, nie powinien być on wykonywany u kobiet w ciąży.
Badanie nie wymaga ze strony pacjenta żadnego szczególnego przygotowania. W zależności od poddawanej badaniu części ciała pacjent siedzi lub leży. Klasycznie ocenie poddaje się bliższy odcinek kości udowej (w okolicy biodra), odcinek lędźwiowy kręgosłupa i/lub kości przedramienia. U dzieci, a w szczególnych przypadkach także i u dorosłych, wykonuje się badanie całego szkieletu.
Zobacz: Jakie są najczęstsze złamania w osteoporozie?
Jak leczyć osteoporozę?
Głównym celem leczenia osteoporozy jest zapobieganie złamaniom kości. Na leczenie osteoporozy nigdy nie jest za późno, jednak im wcześniej jest rozpoczęte, tym jest skuteczniejsze, a postęp choroby wolniejszy.
Należy liczyć się z tym, że, w przypadku późno rozpoczętej terapii, pewne zmiany dokonane przez osteoporozę mogą być nieodwracalne.
Przeczytaj: Jak się leczy osteoporozę?
Leczenie osteoporozy obejmuje:
- Zwalczanie i/lub unikanie czynników ryzyka.
- Stosowanie leków poprawiających masę kostną.
- Zapobieganie upadkom.
- Dieta bogata w wapń
Aby leczenie było skuteczne, należy uzupełniać niedobory wapnia w diecie. Łączna dawka wapnia powinna wynosić 1000 – 1200 mg na dobę. W celu zapewnienia prawidłowego wchłaniania tego pierwiastka w przewodzie pokarmowym, należy dostarczyć organizmowi odpowiednią dawkę witaminy D (lub jej aktywne metabolity). Czasowo można uzupełnić niedobory wapnia stosując suplementy diety w tabletkach.
Polecamy: Jaka dieta w osteoporozie po menopauzie?
- Leki – bisfosfoniany
Istnieje kilka grup leków wykorzystywanych w leczeniu osteoporozy. Wyboru dokonuje się indywidualnie w przypadku każdego pacjenta. W celu zwiększenia masy kostnej stosuje się leki z grupy bisfosfonianów, estrogeny, kalcytoninę oraz selektywne modulatory receptorów estrogenowych.
Bisfosfoniany są uznawane za jedne z najskuteczniejszych leków. Ich działanie skutkuje zahamowaniem utraty (a nierzadko nawet zwiększeniem) masy kostnej, i, co za tym idzie, zmniejszoną ilością złamań. Ta grupa leków jest szczególnie zalecana dla mężczyzn oraz osób z osteoporozą o charakterze wtórnym (np. jako wynik długotrwałego leczenia steroidami).
W zależności od konkretnego preparatu, bisfosfoniany przyjmuje się raz na tydzień lub raz na miesiąc.
- Inne rodzaje leków
W przypadku złej tolerancji leków doustnych i wystąpienia działań niepożądanych (pod postacią nudności, wymiotów lub owrzodzeń żołądka) można rozważyć stosowanie leków w postaci okresowych wstrzyknięć dożylnych.
Terapia hormonalna (estrogenowa), stosowana u kobiet po menopauzie, pozwala na zachowanie masy kostnej na odpowiednim poziomie. Jednak mimo swojej skuteczności, stosowanie estrogenów związane jest ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia incydentów zakrzepowo-zatorowych, raka endometrium (błony śluzowej macicy) i raka piersi.
Polecamy: Osteoporoza a sprawność fizyczna
Leki z grupy selektywnych modulatorów receptorów estrogenowych, w skrócie SERM, są stosowane u kobiet po menopauzie, u których terapia estrogenowa jest zbyt ryzykowna. Tej grupy leków nie stosuje się jeszcze u mężczyzn.
W przypadku osób z przeciwwskazaniami do stosowania bisfosfonianów stosuje się kalcytoninę, hormon produkowany przez tarczycę, który wpływa na zwiększenie masy kostnej w nieco mniejszym stopniu niż bisfosfoniany.
Leczenie osteoporozy jest procesem długotrwałym, wymaga zdyscyplinowania i ścisłego przestrzegania zaleceń lekarskich.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
