Torbiele jajnika, zwane też cystami jajników, występują bardzo często i dotyczą kobiet w każdym wieku. Mogą być pojedyncze i mnogie, zlokalizowane w jednym bądź obu jajnikach. Zazwyczaj nie powodują żadnych dolegliwości i są wykrywane przypadkowo w trakcie badania USG.
Spis treści:
- Czym są torbiele jajnika?
- Torbiel na jajniku - objawy
- Torbiele na jajnikach - przyczyny
- Jak szybko rosną torbiele na jajnikach
- Torbiel na jajniku a ciąża
- Torbiele na jajniku - badania
- Torbiel na jajniku - leczenie
Czym są torbiele jajnika?
Torbiel na jajniku to przestrzeń wypełniona płynną treścią i otoczona cienką ścianką występująca w obrębie jajnika. Torbiele umiejscowione w jajnikach dzielimy na:
- czynnościowe (folikularne i torbiele ciałka żółtego) - powstające wskutek zaburzeń hormonalnych,
- inne torbiele: torbiel krwotoczna, endometrialna, torbiele dermoidalne i inne.
Torbiele czynnościowe występują najczęściej. Nie są zmianami nowotworowymi, nie powstają wskutek namnażania komórek, lecz nagromadzenia płynu.
W większości przypadków torbiele jajników są zmianami zupełnie naturalnymi, czynnościowymi, czyli torbielami powstającymi w wyniku normalnej pracy jajników
– mówi prof. dr hab. n. med. Paweł Blecharz, specjalista ginekologii onkologicznej z krakowskiej SCM clinic.
Typowa torbiel czynnościowa - torbiel folikularna (pęcherzykowa) - powstaje z jednego z pęcherzyków, które naturalnie pojawiają się u kobiety przed owulacją, a z których jeden staje się pęcherzykiem dominującym i uwalnia komórkę jajową. Czasami nie dochodzi do jego pęknięcia i wówczas powiększa się, tworząc torbiel.
Tego rodzaju torbiele powstają częściej u kobiet palących papierosy, przyjmujących antykoncepcję hormonalną lub tamoksyfen (stosowany w leczeniu raka piersi).
Torbiel czynnościowa na jajniku zwykle ma nie więcej niż 3-4 cm średnicy. Jeśli jej rozmiary przekraczają 6 cm, zalecane jest wykonanie dodatkowych badań diagnostycznych.
Torbiel ciałka żółtego jest również dość częsta. Do jej powstania dochodzi w wyniku upośledzonego znikania ciałka żółtego po owulacji pod wpływem nadmiaru progesteronu.
Innym rodzajem torbieli na jajniku jest torbiel krwotoczna. Pomimo groźnie brzmiącej nazwy, nie jest zmianą niebezpieczną. Powstaje w okresie okołoowulacyjnym w wyniku uszkodzenia naczynia krwionośnego przez pękający pęcherzyk i dostania się krwi do pozostałości tego pęcherzyka.
Jednym z rodzajów torbieli patologicznych jest torbiel endometrialna, która powstaje w jajniku w przebiegu choroby zwanej endometriozą. Endometrioza jest stanem, w którym dochodzi do rozprzestrzenienia się błony śluzowej macicy (endometrium) poza jamą macicy, w tym przypadku w jajnikach.
Nieprawidłowe ogniska endometriozy podlegają takim samym zmianom w trakcie cyklu menstruacyjnego, jak prawidłowe endometrium w macicy. W ogniskach endometriozy dochodzi do krwawień miesięcznych, a gromadząca się krew stopniowo tworzy torbiel i z czasem przybiera brunatne zabarwienie – stąd nazwa „torbiel czekoladowa”.
Specyficznym rodzajem torbieli na jajniku jest torbiel zapalna. Często towarzyszą jej infekcje w obrębie miednicy mniejszej. Torbiele zapalne mogą mierzyć nawet kilkanaście centymetrów i są zwykle wielokomorowe.
Torbiele nowotworowe
Po znalezieniu torbieli jajnika zawsze należy wykluczyć możliwość nowotworu (zobacz: torbiel jajnika a rak). Torbiele o charakterze nowotworowym to najczęściej torbiele dermoidalne (skórzaste), będące rodzajem potworniaka.
W rzeczywistości większość torbieli nowotworowych ma charakter łagodny. Bardzo rzadko zdarza się tzw. rak potworniakowy. Torbiele skórzaste nierzadko osiągają znaczne rozmiary, dochodzące nawet do kilkudziesięciu centymetrów.
Gdy zmiany budzą podejrzenie choroby nowotworowej, czyli guzy wypełnione są nie tylko płynem, ale również litymi tkankami, mają bogate unaczynienie i są duże, najlepszym postępowaniem jest otwarcie jamy brzusznej, czyli wykonanie laparotomii. Może być ona poprzedzona laparoskopią, ale laparotomia z większą precyzją pozwala zachować aseptykę onkologiczną i usunąć guza w całości
– tłumaczy prof. Paweł Blecharz.
Torbiel na jajniku - objawy
Torbiel na jajniku zwykle nie daje żadnych objawów i wykrywana jest przez ginekologa przypadkiem podczas rutynowego badania USG. Zdarza się, że torbieli na jajniku towarzyszą rożne dolegliwości (np. gdy cysta jest duża albo gdy w jamie brzusznej występują zrosty). Objawami torbieli jajnika mogą być:
- ból i kłucie w dole brzucha,
- uczucie ciągnięcia w podbrzuszu,
- parcie na pęcherz,
- zaburzenia cyklu menstruacyjnego,
- wzdęcia,
- osłabienie i zmęczenie,
- zaparcia,
- powiększenie obwodu brzucha,
- obfite miesiączki,
- krwawienia międzymiesiączkowe,
- skręcenie jajnika.
Przeczytaj też: Ból owulacyjny
Torbiele na jajnikach - przyczyny
Większość torbieli na jajnikach powstaje podczas cyklu miesiączkowego. Gdy wzrastający podczas każdego cyklu pęcherzyk jajnikowy nie ulega pęknięciu i nie może się z niego uwolnić komórka jajowa powstają tzw. torbiele pęcherzykowe (folikularne). W innym mechanizmie tworzą się tzw. torbiele ciałka żółtego, gdy pod wpływem nadmiaru progesteronu dochodzi do nieprawidłowego zanikania ciałka żółtego.
Torbiele na jajnikach mogą też powstawać wskutek:
- endometriozy,
- zespołu policystycznych jajników (PCOS, ang. polycystic ovarian syndrome) - wówczas w jajnikach rozwija się wiele małych torbieli.
Jak szybko rosną torbiele na jajnikach
To, czy i jak szybko rosną, zależy od ich rodzaju. Torbiele mogą znacznie zwiększyć swoje rozmiary w ciągu miesiąca albo lat. Na ogół torbiele na jajnikach mają nie więcej niż 3 cm, ale czasami mogą osiągać znaczne rozmiary, nawet do 30 cm.
Torbiel na jajniku a ciąża
Kobiety z rozpoznaną torbielą jajnika często martwią się, czy będą mogły mieć dzieci. Torbiele są zjawiskiem powszechnym i jedynie w znikomym odsetku przypadków mogą być przyczyną problemów związanych z zajściem w ciążę.
Obniżona płodność może dotykać kobiet, u których stwierdzono zespół policystycznych jajników. W przebiegu tego schorzenia w jajnikach powstają liczne drobne torbiele. Zespół ten jest jedną z najczęstszych przyczyn niepłodności.
Torbiele na jajniku - badania
Podstawowym badaniem diagnostycznym, przy pomocy którego można wykryć torbiel jest ultrasonografia (USG). Badanie to, całkowicie nieinwazyjne i bezpieczne, wykonuje się zarówno przez powłoki brzuszne, jak i przez pochwę, z użyciem specjalnej głowicy.
USG przezpochwowe pozwala na dokładniejsze zobrazowanie narządów rodnych oraz, w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, ocenę ich struktury, wielkości i zawartości. USG ma ponadto tę zaletę, że może być wielokrotnie powtarzane, służąc tym samym do monitorowania zmian i oceny efektów leczenia. Za pomocą badania USG metodą Dopplera możliwe jest zbadanie unaczynienia torbieli.
Kiedy badanie USG jest niewystarczające wykonuje się inwazyjną laparoskopię zwiadowczą. Lekarz zleci badanie genetyczne (CA-125) w przypadku podejrzenia zmiany złośliwej - raka jajnika.
Torbiel na jajniku - leczenie
Na ogół torbiele na jajnikach ustępują samoistnie po kilku tygodniach lub miesiącach i nie wymagają specjalnego leczenia.
Wchłonięcie torbieli jajnika nie daje żadnych objawów i często dochodzi do zaniku zmiany w trakcie miesiączki. Kobieta może nawet nie wiedzieć, że miała torbiel, która zaniknęła.
Lekarz może przepisać w szczególnych sytuacjach środki hormonalne. W przypadku torbieli zapalnych przyjmuje się antybiotyk i leki przeciwzapalne.
W rzadkich sytuacjach konieczna jest operacja torbieli jajnika.
Wskazania do operacji torbieli jajnika
Powikłania torbieli jajników występują rzadko. Zdarza się, że dochodzi do pęknięcia torbieli i zawartość wypływa na zewnątrz, co może prowadzić do zakażenia. Pęknięcie torbieli jajnika może być bardzo bolesne. Czasami konieczne jest w takich przypadkach chirurgiczne zatamowanie krwawienia.
Szybkiej interwencji chirurgicznej wymaga przede wszystkim sytuacja, w której dochodzi do skrętu torbieli jajnika, czemu towarzyszy nagły silny ból w dole brzucha, nudności i wymioty oraz szybko pogarszające się samopoczucie. Pęknięcie torbieli zazwyczaj przebiega nieco łagodniej, jednak może być również poważnym problemem.
Także zdiagnozowanie raka jajnika może się wiązać z koniecznością przeprowadzenia operacji.
Kobieta, u której pojawiła się torbiel, powinna liczyć się z tym, że jest predysponowana do ponownego rozwoju cysty. Nawracające torbiele jajników dotyczą zarówno kobiet w wieku rozrodczym, jak również kobiet po menopauzie.
Treść artykułu została pierwotnie opublikowana 31.08.2011.
Czytaj także:
Ból jajnika - przyczyny
Ból jajnika przed okresem - przyczyny
Zapalenie przydatków - objawy i leczenie stanu zapalnego jajników i jajowodów
Mięśniaki macicy - objawy i leczenie
Zajmuje się diagnostyką i leczeniem operacyjnym nowotworów żeńskich narządów płciowych oraz prowadzeniem chemioterapii pacjentek z tymi nowotworami. Sekretarz Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej. Ekspert SCM clinic, krakowskiego Centrum Medycznego.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
