WZW B. Co trzeba wiedzieć o wirusowym zapaleniu wątroby typu B?

fot. Adobe Stock

Spis treści:

1. Objawy WZW typu B
2. Ostre i przewlekłe WZW typu B
3. Epidemiologia i powikłania WZW typu B
4. Jak można zarazić się WZW typu B?
5. Jak nie można zarazić się WZW B?
6. Badania w kierunku WZW typu B
7. Leczenie WZW typu B
8. Rokowanie w WZW typu B
9. Profilaktyka przeciwko WZW typu B. Szczepienie

Objawy WZW typu B

Na początku zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B pojawiają się tzw. objawy zwiastunowe, które przypominają grypę. Z czasem dołączają do nich sygnały ze strony wątroby: jasny stolec, ciemny mocz, żółte zabarwienie skóry i twardówek (żółtaczka), ból pod prawym żebrem. Niekiedy pojawia się anemia. Na tym etapie u niewielkiej grupy pacjentów rozwija się tzw. postać nadostra WZW typu B. Wówczas w szybkim tempie pojawiają się objawy niewydolności wątroby (nasilona żółtaczka, zmiany neurologiczne, w tym śpiączka) i konieczny bywa przeszczep tego organu. 

Niebezpieczna jest postać przewlekła WZW typu B. Latami nie powoduje żadnych objawów, a ostatecznie prowadzi m.in. do marskości wątroby (rozwija się ona u 8-20% osób po 5 latach trwania przewlekłego zakażenia HBV) lub pierwotnego raka wątroby.

Ostre i przewlekłe WZW typu B

Wyróżnia się ostrą i przewlekłą postać zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B. 

Ostre WZW typu B

Okres wylęgania WZW typu B wynosi 1-6 miesięcy. Ostre zakażenie często przebiega z żółtaczką, przed nią mogą pojawić się bóle mięśni i stawów. We krwi pojawiają się markery świadczące o ostrym przebiegu:

• antygen HBsAg,
• antygen HBeAg,
• przeciwciała anty HBc w klasie IgM,
• DNA HBV (materiał genetyczny wirusa badany metodą PCR).

Skąd się biorą te markery? Na powierzchni wirusa zapalenia wątroby HBV znajduje się glikoproteina „s” (HBsAg) a w rdzeniu z materiałem genetycznym wirusa – antygen HBcAg. Zakażone komórki wątroby człowieka produkują niezakaźne cząstki HBsAg oraz zakaźne pełne wiriony. Wraz z białkami wirusowymi HBeAg trafiają do krwi i płynów ustrojowych chorego. We krwi pojawia się również DNA HBV.

Dzięki tej wiedzy lekarz na podstawie badania może określić, jaka jest zakaźność pacjenta. Np. obecność we krwi HBeAg oraz DNA HBV świadczą o dużej zakaźności i intensywnej replikacji wirusa. Ryzyko zakażenia noworodka przez ciężarną z dodatnim wynikiem HBeAg wynosi ok. 90%, zaś z ujemnym HBeAg i dodatnim HBsAg - ok. 10%. 

Przewlekłe WZW typu B

W większości przypadków WZW typu B dochodzi do samowyleczenia, jednak u ok. 5% chorych rozwija się przewlekła postać schorzenia – prowadzi to do stałego nosicielstwa z okresami większej i mniejszej zakaźności – towarzyszy temu wyższe ryzyko rozwoju pierwotnego raka wątroby oraz marskości wątroby.

Największe ryzyko przejścia WZW typu B w fazę przewlekłą występuje u noworodków i niemowląt - ok. 90%, u dzieci w wieku 1-5 lat wynosi ok. 30%, u starszych dzieci i dorosłych - 2-5%.   

Przewlekła postać WZW typu B rozwija się w dwóch fazach:

• Tolerancja immunologiczna - może trwać miesiącami lub latami, organizm nie reaguje na zakażenia, wirus mocno replikuje, co powoduje dużą zakaźność pacjenta. W badaniu krwi stwierdza się prawidłową lub nieznacznie podwyższoną aktywność aminotransferaz (enzymów, których stężenie wykraczające poza normę może świadczyć o chorobie wątroby, badanie to tzw. próby wątrobowe).
  Obecne są poza tym markery wirusa HBsAg i HBeAg oraz przeciwciała anty-HBc w klasie IgG. W biopsji wątroby rozpoznaje się niewielkie zmiany zapalno-martwicze. Jest duża zakaźność wydalin i wydzelin, w tym nasienia.
• Eliminacja immunologiczna - na tym etapie namnażanie wirusów jest zmienne, procesy zapalny jest mniejszy, mogą pojawić się zaostrzenia. Wzrasta aktywność aminotransferaz. U niektórych pacjentów może rozwinąć się wieloletni okres bezobjawowy, a u innych cyklicznie dochodzi do zaostrzeń choroby, wskutek czego pojawiają się zmiany zwłóknieniowe w wątrobie, a po kilku latach u 20% chorych rozwija się marskość wątroby.
  Może rozwinąć się również rak wątroby i inne powikłania pozawątrobowe.

Epidemiologia i powikłania WZW typu B

Szacuje się, że w Polsce zapadalność na ostre WZW typu B wynosi 0,15/100 tys. mieszkańców. Dzięki ulepszeniu metod sterylizacji narzędzi oraz wprowadzeniu obowiązku szczepień przeciwko WZW B, od lat zmniejsza się zachorowalność na tę chorobę.

U części osób z ostrym WZW typu B rozwijają się poważne powikłania, niekiedy zakażenie przybiera wyjątkowo niebezpieczną, szybko postępującą postać, która w ciągu kilku godzin od zakażenia sieje nieodwracalne spustoszenie w organizmie (najgroźniejsze powikłanie - piorunujące zapalenie wątroby stanowi 1% powikłań, częściej dotyczy młodych kobiet, ryzyko większe u chorych zakażonych wcześniej HCV).

Inne możliwe powikłania WZW typu B to:

• układowe zapalenie naczyń,
• kłębuszkowe zapalenie nerek i zespół nerczycowy,
• polimialgia reumatyczna,
• rumień guzowaty,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• zespół Guillaina i Barrego,
• krioglobulinemia mieszana.

Jak można zarazić się WZW typu B?

Rezerwuarem wirusa jest człowiek. Do zakażenia dochodzi poprzez krew, np. zakażone igły, narzędzia zabiegowe, strzykawki, transfuzję krwi, podczas przekłuwania uszu, wykonywania tatuażu lub usuwania znamion, oraz drogą płciową, a także w trakcie porodu (z matki na dziecko).

Można wyróżnić kilka czynników ryzyka, zwiększających prawdopodobieństwo zakażenia (występują u ok. 70% chorych), to:

• bliski kontakt z chorymi, np. wspólne mieszkanie,
• przebyte zabiegi inwazyjne z przerwaniem ciągłości skóry, zwłaszcza z preparatami krwi, tatuaże,
• kontakty seksualne z wieloma partnerami,
• uzależnienie od narkotyków dożylnych,
• narażenie zawodowe na kontakt z krwią i płynami ustrojowymi (personel medyczny),
• przebywanie w więzieniu. 

Jak nie można zarazić się WZW B? 

Przebywanie z osobą zakażoną HBV podczas codziennych kontaktów nie jest obarczone dużym ryzykiem przeniesienia wirusa. Nie można zarazić się przez podawanie ręki czy korzystanie z tych samych naczyń. Jednak może dojść do zakażenia przy przerwaniu ciągłości skóry i kontaktu krwi zakażonego z krwią zdrowej osoby.  

Badania w kierunku WZW typu B

Chorobę podejrzewa się najczęściej wtedy, gdy wystąpi żółtaczka, a także w przypadku nieprawidłowego wyniku aktywności aminotransferaz (w badaniu krwi). W rozpoznaniu wirusowego zapalenia wątroby typu B wykonuje się:

• badania laboratoryjne (zwiększona aktywność aminotransferaz kilkanaście-kilkadziesiąt dni po pojawieniu się antygenów HBV),
• badanie DNA HBV (jest to pierwszy wykrywalny marker zakażenia, pojawia się dopiero 12 tygodni od momentu zakażenia),
• badania na przeciwciała, inaczej serologiczne (różne w zależności od fazy i przebiegu choroby, np. HBsAg, HBeAg, anty-HBc IgM i IgG, anty-HBe, anty-HBs),
• biopsja wątroby (wykonywana w przewlekłej postaci choroby w celu sprawdzenia zaawansowania zmian zapalnych i włóknienia).

Leczenie WZW typu B

Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B w fazie ostrej nie wymaga terapii. U wielu pacjentów dochodzi do samowyleczenia. W niektórych przypadkach WZW typu B o ostrym przebiegu konieczna jest hospitalizacja. Poza tym zalecany jest odpoczynek, odpowiednie odżywianie (nawadnianie, dieta oparta na łatwo przyswajalnych węglowodanach, ze znacznym ograniczeniem tłuszczów: 10-20% zapotrzebowania, i białek: 10% zapotrzebowania), unikanie leków metabolizowanych w wątrobie.

Leczenie nadostrego WZW typu B obejmuje przeszczepienie wątroby, przyjmowanie entekawiru lub tenofowiru (leków przeciwwirusowych, hamujących namnażanie wirusa).

W przewlekłej postaci WZW typu B stosuje się w zależności od przebiegu choroby, nasileniu zmian chorobowych, leczenie przeciwwirusowe - w tym celu podaje się interferony alfa oraz analogi nukleozydowe i nukleotydowe (np. entekawir, tenofowir, adefowir, lamiwudyna, dizoproksyl tenofowiru).  

Rokowanie w WZW typu B

Rokowania w wirusowym zapaleniu wątroby typu zależą od wielu czynników. W przypadku ostrego zakażenia możliwe są nawroty choroby (zwłaszcza u osób starszych, po zbyt wczesnej od zakażenia aktywności i po powrocie do nadużywania alkoholu). Jeżeli nie pojawiły się powikłania, chory ma szanse w ciągu pół roku wrócić do normalnego funkcjonowania.

Ok. 5% przejdzie w postać przewlekłą choroby. W tej grupie u ponad 90% pacjentów leczonych entekawirem lub tenofowirem DNA HBV staje się nieaktywny w ciągu 3-5 lat leczenia.

Gorsze rokowania u pacjentów z WZW B dotyczą tych osób, które są zakażone również wirusem zapalenia wątroby typu C lub typu D, HIV, uzależnionych od alkoholu, a także z upośledzeniem odporności. Szacuje się, że 14-20% chorych z wyrównaną marskością wątroby umiera w ciągu 5 lat, zaś z niewyrównaną marskością, w ciągu 5 lat umiera ok. 80% pacjentów.

Profilaktyka przeciwko WZW typu B. Szczepienie

Działania profilaktyczne skierowanie przeciwko zakażeniu WZW B można podzielić na dwie grupy. 

• Profilaktyka nieswoista – polegające na unikaniu ryzykownych sytuacji, jak seks z wieloma partnerami, kontakty homoseksualne, używanie niesterylizowanych narzędzi, korzystanie z usług gabinetów kosmetycznych oraz salonów tatuażu, niespełniających wymogów dotyczących higieny narzędzi.
• Profilaktyka swoista – szczepienia ochronne – jest to najskuteczniejsza metoda zapobiegania zakażeniu WZW typu B . W Polsce szczepienie dzieci przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B zgodnie z programem szczepień ochronnych jest obowiązkowe. Jeżeli zakażona jest ciężarna, dziecku po urodzeniu powinny być podane dodatkowo, oprócz szczepionki, przeciwciała w formie immunoglobulin przeciwko WZW typu B. 

Od 1994 r. w Polsce na WZW B obowiązkowo szczepi się wszystkie niemowlęta. Osoby, które urodziły się wcześniej, powinny rozważyć możliwość doszczepienia się. Wskazane jest to szczególnie w przypadku osób przygotowujących się do zabiegów operacyjnych przewlekle chorych, takich, które mają na co dzień do czynienia z osobą zakażoną. Koszt dawki to ok. 60 zł (konieczne są 3 dawki).

Więcej na temat wirusowego zapalenia wątroby:
Obawiasz się wirusowego zapalenia wątroby, WZW?
Wirusowe zapalenie wątroby – czym jest WZW A i WZW B?
Wirusowe zapalenie wątroby - WZW - badania, objawy
Jak żyć z WZW C?

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!