Spis treści:
- Dlaczego cukier we krwi rośnie bez jedzenia?
- 10 zaskakujących rzeczy, po których glukoza we krwi wzrasta
- Jak obniżyć cukier we krwi?
Dlaczego cukier we krwi rośnie bez jedzenia?
Prawidłowo stężenie glukozy wzrasta zawsze po posiłku, następnie stopniowo maleje. Gdy nie jemy, cukier utrzymuje się na niższym poziomie, ale nie zawsze tak jest. Na wahania mogą wpłynąć różne czynniki, takie jak aktywność fizyczna, zaburzenia hormonalne, pora dnia, stres czy infekcje. O ile niewielkie odchylenia od normy w ciągu dnia nie nie są czymś niepokojącym, to długo utrzymująca się hiperglikemia jest niebezpieczna.
U osób z cukrzycą glukoza we krwi może utrzymywać się na zbyt wysokim poziomie niezależnie od jedzenia. Jeśli nie masz rozpoznanej choroby, to pamiętaj, że wysoki cukier na czczo jest objawem insulinooporności, stanu przedcukrzycowego lub cukrzycy. Poranna glikemia powinna wynosić:
- 70–90 mg/dl u osób zdrowych,
- maksymalnie 100–110 mg/dl u diabetyków.
Jeśli twoje wyniki odbiegają od normy, koniecznie udaj się do lekarza pierwszego kontaktu lub diabetologa.
Dlaczego cukier rośnie na czczo, a więc bez jedzenia, u diabetyka? Oto trzy główne powody:
- tzw. efekt brzasku,
- efekt Somogyi,
- za mała dawka insuliny.
Efekt brzasku
Efekt brzasku to poranny wzrost glikemii, który na ogół ma związek ze źle kontrolowaną lub nieleczoną cukrzycą. Wzrost poziomu glukozy następuje około godz. 4-5 rano i utrzymuje się po przebudzeniu. Jest to efekt wyrzutu hormonów wydzielanych w organizmie w godzinach nocnych, w tym szczególnie kortyzolu, glukagonu, adrenaliny i hormonu wzrostu. Pobudzają one wątrobę do wydzielenia dodatkowej porcji glukozy, która jest nam potrzebna do przebudzenia i aktywności. Insulina pomaga wykorzystać tę glukozę, jednak u osoby z nieprawidłową odpowiedzią na insulinę lub niedoborem tego hormonu, pojawi się wyższe stężenie cukru we krwi.
Zjawisko Somogyi
Inną przyczyną tego, że cukier rośnie bez jedzenia, jest tzw. zjawisko Somogyi (termin pochodzi od nazwiska Michaela Somogyi, chemika, który jako pierwszy go opisał). Jest to reakcja obronna organizmu na niski poziom glukozy we krwi w nocy, np. z powodu przyjęcia zbyt dużej dawki insuliny po kolacji albo pominięcia posiłku wieczorem. Organizm zaczyna z tego powodu wytwarzać więcej glukozy, by zrekompensować jej braki.
Spadek insuliny
Trzeci powód zbyt małej ilości cukru we krwi bez jedzenia to za duży spadek insuliny w ciągu nocy. Najczęściej przyczyną jest niewłaściwa dawka insuliny podczas używania pompy insulinowej albo za mała dawka insuliny długo działającej. W odpowiedzi organizm produkuje więcej glukozy.
10 zaskakujących rzeczy, po których glukoza we krwi wzrasta
W ciągu dnia glukoza może wzrastać u każdego – zdrowego i cukrzyka – z wielu różnych powodów. Nie tylko posiłki będą miały znaczenie. Wzrost cukru we krwi może być efektem działania czynników takich jak:
- Stres — duży stres emocjonalny powoduje, że organizm sięga po zapasy energii, dlatego z wątroby wydziela się więcej glukozy, a spada poziom insuliny.
- Infekcja — przeziębienie, grypa lub inna infekcja to rodzaj stresu dla organizmu, który wpływa na zmiany w wydzielaniu hormonów. Wzrost kortyzolu i adrenaliny osłabia działanie insuliny, której zadaniem jest obniżanie glukozy we krwi poprzez jej transport do komórek.
- Oparzenie słoneczne — podobnie jak wyżej, jest to stres dla organizmu, co powoduje zwiększenie poziomu cukru we krwi.
- Wysiłek fizyczny – bardzo intensywny i krótkotrwały wysiłek może powodować hiperglikemię, chociaż aktywność fizyczna w umiarze obniża poziom glukozy we krwi i jest elementem leczenia.
- Odwodnienie – jeśli za mało pijemy, organizm będzie miał trudności z wydalaniem glukozy z krwi z moczem, w efekcie czego będzie jej za dużo (odwodnienie a wysoki cukier).
- Kofeina – u niektórych wrażliwych na kofeinę osób może dojść do wzrostu stężenia glukozy we krwi po wypiciu napoju zawierającego kofeinę.
- Alkohol – może hamować wydzielanie insuliny, a przez to we krwi będzie utrzymywał się zbyt wysoki poziom glukozy, jednak wyniki badań są niespójne.
- Pomijanie śniadań – ten nawyk może wpływać na zakłócenie zegara dobowego i nieprawidłowe wydzielanie hormonów, w tym insuliny, co spowoduje nadmierny wzrost glukozy po innych posiłkach.
- Choroby dziąseł — zaawansowane choroby przyzębia powodują stany zapalne, które zakłócają działanie układu odpornościowego, a jednym z możliwych skutków jest wzrost stężenia glukozy.
- Brak snu – nawet „zarwanie” jednej nocy może sprawić, że organizm nie będzie prawidłowo wykorzystywał insuliny, a cukier wzrośnie.
U większości zdrowych osób niewielkie wahania glikemii niezależnie od jedzenia nie są powodem do niepokoju. Zagrożenie stanowi utrzymujący się wysoki poziom cukru we krwi.
Jak obniżyć cukier we krwi?
Aby zmniejszyć stężenie cukru we krwi, należy skonsultować się z lekarzem. Nie ma jednego najlepszego rozwiązania, ponieważ to, co sprawdzi się u jednej osoby, niekoniecznie pomoże innej. Leczenie może obejmować zmianę nawyków dotyczących żywienia i aktywności fizycznej, albo zmianę nawyków i leczenie farmakologiczne. Lekiem obniżającym cukier we krwi jest m.in. metformina. Niektórzy muszą wstrzykiwać sobie insulinę, aby poprawić glikemię.
Oprócz tego bardzo ważna jest zmiana nawyków żywieniowych. Więcej przeczytasz tutaj: Jak naturalnie obniżyć poziom cukru we krwi dietą? Aby zapobiec porannym skokom cukru w przypadku cukrzycy, należy unikać zbyt późnego jedzenia kolacji i ograniczyć ilość węglowodanów przed spaniem.
Jeżeli przyjmujesz leki na cukrzycę i jesteś pod kontrolą lekarza, zgłoś mu nieprawidłowe wartości glukozy. Być może trzeba zmienić dawkowanie leków lub zastosować inne rozwiązania, np. pompę insulinową. O tym powinien zdecydować lekarz.
Źródła:
High Morning Blood Glucose, American Diabetes Association, https://diabetes.org/living-with-diabetes/high-morning-blood-glucose,
10 Surprising Things That Can Spike Your Blood Sugar, CDC, https://www.cdc.gov/diabetes/library/spotlights/blood-sugar.html,
Mathew TK, Zubair M, Tadi P. Blood Glucose Monitoring. 2023 Apr 23. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan–. PMID: 32310436,
Russell WR, Baka A, Björck I, Delzenne N, Gao D, Griffiths HR, Hadjilucas E, Juvonen K, Lahtinen S, Lansink M, Loon LV, Mykkänen H, Östman E, Riccardi G, Vinoy S, Weickert MO. Impact of Diet Composition on Blood Glucose Regulation. Crit Rev Food Sci Nutr. 2016;56(4):541-90. doi: 10.1080/10408398.2013.792772.
Czytaj także:
Co niszczy wysoki cukier? Darmowy i najskuteczniejszy sposób, by szybko obniżyć poziom glukozy
Poziom cukru a nerwica. Proste zmiany mogą wiele zmienić
Insulinooporność - czym jest, objawy, leczenie, dieta. Oblicz wskaźnik HOMA
Jadłospis diety insulinowej i przepisy na 7 dni. Doskonałe menu dla insulinoopornych zatwierdzone przez dietetyka
Krzywa cukrowa, czyli test obciążenia glukozą (normy, w ciąży)
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
