Spis treści:
- Co to jest hiperglikemia?
- Objawy hiperglikemii
- Hiperglikemia — przyczyny
- Hiperglikemia — grupy ryzyka
- Jak rozpoznaje się hiperglikemię?
- Hiperglikemia — pierwsza pomoc
- Leczenie hiperglikemii
- Powikłania hiperglikemii
Co to jest hiperglikemia?
Hiperglikemia (nazywana potocznie wysokim cukrem we krwi), jest to wzrost stężenia glukozy powyżej normy. Prawidłowe stężenie cukru u osób zdrowych na czczo wynosi 70-99 mg/dl (3,9–5,5 mmol/l). Hiperglikemia jest stanem odwrotnym do hipoglikemii, czyli niedoboru cukru we krwi.
Hiperglikemia może świadczyć o stanie przedcukrzycowym lub cukrzycy:
- hiperglikemia jako stan przedcukrzycowy — wtedy nieprawidłowa glikemia na czczo jest w przedziale 100-125 mg/dl oraz 140-199 mg/dl 2 godziny po posiłku;
- hiperglikemia w cukrzycy — kiedy glukoza we krwi na czczo wyniesie 126 mg/dl lub więcej, albo stężenie glukozy 2 godziny po posiłku wynosi 200 mg/dl lub więcej podczas doustnego testu tolerancji glukozy 75 g (OGTT), albo losowy wynik glikemii 200 mg/dl lub więcej przy obecności objawów hiperglikemii.
Czym jest hiperglikemia stresowa?
Istnieje też hiperglikemia stresowa występująca u co 5. osoby krytycznie chorej. Przyjmuje się, że wtedy stężenie glukozy we krwi przekracza 140 mg/dl. Wzrost ten jest związany z nieprawidłowym wydzielaniem hormonów, w tym hormonów stresy (kortyzolu, adrenaliny). Hiperglikemia stresowa może rozwinąć się w wyniku ciężkich infekcji, udaru mózgu, zawału serca, urazu czy oparzenia. Jest to stan przemijający, lecz wymagający leczenia.
Objawy hiperglikemii
Na początku objawy hiperglikemii mogą zostać nierozpoznane przez osobę chorującą na cukrzycę, bo rozwijają się stopniowo. Zaniepokoić powinny symptomy:
- zwiększone pragnienie,
- częste oddawanie moczu,
- zmęczenie i senność,
- bóle głowy i trudności z koncentracją,
- chudnięcie,
- niewyraźne widzenie,
- u kobiet częstsze infekcje układu moczowo-płciowego.
Jeśli hiperglikemia nie będzie leczona, a stan zbyt wysokiego stężenia glukozy będzie się przedłużał, chory zauważy u siebie dodatkowo suchą, swędzącą skórę. U kobiet mogą pojawiać się infekcje pochwy, u mężczyzn zaburzenia erekcji. Poza tym zaawansowana hiperglikemia objawi się problemami żołądkowymi, wolnym gojeniem się ran, problemami z widzeniem, kwaśnym zapachem z ust.
U chorych z cukrzycą objawy hiperglikemii mogą się trochę różnić charakterem i nasileniem w zależności od tego, czy mamy do czynienia z cukrzycą typu 1 czy typu 2. Każde z powyższych dolegliwości należy skonsultować z lekarzem.
Hiperglikemia - przyczyny
Hiperglikemia może być znakiem ostrzegawczym u osób z niezdiagnozowaną cukrzycą. Może występować u osób chorych na cukrzycę (cukrzycę typu 1, 2, LADA, cukrzycę ciężarnych lub cukrzycę MODY) przy niewłaściwym leczeniu. Zbyt wysokie stężenie cukru we krwi rozwija się z powodu obniżonego wydzielania insuliny (jest to hormon produkowany przez trzustkę, który reguluje stężenie glukozy we krwi), zmniejszonego wykorzystania glukozy i zwiększonej produkcji glukozy.
Do możliwych przyczyn hiperglikemii należą:
- uszkodzenie trzustki (np. z powodu zapalenia trzustki, raka trzustki),
- zaburzenia hormonalne (np. zespół Cushinga),
- niewłaściwie dobrana dawka insuliny,
- pominięcie dawki leków,
- infekcje i stany zapalne,
- przyjmowanie niektórych leków, np. estrogeny, glikokortykosteroidy, beta-blokery, leki moczopędne, ale też tabletki do ssania, syropy,
- błędy dietetyczne — jedzenie produktów o za dużej zawartości cukru, zbyt obfite posiłki,
- brak aktywności fizycznej lub zbyt obciążający wysiłek,
- stres,
- ciąża (cukrzyca ciążowa),
- przebyta operacja.
Może się zdarzyć, że stan hiperglikemii będzie świadczył o insulinooporności. Tak dzieje się zwykle w przebiegu cukrzycy typu 2.
Hiperglikemia — grupy ryzyka
Hiperglikemia częściej rozwija się w przypadku:
- otyłości,
- przypadków cukrzycy typu 2 w rodzinie,
- przebytej cukrzycy ciążowej,
- hiperlipidemii,
- nadciśnienia,
- zespołu policystycznych jajników.
Jak rozpoznaje się hiperglikemię?
Stężenie glukozy we krwi można ocenić na kilka sposobów:
- oznaczenie glukozy na czczo,
- doustny test obciążenia glukozą (OGTT; badanie polega na pobraniu krwi na czczo, a następnie 2 godziny po podaniu roztworu glukozy 75g),
- oznaczenie poziomu hemoglobiny glikowanej (HbA1c),
- losowe oznaczenie glukozy we krwi w ciągu dnia.
Hiperglikemia - pierwsza pomoc
Hiperglikemia może rozwijać się przez dłuższy czas u osoby z nierozpoznaną cukrzycą lub nagle np. w wyniku pominięcia dawki insuliny. Stan ten może prowadzić do kwasicy ketonowej, a w rezultacie śpiączki ketonowej, dlatego wymaga szybkiej pomocy.
- Wezwij karetkę pogotowia, gdy zauważysz objawy hiperglikemii. Jeśli podejrzewasz, że u chorego na cukrzycę wystąpiła hiperglikemia (zaniepokoić powinna m.in. bełkotliwa mowa i trudności z równowagą), najpierw wezwij pomoc. Zadzwoń po pogotowie bez względu na to, czy osoba straciła przytomność, czy nie.
- Insulinę można podać choremu wyłącznie w przypadku posiadania wiedzy na ten temat i po wykonaniu badania glikemii glukometrem.
- Jeśli chory jest przytomny i udzieli informacji o swojej chorobie (będziesz pewny, że to hiperglikemia), możesz podać mu wodę z solą — zatrzyma płyny w organizmie, ograniczy odwodnienie, zredukuje poziom glukozy. Do czasu przyjazdu pogotowia należy kontrolować tętno i oddech chorego.
- Jeśli doszło do utraty przytomności, należy ułożyć poszkodowanego w bezpiecznej pozycji i kontrolować funkcje życiowe do czasu pojawienia się pomocy medycznej.
Liczy się czas i szybka reakcja, gdyż nieudzielenie pomocy może u chorego z hiperglikemią doprowadzić do poważnych zmian — uszkodzenia wzroku, niewydolności nerek, niewydolności krążenia, a nawet śpiączki cukrzycowej i śmierci.
Leczenie hiperglikemii
Celem leczenia hiperglikemii jest wyrównanie poziomu cukru we krwi i zapobieganie powikłaniom. Osiąga się to kilkoma sposobami:
- zażywaniem leków przeciwcukrzycowych lub podawaniem insuliny,
- regularnym jedzeniem odpowiednich posiłków z zachowaniem ich wielkości i odstępów czasowych między nimi,
- piciem dużej ilości wody,
- regularnym monitorowaniu poziomu glukozy we krwi,
- regularną aktywnością fizyczną.
Powikłania hiperglikemii
Jeśli stan podwyższonego stężenia cukru we krwi będzie się przedłużał, organizm narażony jest na niebezpieczne konsekwencje. Najpoważniejszą z nich jest kwasica ketonowa - organizm, w którym brakuje insuliny, szuka innych źródeł energii, spalając tłuszcze i tkankę mięśniową. Powstające ciałka ketonowe zakwaszają krew. Tak dochodzi do niebezpiecznego stanu kwasicy ketonowej.
Inne powikłania hiperglikemii:
- uszkodzenia naczyń krwionośnych,
- uszkodzenie wzroku,
- niewydolność nerek,
- uszkodzenia nerwów,
- udar mózgu,
- choroba niedokrwienna serca.
Aby zapobiegać powikłaniom hiperglikemii, należy:
- wykonywać coroczne badanie wzroku,
- oznaczać poziom hemoglobiny glikowanej co 3-6 miesięcy,
- kontrolować poziom albumin w moczu co roku,
- badać regularnie stan stóp i leczyć urazy,
- dbać o prawidłowe ciśnienie krwi,
- dbać o prawidłowy poziom cholesterolu we krwi.
Źródła:
Mouri MI, Badireddy M. Hyperglycemia. [Updated 2023 Apr 24]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430900/,
Negre-Salvayre A, Salvayre R, Augé N, Pamplona R, Portero-Otín M. Hyperglycemia and glycation in diabetic complications. Antioxid Redox Signal. 2009 Dec;11(12):3071-109. doi: 10.1089/ars.2009.2484,
R. Caquet, 250 badań laboratoryjnych. Kiedy zlecać. Jak interpretować, Wydanie III, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017,
F. Kokot, Badania laboratoryjne. Zakres norm i interpretacja, PZWL Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015.
Czytaj także:
Cukrzyca typu 1 (insulinozależna) - objawy, leczenie i powikłania
Poziom cukru a nerwica. Proste zmiany mogą wiele zmienić
Przeziębienie wpływa na poziom cukru we krwi. O tym powinni pamiętać nie tylko diabetycy
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!