Spis treści:
- Co to jest CA 125?
- CA 125 – cena badania, gdzie wykonać?
- Normy markera CA 125
- Zastosowanie markera CA 125
- CA 125 a badania przesiewowe
Co to jest CA 125?
CA 125 (z ang. carcinoma antigen 125) to glikoproteina antygenowa produkowana przez niektóre komórki człowieka (np. komórki nabłonkowe otrzewnej, opłucnej, śluzówki szyjki macicy), która stanowi marker nowotworowy związany z rakiem jajnika. Stężenie CA 125 jest podwyższone u 80% pacjentek z tym nowotworem.
Zdrowe komórki jajnika nie produkują antygenu, dopiero komórki nowotworowe rozwijające się w tym narządzie, mają taką zdolność. Przy czym nie wszystkie rodzaje raka jajnika powodują zwiększoną ekspresję antygenu CA 125. Wynik CA 125 może pozostawać w normie w przypadku guzów śluzowych (czyli powstających z komórek produkujących śluz).
Większą skuteczność diagnostyczną badania obserwuje się w przypadku raka jajnika surowiczego, endometrialnego i jasnokomórkowego. Dlatego nie jest to metoda, która pozwala zdiagnozować raka jajnika. Jest tylko techniką pomocną w rozpoznawaniu choroby i powinna być wykonywana wraz z dopochwowym badaniem USG oraz badaniem ginekologicznym.
Należy dodać, że podwyższony marker CA 125 występuje nie tylko u pacjentek z rakiem jajnika, ale także w przypadku: endometriozy, mięśniaków macicy, stanów zapalnych w obrębie jamy brzusznej i miednicy mniejszej (np. zapalenia przydatków), a nawet w trakcie ciąży lub miesiączki. Nieprawidłowe wyniki mogą również wskazywać na marskość wątroby. Zwiększona wartość CA 125 pojawia się też w innych nowotworach, np. raku trzustki, raku piersi, raku żołądka czy chłoniakach.
CA 125 – cena badania, gdzie wykonać?
Badanie CA 125 można wykonać odpłatnie w przychodni lub laboratorium. Koszt to ok. 30-60 zł. Warto jednak wcześniej skonsultować się z lekarzem, aby ocenić ryzyko rozwoju raka jajnika. Pacjentki z podejrzeniem nowotworu lub z rozpoznaną chorobą, mają wykonywane badanie nieodpłatnie w ramach diagnostyki lub leczenia w specjalistycznych ośrodkach onkologicznych.
Normy markera CA 125
Antygen CA 125 oznacza się najczęściej w badaniu na podstawie próbki krwi pobranej ze zgięcia łokciowego. Za górną granicę prawidłowego stężenia CA 125 uznaje się 35 j./ml, choć w przypadku diagnostyki raka jajnika przyjmuje się czasami za graniczną wartość 65 j./ml.
Przy czym należy pamiętać, że podwyższony wynik (nawet do 300 j./ml) może występować przy stanach innych niż rak jajnika, np. w trakcie miesiączki, w I trymestrze ciąży lub stanach zapalnych jamy brzusznej i miednicy mniejszej.
Zastosowanie markera CA 125
CA 125 jest badaniem przydatnym w określeniu skuteczności leczenia (chemioterapii, radioterapii i leczenia chirurgicznego), w wykrywaniu nawrotów, a także w ocenie rokowania w przypadku raka jajnika. Leczenie jest skuteczne, jeśli udaje się zmniejszyć CA 125 w trakcie kolejnych cykli chemioterapii. Jeśli nie widać zmiany lub wartość markera wzrasta, może to oznaczać niepełne wycięcie guza lub przerzuty.
Zauważa się też, że wartość antygenu CA 125 ma związek z wielkością zmiany nowotworowej, dlatego jest to metoda stosowana w ocenie stadium zaawansowania choroby. Wykorzystuje się ją ponadto w wykrywaniu endometriozy.
Kto powinien mieć wykonane badanie CA 125? Na pewno pacjentki z zaawansowanym rakiem jajnika, u których można w ten sposób monitorować skuteczność leczenia. Druga grupa to kobiety obciążone rodzinnym ryzykiem rozwoju raka jajnika. Zaleca się w tym przypadku wykonywanie co roku oznaczenia CA 125 wraz z dopochowowym badaniem USG. Badanie wykonuje się także u kobiet z objawami i podejrzeniem raka jajnika.
CA 125 a badania przesiewowe
Badanie CA 125 jest pomocne w diagnostyce raka jajnika, ale nie jest rekomendowane jako rutynowy test przesiewowy w tym kierunku. Wynika to z ograniczonej specyficzności. Nie jest też markerem typowym wyłącznie dla tego rodzaju nowotworów. U kobiet z podejrzeniem guza jajnika lub z objawami, przeprowadza się badanie CA 125 w ramach algorytmu ROMA (jest to jednocześnie oznaczanie stężeń antygenów nowotworowych CA 125 oraz HE4). Test ROMA służy do oceny ryzyka raka jajnika.
Źródła:
A.Soborczyk, A.Deptała, Markery nowotworowe w praktyce klinicznej, Choroby Serca i Naczyń 2007;4(4):184-189,
R. Kordek (red.), Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy, Via Medica, Gdańsk 2013.
Więcej na temat markerów nowotworowych:
O czym świadczą podwyższone markery nowotworowe?
Markery nowotworowe
Markery nowotworowe – po co się je oznacza? [video]
Markery nowotworowe w stanach przedrakowych jamy ustnej
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
