Spis treści:
- Kiedy robić morfologię?
- Morfologia a anemia
- Czy morfologia wykryje nowotwory?
- Morfologia pozwala wykryć poważne infekcje
- Choroby wątroby w wynikach morfologii
- Morfologia wskaże, gdy chorują nerki
- Morfologia a zaburzenia krzepnięcia krwi
- Alergia a morfologia
- Choroby autoimmunologiczne – czy wyjdą w morfologii?
Kiedy zrobić morfologię?
Morfologia jest podstawowym badaniem laboratoryjnym, które należy wykonywać przynajmniej raz w roku. Ocenia liczbę i jakość elementów morfotycznych krwi, czyli tzw. krwinek. Odchylenia mogą być sygnałem różnych problemów zdrowotnych, dlatego nie powinno dziwić, że jest to najczęściej zlecane przez lekarzy badanie laboratoryjne. Niestety morfologię wykonujemy często dopiero wtedy, gdy mamy dolegliwości, które nas niepokoją. Jest to badanie proste, do którego nie trzeba się specjalnie przygotowywać.
Morfologię warto robić kontrolnie, ale na pewno wtedy, kiedy występują objawy, np.:
- osłabienie,
- męczliwość,
- nawracające infekcje,
- krwawienia,
- przedłużone krwawienie z ran,
- łatwo powstające siniaki,
- nieplanowana utrata masy ciała,
- bóle mięśniowo-kostne.
W rzeczywistości każda choroba może odcisnąć się na wyniku morfologii, dlatego powinien go interpretować lekarz. Weźmie on pod uwagę różne parametry, ale też ewentualne objawy, a w razie potrzeby zleci dalsze badania diagnostyczne. Odchylenia w morfologii mogą świadczyć o rozwijającej się lub trwającej infekcji wirusowej, dlatego czasami badanie wystarczy powtórzyć
– mówi lek. Joanna Grabska, specjalista chorób wewnętrznych.
Co w morfologii powinno nas zaniepokoić? Jakie wyniki mogą świadczyć o poważnych chorobach?
Morfologia a anemia
Anemia to jedno z najczęściej występujących zaburzeń hematologicznych. Świadczy o niej zbyt mała ilość czerwonych krwinek lub hemoglobiny, przez co zaburzony jest transport tlenu do komórek. Mogą towarzyszyć temu objawy: męczliwość, uczucie duszności, trudności w koncentracji, tachykardia oraz bladość skóry. Morfologia wystarczy do rozpoznania anemii, jednak lekarz może zlecić dodatkowe badania, żeby sprawdzić, co ją wywołało.
O anemii świadczą najczęściej obniżone wartości hemoglobiny, erytrocytów i hematokrytu. Parametry takie jak MCV (średnia objętość krwinki), MCH (średnia masa hemoglobiny w erytrocycie) i MCHC (średnie stężenie hemoglobiny w erytrocycie) mogą pomóc nam różnicować przyczynę. I tak np. obniżone MCV może świadczyć o niedokrwistości z niedoboru żelaza, a podwyższone z niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego
– wyjaśnia lek. Joanna Grabska, specjalista chorób wewnętrznych.
Trzeba pamiętać, że nieleczona anemia grozi poważnymi powikłaniami, dlatego warto wykonywać kontrolną morfologię. Jeżeli przyczyną jest niedobór żelaza (często tak jest), to wtedy odpowiednia dieta powinna przynieść szybką poprawę.
Czy morfologia wykryje nowotwory?
Morfologia krwi może wskazywać na takie nowotwory jak białaczka, czerwienica prawdziwa, szpiczak i niektóre chłoniaki, ale też na nowotwory różnych narządów, kiedy powodują niedokrwistość.
W chorobach rozrostowych układu krwiotwórczego możemy obserwować zarazem zmiany w obrębie białych krwinek, jak i czerwonych. W morfologii pojawia się zazwyczaj leukocytoza, czyli podwyższony poziom krwinek białych (rzadziej leukopenię, czyli obniżony poziom białych krwinek), niedokrwistość i małopłytkowość. O białaczce limfocytowej lub szpikowej mogą świadczyć zmiany w rozkładzie białych krwinek. W szpiczaku i chłoniaku obserwujemy niedokrwistość, leukopenię, zazwyczaj małopłytkowość, a rzadziej nadpłytkowość
– wymienia lekarka.
Warto też pamiętać, że niektóre nowotwory mogą powodować niedokrwistość w wyniku krwawień ukrytych lub jawnych, ale też stanów zapalnych. Anemia w morfologii zdarza się w takich przypadkach jak rak jelita grubego, czerniak, rak żołądka, jajnika, nerki, płuca, gruczołu krokowego czy szyjki macicy (więcej: niska hemoglobina a nowotwór). Szacuje się, że aż 40% chorych na nowotwór może mieć niedokrwistość. Złe wyniki mogą być też związane z leczeniem onkologicznym.
Wraz z morfologią warto wykonać badanie OB, czyli odczyn Biernackiego, gdyż jego podwyższony wynik również może oznaczać chorobę nowotworową. Nieprawidłowe wyniki morfologii nie przesądzają jeszcze o przykrej diagnozie. Na ogół konieczne jest wykonanie dodatkowych badań. Więcej: Morfologia krwi a nowotwór. Jak wysokie OB powinno zaniepokoić?
Morfologia pozwala wykryć poważne infekcje
Nieprawidłowe wyniki morfologii mogą pojawić się przy:
- infekcjach wirusowych (takich jak mononukleoza, różyczka, ospa),
- zakażeniach bakteryjnych (np. zębów, zatok, układu moczowego),
- pasożytniczych,
- grzybiczych.
Nawet łagodne infekcje mogą wpływać na wyniki morfologii, dlatego nie jest wskazane wykonywanie rutynowego badania w trakcie przeziębienia czy grypy.
Najczęściej możemy obserwować podwyższoną liczbę leukocytów, zmiany w rozkładzie białych krwinek (tzw. rozmaz). Musimy pamiętać, że w czasie infekcji liczba WBC (leukocytów) może być prawidłowa, a czasami nawet obniżona
- mówi lek. Joanna Grabska, specjalista chorób wewnętrznych.
Choroby wątroby w wynikach morfologii
W przypadku chorób wątroby nieprawidłowości mogą dotyczyć wszystkich rodzajów krwinek. Często dochodzi do takich odchyleń w morfologii jak:
- małopłytkowość – obniżona liczba płytek krwi, co wynika z ich wychwytywania przez śledzionę, np. w marskości wątroby,
- zmiany w krwinkach czerwonych – może zmienić się ich kształt, wielkość (mogą być za małe lub za duże),
- zmniejszona liczba krwinek białych (leukopenia) – spowodowana nadmierną aktywnością śledziony,
- zwiększona liczba krwinek białych (leukocytoza) – występuje np. w alkoholowym zapaleniu wątroby lub dróg żółciowych.
Badanie krwi, które jest rekomendowane w ramach diagnostyki chorób wątroby, to tzw. próby wątrobowe. Warto je wykonywać rutynowo co roku.
Morfologia wskaże, gdy chorują nerki
Morfologia nie jest głównym badaniem w ramach diagnostyki chorób nerek, ale niektóre odchylania od normy mogą skłaniać do przyjrzenia się pracy nerek.
- niedokrwistość – w związku z zaburzeniami wydzielania erytropoetyny,
- obniżona liczba płytek krwi (trombocytopenia) – może wynikać z zaburzeń krzepnięcia wywołanych przez nieprawidłową pracę nerek, co skutkuje przedłużonym krwawieniem z ran oraz skłonnością do powstawania siniaków,
- obniżona liczba krwinek białych (leukopenia) – niektóre choroby nerek mogą wpływać niekorzystnie na układ odpornościowy, powodując obniżenie liczby leukocytów.
Morfologia a zaburzenia krzepnięcia krwi
Morfologia może wskazać na zaburzenia krzepnięcia krwi, choć podstawowym badaniem w tym zakresie jest tzw. koagulogram. Przede wszystkim powinno niepokoić znaczące obniżenie płytek krwi (trombocytów), które odgrywają kluczową rolę w procesie krzepnięcia krwi i gojenia się ran. Objawy, które powinny skłonić do dokładniejszych badań, to łatwe powstawanie siniaków i przedłużone krwawienia.
Alergia a morfologia
Aby wykryć alergię, często wykonuje się badania krwi. Podstawą diagnostyki jest oznaczenie przeciwciał IgE, których liczba wzrasta po kontakcie z alergenem. Morfologia również bywa pomocna. Uważa się, że o alergii może świadczyć wzrost liczby eozynofili i bazofili (rodzajów białych krwinek). Do ich wzrostu może dochodzić w przypadku różnych chorób alergicznych: kataru siennego, atopowego zapalenia skóry, astmy oskrzelowej albo pokrzywki. Przy czym trzeba pamiętać, że eozynofilia może mieć też inne przyczyny. Interpretacją wyników zawsze powinien zająć się lekarz, który w razie wątpliwości zleci dodatkowe badania.
Przeczytaj: Alergia na pyłki nie musi objawiać się katarem. To mit
Choroby autoimmunologiczne – czy wyjdą w morfologii?
Nieprawidłowe wyniki w morfologii mogą być powiązane z niektórymi chorobami autoimmunologicznymi, np. toczniem, reumatoidalnym zapaleniem stawów czy chorobą Hashimoto.
W toczniu możemy obserwować niedokrwistość oraz leukopenię z limfopenią, a także małopłytkowość. Przy RZS często pojawia się niedokrwistość, niewielka leukocytoza z prawidłowym obrazem odsetkowym (rozmazem), nadpłytkowość (w bardzo aktywnej postaci choroby) albo małopłytkowość (jako powikłanie polekowe). Wpływ na morfologię wynika z samej choroby z autoagresji na ciało oraz faktu, że jest to choroba przewlekła
– wyjaśnia lek. Joanna Grabska, specjalista chorób wewnętrznych.
To tylko prawdopodobne odchylenia, zawsze powinny być brane pod uwagę ewentualne objawy oraz wyniki innych badań. Interpretację pozostawmy lekarzowi. Chociaż wyniki morfologii przeważnie nie wystarczą do postawienia diagnozy, to jednak mogą skłonić do dalszej diagnostyki i wczesnego wykrycia choroby.
Przeczytaj też: Co wpływa na wynik badania krwi?
Czytaj także:
Jakich badań nie można robić podczas miesiączki? Morfologia i inne badania a okres
Morfologia krwi a nowotwór. Jak wysokie OB powinno zaniepokoić?
Badania krwi na NFZ. Jakie badania krwi (i nie tylko) może zlecić lekarz POZ?
Pobieranie krwi może boleć, ale nie musi. 4 rady, jak bez bólu oddać krew do badań
Jest specjalistą chorób wewnętrznych i ekspertem Centrum Medycznego ENEL-MED. Ukończyła Akademię Medyczną w Warszawie.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
